ویروس کرونا در چند ماه گذشته همه جهان را درگیر کرده و به نظر می‌رسد تا دستیابی به یک واکسن مؤثر و ایمن، راهی طولانی باقی است. اما زندگی همچنان جریان دارد و زوج‌هایی که تصمیم به بارداری یا اقدام برای درمان ناباروری دارند، نمی‌توانند به ریشه‌کنی زودهنگام این ویروس دلخوش باشند. بنابراین، پرسش‌های زیادی در این زمینه در ذهن بسیاری از زوج‌ها وجود دارد. آیا بارداری در دوران پاندمی کرونا خطرناک است؟ آیا می‌توان در این دوران برای درمان ناباروری مراجعه کرد، آیا درمان ناباروری یا باردار شدن باعث افزایش خطر ابتلاء به کووید ۱۹ می‌شود.
زهرا ثقه‌الاسلام متخصص بیماری‌های عفونی و گرمسیری و عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا، به پرسش‌های متداول در این خصوص پاسخ داد.
- تاکنون اطلاعات مختلفی درباره این ویروس و چگونگی انتقال آن منتشر شده است و مردم کم‌وبیش در این زمینه آگاهی دارند. اما برای شروع درباره چگونگی انتقال این ویروس توضیح مختصری ارائه کنید.
مهم‌ترین راه انتقال ویروس کرونا جدید ذرات تنفسی است. در اوایل شروع پاندمی گفته می‌شد که این ویروس درابلت است و در فضا باقی نمی‌ماند، اما بعد مشخص شد این ویروس می‌تواند ساعت‌ها در محیط بسته باقی بماند. راه دیگر انتقال این ویروس، تماس دست با سطوح آلوده و زدن دست آلوده به دهان، بینی یا چشم است. اگرچه مطالعات اخیر نشان داده‌اند که احتمال انتقال این ویروس از طریق سطوح آلوده کمتر است، اما همچنان احتمال انتقال وجود دارد. بنابراین، مهم‌ترین راه انتقال این ویروس تماس با فرد آلوده است که ممکن است بدون علامت باشد. در واقع آنچه که مهار این ویروس و شکستن زنجیره انتقال آن را دشوار می‌کند این است که ناقلان بی‌علامت دارد و اگر شهروندان شست‌وشوی مداوم و دقیق دست‌ها، ماسک زدن و رعایت فاصله اجتماعی، یعنی دست‌کم یک متر و نیم را جدی نگیرند، ممکن است مبتلا به این بیماری شوند. ذکر این نکته ضروری است که لازم نیست حتماً از ماسک N۹۵ استفاده شود، همین ماسک‌های ساده جراحی برای پیشگیری از ابتلاء کافی است و اگر در دسترس نبود، ماسک‌های پارچه‌ای نیز می‌توانند به عنوان یک مانع در برابر انتقال ویروس عمل کنند.
- در مورد مدت ماندگاری ویروس روی سطوح مختلف، اطلاعات مختلف و متناقضی منتشر می‌شود. این اطلاعات تا چه حد درست و قابل اعتماد است و آیا لازم است توصیه‌هایی که در آغاز شیوع این ویروس می‌شد، مانند شست‌وشو و ضدعفونی کردن خریدهای منزل، همچنان رعایت شود؟
در این زمینه اطلاعات قطعی محدودی وجود دارد. آنچه مسلم است بیشترین مدت ماندگاری این ویروس، روی سطوح صاف و صیقلی مانند فلزات است که ویروس کرونا می‌تواند تا یک هفته نیز روی این سطوح باقی بماند. اما ماندگاری این ویروس روی سطوح غیر صیقلی، مانند پارچه کمتر و حداکثر ۲۴ ساعت است. بنابراین، همچنان لازم است که خریدها ضدعفونی شوند و یا دو تا سه روز در گوشه‌ای بمانند و بعد از آنها استفاده شود
- به نظر می‌رسد علائم این بیماری نیز طی چند ماه گذشته تغییر کرده است. اکنون ابتلاء به این ویروس با چه علائمی همراه است؟
سردرد، گلودرد، سرفه، تب، علائم گوارشی مثل تهوع و اسهال و در مراحل پیشرفته‌تر، عوارض ریوی و تنگی نفس علائم این بیماری‌اند. توجه به این نکته ضروری است که تب شدید و تنگی نفس جزو علائم اولیه این بیماری نیست و فقط در صورت شدت یافتن بیماری و درگیر کردن ریه، بروز پیدا می‌کنند. البته، هیچ یک از این علائم اختصاصی نیستند و ابتلاء به دیگر عفونت‌ها نیز ممکن است همین علائم را ایجاد کند. ولی در صورت بروز این علائم، فرد حتماً باید به پزشک مراجعه کند و از نظر عفونت ویروس کرونا بررسی شود.
- آیا علائم این بیماری در خانم‌های باردار متفاوت است یا شدت بیشتری دارد؟
خوشبختانه بارداری جزو عوامل خطر ابتلاء به ویروس کرونا یا تشدید علائم آن نیست. یعنی خانم‌های باردار معمولاً دچار علائم و عوارض شدید این بیماری نمی‌شوند. علائم ابتلاء به این بیماری هم در خانم‌های باردار مشابه دیگر افراد سالم است. یعنی اگر بیماری یا مشکل زمینه‌ای، مثل دیابت یا فشار خون بالا نداشته باشند، همان علائم را دارند. همچنین، مطالعات نشان داده‌اند که بروز برخی علائم کووید -۱۹، مانند سرفه و گلودرد در خانم‌های باردار کمتر است. نکته‌ای که خانم‌های باردار باید به آن توجه کنند این است که در دوران بارداری برخی از علائم مانند ضعف و بی‌حالی، تهوع (در اوایل بارداری) و تنگی نفس طبیعی‌اند و نباید دچار وسواس و اضطراب شوند، به‌ویژه اگر ضوابط بهداشتی را رعایت می‌کنند و در معرض آلودگی قرار ندارند.
- تشخیص ابتلاء به ویروس کرونا با چه روش‌هایی انجام می‌شود؟
تشخیص در ابتدا با بروز علائم بالینی و بررسی آنها مطرح می‌شود. برای افراد دارای علامت، تست PCR برای تشخیص ژنوم ویروس درخواست می‌شود. برای بالا رفتن حساسیت تست، بهتر است این تست از طریق نمونه‌گیری با سواپ از بینی و در روز دوم بروز علائم انجام شود. ممکن است نتیجه تست منفی کاذب باشد و اگر علائم به نفع کووید -۱۹ بود، تست را تکرار می‌کنیم. اگر دو جواب منفی داشته باشیم، مطمئن می‌شویم که فرد مبتلا به این بیماری نیست. در صورت وجود علائم ریوی، وضعیت ریه را با استفاده از عکس یا سی‌تی‌اسکن ریه بررسی می‌کنیم.
- چه درمان‌هایی برای مبتلایان به کووید -۱۹ انجام می‌شود و آیا درمان برای خانم‌های باردار متفاوت است؟
- همان‌گونه که گفته شد، بروز بیماری در خانم‌های باردار اغلب خفیف است. در صورتی که افراد، چه باردار و چه غیر باردار علائم پیش‌گفته را داشتند، باید به مراکز درمانی مراجعه کنند. هیچ درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد، به‌ویژه در مواردی که شدید، پیشرونده و همراه با درگیری ریه است. بنابراین درمان‌هایی که صورت می‌گیرد، حمایتی و علامتی است. اگر علائم در خانم باردار خفیف باشد، استراحت در منزل، مصرف مایعات زیاد و مصرف استامینوفن برای جلوگیری از افزایش تب درمان‌هایی است که برای موارد خفیف انجام می‌دهیم. در موارد شدید یا در صورت وجود بیماری زمینه‌ای، بیمار را بستری می‌کنیم تا علائم و سیر بیماری را تحت نظر داشته باشیم.
- متأسفانه برخی افراد سودجو داروهای تقلبی را به اسم داروهایی مثل رمدسیویر در بازار عرضه کرده‌اند. آیا داروهای لازم در ایران در دسترس است و آیا مصرف آنها برای همه مبتلایان لازم است؟
همان‌گونه که اشاره کردم، هیچ درمان قطعی برای کووید ۱۹ وجود ندارد. اما در مواردی که بروز بیماری شدید باشد، تست PCR مثبت باشد و فرد علائم تنفسی حاد داشته باشد، داروهایی مثل رمدسیویر در بیمارستان‌های دولتی با قیمت کم برای بیماران در دسترس است. در موارد غیر شدید، مصرف این داروها فقط دوره بیماری را چند روز کوتاه‌تر می‌کند. بنابراین، بسیار مهم است که افراد خودسرانه به دنبال تهیه و مصرف داروها نباشند، زیرا حتی اگر این داروها اصل باشند و تقلبی نباشند، مصرف خودسرانه آنها ممکن است عوارض جدی به دنبال داشته باشد.
- ابتلاء به کرونا در دوران بارداری چه عوارضی برای مادر و جنین به دنبال دارد؟
به دلیل ناشناخته بودن این ویروس، هنوز اطلاعات کافی و جامع در این خصوص وجود ندارد، به‌ویژه از این جهت که فرزندان خانم‌هایی که در سه ماهه اول شیوع بیماری باردار شده‌اند، هنوز به دنیا نیامده‌اند. همان‌طور که گفته شد، بروز این بیماری در خانم‌های باردار معمولاً شدید نیست، اما اگر بیماری شدت یابد و با پنومونی کرونایی همراه شود، یعنی ریه درگیر شود، به دلیل بروز تب و کاهش سطح اکسیژن خون، ممکن است عوارضی همچون پارگی غشای اطراف جنین و زایمان زودرس به دنبال داشته باشد و یا به دلیل شرایط وخیم مادر، پزشک ناچار به سزارین زودهنگام شود.
- آیا ابتلاء به کرونا می‌تواند باعث سقط جنین شود؟
مطالعات فعلی نشان می‌دهند که ابتلاء به کووید ۱۹ موجب سقط جنین نمی‌شوند. همان‌طور که گفتم این بیماری تب بالا در این بیماری چندان شایع نیست، اما اگر خانم باردار در ماه‌های اول بارداری که اندام‌های جنین در حال شکل‌گیری است، دچار درگیری ریه و در نتیجه تب شدید شود، خطر بروز ناهنجاری‌های جنینی افزایش می‌یابد.
- آیا ممکن است این ویروس از مادر به جنین منتقل شود؟
تاکنون فقط موارد محدودی از انتقال بیماری به جنین از مادرانی که در سه ماهه سوم بارداری به این ویروس مبتلا شده بودند، گزارش شده است. مطالعات نشان داده‌اند که احتمال وجود این ویروس در خون زیر یک درصد است و از آنجا که تنها راه انتقال بیماری از مادر به جنین، وجود ویروس در خون و انتقال آن به جفت و جنین است، احتمال انتقال آن به جنین بسیار کم است.
- با توجه به شرایط موجود، آیا شروع و یا پیگیری درمان ناباروری را توصیه می‌کنید؟
آنچه مسلم است این ویروس فعلاً در زندگی ما حضور دارد و تا وقتی که یک واکسن مؤثر و بی‌خطر در دسترس قرار نگیرد، یعنی واکسنی که ایمنی پایدار ایجاد کند، نه موقت، باید یاد بگیریم که به‌رغم وجود این ویروس، زندگی معمول خود را داشته باشیم و تصمیمات و برنامه‌های خود را پیش ببریم. بنابراین، زوج‌های نابارور نمی‌توانند منتظر پایان یافتن شیوع این بیماری باشند. به‌ویژه از آن رو که با افزایش سن شانس موفقیت درمان کاهش پیدا می‌کند و درمان پیچیده‌تر و طولانی‌تر می‌شود. اما نکته مهم این است که زوج‌هایی که تصمیم به بارداری یا درمان ناباروری دارند، به‌طور جدی پروتکل‌های بهداشتی را رعایت کنند. جالب است بدانید که اغلب مبتلایان این ویروس را از اقوام و آشنایان گرفته‌اند، چون همان‌طور که گفتم، ناقلان بی‌علامت مهم‌ترین عامل انتقال این بیماری‌اند. بنابراین، این زوج‌ها باید از رفت‌وآمدهای غیرضروری و رفتن به خانه اقوام و دوستان، مهمانی و مسافرت خودداری کنند و اصول بهداشتی و فاصله اجتماعی را به‌دقت رعایت کنند.
- گفته می‌شود که با شروع فصول سرد و شیوع ویروس آنفلوانزا مهار ویروس کرونا دشوارتر می‌شود. ابتلاء به آنفلوانزا در دوران بارداری چه خطراتی به دنبال دارد؟
گفته شد که عفونت کرونایی در بارداری تشدید نمی‌شود و در واقع بارداری جزو عوامل خطر ابتلاء به ویروس کرونا نیست، اما در آنفلوانزا اینطور نیست. در مورد ویروس آنفلوانزا، خانم‌های باردار جزو گروه‌های پرخطر محسوب می‌شوند. بیماری آنفلوانزا باعث بروز تب شدید می‌شود، ممکن است با عفونت ریوی همراه باشد و موجب سقط جنین یا زایمان زودرس شود. متأسفانه در سال گذشته، ما تعدادی از مادران باردار را به علت ابتلاء به آنفلوانزا نوع A از دست دادیم. بنابراین، خانم‌های باردار حتماً باید واکسن آنفلوانزا دریافت کنند و با دریافت این واکسن هم خودشان ایمن می‌شوند و هم نوزادشان تا شش ماه در برابر این بیماری مصون می‌شود. امسال خانم‌های باردار می‌توانند این واکسن را به صورت رایگان از مراکز بهداشت دریافت کنند.
- در ابتدای شیوع کرونا گفته می‌شد که مصرف برخی مکمل‌ها مثل ویتامین دی فرد را در برابر ابتلاء به کووید ۱۹ مصون می‌کند و یا مصرف ویتامین سی خطر ابتلاء را افزایش می‌دهد. آیا مصرف مکمل‌ها و ویتامین‌ها تأثیری در کاهش یا افزایش خطر ابتلاء به این ویروس دارد؟
کارکرد اصلی ویتامین‌ها و مواد معدنی، تقویت سیستم ایمنی بدن است. اما این مکمل‌ها معجزه نمی‌کنند. هر فرد باید در حد نیاز روزانه خود ویتامین‌ها و مواد معدنی لازم، مثل ویتامین دی و سی، روی، سلنیوم و … را دریافت کند تا سیستم ایمنی بدن به درستی عمل کند. دلیل اینکه تعداد افراد بستری نسبت به تعداد مبتلایان کمتر است، این است که سیستم ایمنی اغلب افراد قادر به مبارزه با این ویروس است. اما کودکان، افراد سالمند، افراد دچار بیماری‌های زمینه‌ای یا نقص و سرکوب سیستم ایمنی در معرض خطر بروز شدید این بیماری قرار دارند، زیرا سیستم ایمنی این افراد توان مقابله با این ویروس را ندارد.
- اشاره کردید که زوج‌ها می‌توانند برای درمان ناباروری اقدام و مراجعه کنند. گذشته از رعایت پروتکل‌های بهداشتی و رعایت فاصله اجتماعی از سوی زوج‌ها، در مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا چه تمهیدات محافظتی برای مراجعان در نظر گرفته شده است؟
از ابتدای شیوع کرونا، در مرکز جلسات متعددی برگزار شد برای در نظر گرفتن اقدامات محافظتی و رعایت دقیق پروتکل‌های بهداشتی. ما تلاش کردیم تا حد امکان مراجعه حضوری بیماران را کاهش دهیم. با نوبت‌دهی دقیق مانع ازدحام در مرکز شدیم. در حیاط و پشت بام مرکز فضاهای باز برای حضور همراهان در نظر گرفتیم تا فضاهای داخلی مرکز خلوت شود. همچنین، ماسک زدن برای مراجعان و پرسنل الزامی است و مواد ضدعفونی کننده در همه نقاط مرکز در دسترس مراجعان است. برای مراجعان در ابتدا مشاوره عفونی انجام می‌شود و توصیه‌های لازم به آنها گفته می‌شود. همچنین هم در شروع سیکل درمان و هم هنگام عمل تست PCR و سرولوژی کرونا انجام می‌شود. انجام تست کرونا هم در محیط کاملاً ایزوله انجام می‌شود تا محیط آزمایشگاه برای افراد سالم ایمن باشد. سطوح و فضاهای داخلی نیز به‌طور منظم با پروکسید هیدروژن ضدعفونی می‌شود. بنابراین، با رعایت دقیق پروتکل‌های بهداشتی و حفاظتی، هم از سوی ما و هم از سوی مراجعان محترم، زوج‌های عزیز می‌توانند با آسودگی خاطر برای درمان ناباروری به مرکز ما مراجعه کنند.
دیدگاه تان را بنویسید