شرزه برج و توپ ملک‎میدان یا مالک‎میدان

توپ غول پیکر مالک‎میدان در شهر بیجاپور از شهرهای ایالت کارناتاکای هندوستان و در مرکز قلمرو عادل‎شاهیان جای دارد. روی استحکاماتی سنگی موسوم به شرزه برج قرارگرفته است. دلیل نامگذاری برج شاید به خاطر نقش شیر روی دیوار ورودی برج است. نکتۀ جالب در این میان کتیبه‎ای است که زیر سنگ‎نگاره کمابیش قرینه‎وار دو شیر در قابی مربع شکل نوشته شده شده است:

در زمان خسرو غازی(جنگجو)علی‎عادل لقب  -  آنکه دارد ازو داد مرتضی فتح مبین

مستعد از جهد متجلی شاه شد در پنجماه – این چنین برجی قوی بنیاد چون کوه متین

هاتف غیب از کمال خرمی تاریخ سال -  بیبدل شد برج شرزه گفت از چرخ برین(تصویرهای شمارۀ 1 و 2)

تخمین زده می‎شود توپ مالک‎میدان 55 تن وزن داشته باشد، در شهر احمدنگر پایتخت نظام‎شاهیان و به سال 1549م. به وسیلۀ فردی به نام محمدبن حسن رومی که در خدمت برهان‎نظام‎شاه اول بوده ساخته شده است. 

در کتیبۀ روی توپ به نظام‎شاهیان اشاره شده است:

خادم اهل بیت رسول‎الله ابوالغازی نظام‎شاه، سنه956.(تصویر شمارۀ 3)

 جایگاه اصلی توپ غول‌پیکر مالک‌میدان، دژ پرنده بوده ولی پس از غلبۀ عادل‌شاهیان بر نظام‌شاهیان این توپ غول‌پیکر به بیجاپور منتقل شده است(Shyam, 1966:315). گفته می‎شود،400 گاو،20 فیل و تعداد زیادی سرباز این کار را انجام داده‎اند. بخش رویی توپ سراسر صیقل داده شده است.(تصویر شمارۀ 4) دهانۀ توپ به شکل سرشیر با دندان‎های شگفت‎انگیز و ناشناخته آذین شده که بیشتر شبیه دندان‎های کوسه است. بین دندان‎ها هم نقش فیل درحال جان دادنی را می‎بینیم. (تصویرهای شمارۀ 5 و 6)

روی توپ کتیبه‎های دیگری هم وجود دارد از جمله اشاره به نام سازندۀ توپ: 

عمل محمد‎بن حسن رومی(تصویر شمارۀ 7)

و کتیبۀ دیگری از دورۀ پادشاهی اورنگ‎زیب گورکانی

کتیبۀ فارسی اورنگ‎زیب به فتح بیجاپور و مالک میدان اشاره می‎کند:

شاه عالمگیر غازی، پادشاه دین‎پناه  -  فتح بیجاپور کرد و بهر تاریخ ظفر

آنکه داد عدل داد و ملک شاهان را گرفت  -  رو نمود اقبال و گفتا ملک‎میدان را گرفت(تصویر شمارۀ8)

روی این بخش هم نوشته:

الله و لاسواه،فی سنه30 جلوس والا، مطابق سنۀ 1097ه.(تصویرهای شمارۀ 9 و 10) یعنی همان سالی که اورنگ‎زیب بیجاپور را گرفت و به زندگانی فرمانروایی عادل‎شاهیان پایان داد.

                                                               تصویر شمارۀ 1- شرزه برج و سنگ‎نبشتۀ پارسی 

                                                                   تصویر شمارۀ 2- سنگ‎نبشتۀ پارسی شرزه برج

                                              تصویر شمارۀ 3- کتیبۀ نظام‎شاهی روی توپ ملک‎میدان

                                                    تصویر شمارۀ 4- توپ ملک‎میدان

                                                      تصویر شمارۀ 5 - فیل در حال جان دادن در توپ ملک‎میدان

                                     تصویر شمارۀ6- فیل بین دندان‎هایی کوسه مانند گیر کرده است

                                                             تصویر شمارۀ 7- عمل محمد‎بن حسن رومی

                                                             تصویر شمارۀ 8- کتیبۀ اورنگ‎زیب روی توپ ملک‎میدان

                                                       تصویر شمارۀ 9- الله و لا سواه

                                                                       تصویر شمارۀ 10- مطابق سنه 1097هجری

کتابنامه

Shyam, Radhey., (1966). The kingdom of Ahmadnagar, ,NewDelhi, Motilal Banarsidass.