خطر از سر «فرهاد قفل‌زن» گذشت؟

همچنین قادر آشنا، مدیر اداره کل هنرهای نمایشی هم تاکید کرد از پیگیری برای سر و سامان دادن به محیط اطراف تئاتر شهر خسته نمی‌شود و تعیین حریم این مجموعه را اقدامی سیاسی نمی‌داند.

اولین بار نیست که بخشی از مجموعه تئاتر شهر مورد دستبرد قرار می‌گیرد. پیش از این بخشی از کاشی‌های این مجموعه، ربوده شده بود و اخیرا هم خطر تازه‌ای مجسمه «فرهاد قفل زن» را تهدید کرده است.

شامگاه دوشنبه 13 اردیبهشت ماه، کارکنان تئاتر شهر به واسطه فیلمی که از سوی یکی از هنرمندان تئاتر برای آنان فرستاده شده، متوجه شدند پیچ و مهره‌های کلید مجسمه «فرهاد قفل زن» دستکاری شده و این بخش از مجسمه مورد تهدید سرقت قرار گرفته است.

بعد از مشاهده این وضعیت، کلید این مجسمه به فضای داخلی تئاتر شهر منتقل شد و حالا مدیر این مجموعه در پی یافتن مرمتگری است که آن را در محل اولیه خود نصب کند.  

چه کنیم که این اتفاق تکرار نشود؟

ابراهیم گله‌دارزاده درباره ترمیم و نصب این مجسمه به ایسنا گفت: از همین امروز پیگیری خود را برای همکاری با مرمتگری که مهارت کافی در این زمینه داشته باشد، آغاز کرده‌ام اما این موضوع دو وجه دارد؛ اول نصب درست این بخش از مجسمه و دیگر، اندیشیدن راهکاری برای پیشگیری از تکرار چنین اتفاقاتی. به این معنا که مجسمه باید به وضعیت اول بازگردد و همزمان با آن، امکان تکرار چنین اتفاقاتی را کاهش دهیم.

او با اشاره به اهمیت این مجسمه به عنوان یکی از نشانه‌های شهر تهران که شهروندان زیادی با آن عکس یادگاری دارند و بخشی از حافظه شهری ما را تشکیل می‌دهد، افزود: امروز درباره این وضعیت با شهردار منطقه هم صحبت می‌کنم.

گله‌دارزاده درباره ترمیم و نصب مجسمه توضیح داد: به واسطه آشنایی‌ام با حوزه میراث فرهنگی، با متخصصان میراث که اغلب جزو مرمتگران موزه ایران باستان هستند، گفتگو می‌کنم تا نصب مجسمه با مشورت آنان و به شکل درستی رخ بدهد. چراکه می‌توان در دو ساعت هم این نصب را انجام داد ولی، مهم این است که این اتفاق به شکل درستی رخ بدهد.

دوربین نظارتی به تنهایی کافی نیست

او در پاسخ به این پرسش که فعلا چه راهکار موقتی برای حفاظت بیشتر از تئاتر شهر در نظر گرفته‌اید، گفت: از وزارت ارشاد بابت افزایش دوربین‌های نظارتی تقاضا کرده‌ایم. هرچند دوربین به تنهایی کارساز نیست اما در هر حال نیروهای حراستی و یگان حفاظتی می‌توانند با مونیتورینگ 24 ساعته و با حذف نقاط کور، مراقبت بهتری داشته باشند.

چه کسی مسئول مجسمه است؟

مدیر مجموعه تئاتر شهر با انتقاد از وضعیت مبهم مدیریت فضای بیرونی این مجموعه اضافه کرد: الان نمی‌دانیم مسئولیت مجسمه با تئاترشهر است یا شهرداری. زیرا از منظر شهرداری، مجموعه تئاتر شهر از در چوبی بیرون آغاز می‌شود و فضای داخلی را دربر می‌گیرد.

گله‌دارزاده خاطرنشان کرد: متاسفانه در بخش بیرونی تئاتر شهر نوعی مدیریت چندگانه وجود دارد. حتی فضاهایی مانند پشت بام تالارهای قشقایی یا چهارسو، جزو عرصه عمومی تلقی می‌شود و بارها در نظر داشته‌اند در این مکان‌ها گُل‌کاری کنند که هر بار با خواهش و تمنا جلوی آن را گرفته و توضیح داده‌ایم آبیاری گل و گیاهان، می‌تواند به پشت‌بام این تالارها آسیب بزند و البته همیشه در این زمینه با ما همکاری شده است.

خود را موظف به مراقبت می‌دانیم

او با تاکید بر اینکه برای مجسمه‌های مجموعه تئاتر شهر و همینطور مجسمه‌های داخل حوض پارک دانشجو نگرانی شخصی دارد، افزود: ولی واقعیت این است که مسئولیت حفاظت از این مجسمه‌ها چندان مشخص نیست و همانطور که گفتم در این زمینه مدیریت چندگانه‌ای وجود دارد ولی ما همواره به این مساله حساسیت داشته‌ایم و خارج از اینکه وظیفه چه کسی است،  خود را موظف به مراقبت دانسته‌ایم و حتی اگر جزو وظایف ما نباشد، قطعا این مراقبت را خواهیم داشت.

آیا خطر دیگری فرهاد را تهدید می‌کند؟

مدیر تئاتر شهر در پاسخ به این پرسش که آیا امکان حضور یک نگهبان همیشگی برای مراقبت از مجسمه‌های اطراف تئاتر شهر وجود ندارد، توضیح داد: مجسمه که نگهبان مخصوص خود را ندارد ولی پارک دانشجو هم نیروی حراست دارد و هم پلیس پارک. تئاتر شهر هم پلیس‌های گشت‌زن دارد که جزو پلیس‌های وزارت ارشاد هستند و مسئولیت مراقبت از آنچه را که در محدوده این وزارتخانه است، دارند. در این زمینه خاص از شهرداری دعوت کرده‌ایم تا بررسی‌های خاص خود را داشته باشد.

او درباره احتمال خطری دیگر برای مجسمه «فرهاد قفل زن» گفت: کلید را که به تئاترشهر منتقل کردیم و باقی اتصالات هم خیلی محکم و به اصطلاح جدانشونده است. بنابراین امکان جابه جایی آن وجود ندارد ولی کلید، به تنهایی می‌تواند مجسمه‌ای زیبا و مستقل باشد و به همین دلیل قصد ربودن آن را داشتند.

وظیفه میراث در قبال «فرهاد قفل‌زن» چیست؟

مدیر تئاتر شهر که سابقه فعالیت در میراث فرهنگی را دارد، درباره وظیفه میراث نسبت به مواردی مانند مجسمه «فرهاد قفل زن» گفت: در میراث یکسری پروتکل درباره مکان‌هایی که نیازمند حفاظت فیزیکی هستند، وجود دارد. اقدام‌هایی مانند به خطر افتادن «مجسمه فرهاد قفل زن»، وضعیت حقوقی پیرامون تئاتر شهر را تغییر می‌دهد. از نظر میراث، تمام این منطقه همراه با حوض‌ها و مجسمه‌ها جزو تئاتر شهر محسوب می‌شوند و مدیر این مجموعه را مسئول آنها می‌دانند.

او اضافه کرد: زمانی که میراث فرهنگی به عنوان سازمان شناخته می‌شد، برای مراقبت و مرمت اماکنی که در اختیار دیگر بخش‌ها بود، اعتباراتی داشت ولی بعد از تبدیل شدن به وزارتخانه، دیگر این اعتبارات را ندارد و بیشتر در بخش‌های حقوقی می‌تواند ورود کند.

گله‌دارزاده خاطرنشان کرد: بنایراین در ماجرای اخیر، میراث اعتباری برای مرمت مجسمه تخصیص نمی‌دهد. ضمن اینکه بودجه‌های مرمت بسیار سنگین است که با شرایط مالی ما همخوانی ندارد. با تغییر قانون میراث، مجموعه‌هایی مانند تئاتر شهر باید آیین‌نامه‌ای برای مرمت این گونه آثار در نظر بگیرند.

نظرات مخالفان تعیین حریم هم لحاظ می‌شود

او در بخش دیگری از این گفتگو با اشاره به نظرات متفاوتی که درباره تعیین حریم مجموعه تئاتر شهر در میان جامعه تئاتری وجود دارد، توضیح داد: در گفتگویی که با شهردار منطقه داشتم، توضیح دادم که نظرات موافق و مخالف وجود دارد و دوستانِ مخالف معتقدند نباید دسترسی به مجموعه محدود شود یا جداسازی صورت بگیرد یا کسب و کارهای اطراف مجموعه تئاتر شهر دچار اخلال شود. از آنان خواستم تا این موارد را در طراحی‌های خود در نظر بگیرند. قرار است مجموعه بحث‌های موافق و مخالف، مبنای کار باشد. البته نه آن بخش از نظرات مخالفان که قابل اعتنا نیست.

مدیر تئاتر شهر در پایان سخنان خود خبر داد که بحث حقوقی تعیین حریم تئاتر شهر در روزهای آینده از سوی میراث فرهنگی به نتیجه می‌رسد.

قادر آشنا: خسته نمی‌شویم

اما قادر آشنا مدیر اداره کل هنرهای نمایشی با ابراز نگرانی شدید نسبت به وضعیت پیرامونی تئاتر شهر به ایسنا گفت: در بسیاری جلسات خصوصی و عمومی بر مراقبت از سرمایه‌های فرهنگی هنری تاکید کرده‌ایم. ما باید پاسخگوی مواردی باشیم که در حوزه مدیریت خودمان است . آنچه در فضای بیرونی تئاتر شهر است، متولیان دیگری دارد که باید حفاظت خود را بیشتر کنند. البته دوستان تئاتر شهر نسبت به این موضوع حساس بوده و هستند و ما هم از پیگیری برای سر و سامان دادن به وضعیت اطراف تئاتر شهر خسته نمی‌شویم.

تعیین حریم تئاتر شهر، سیاسی نیست

او با تاکید بر اینکه تعیین حریم تئاتر شهر مساله‌ای غیر سیاسی است، افزود: هرگز به مساله‌ای جز مصالح کشور نیندیشیده‌ام. درباره حریم تئاتر شهر هرگز نگاه سیاسی نداشته‌ایم زیرا بحث مراقبت از هنرمندان و مخاطبان این مجموعه جزو وظایفی است که در حال حاضر در محیط تئاتر شهر در پایین‌ترین حد خود رعایت می‌شود. به طوری که هنرمندان و مخاطبان این مجوعه برای آمد و رفت به آن، آرامش و امنیت لازم را ندارند.

هر لحظه منتظر حادثه‌ای هستیم

آشنا با بیان اینکه هر لحظه منتظر حادثه‌ای در اطراف تئاتر شهر هستیم، ادامه داد: باید برای این وضعیت چاره‌اندیشی کنیم و از مسئولان التماس می‌کنیم این مساله را جزو اولویت‌های خود قرار بدهند زیرا نه تنها مساله‌ای ملی بلکه جهانی است. هیچ یک از ما دوست نداریم مهمانان بین‌الملل به هنگام ورود به تئاتر شهر با صحنه‌هایی ناخوشایند و غیر فرهنگی رو به رو شوند. چراکه تئاتر شهر مکانی فرهنگی است. محیط پیرامون آن هم باید هویت و فضایی فرهنگی داشته باشد.

لازم به یادآوری است مجسمه «فرهاد قفل زن» یکی از مجسمه‌های مجموعه فرهاد است که سازنده آن پرویز تناولی است. این مجسمه همراه با مجسمه دیگری به نام «مرد نی لبک زن» ساخته بهمن محصص دو مجسمه‌ای بودند که دهه 50 برای افتتاحیه مجموعه تئاتر شهر طراحی و ساخته شدند. مجسمه «مرد نی لبک زن» که بعد از انقلاب به منظور مراقبت بیشتر به داخل مجموعه تئاتر شهر منتقل شده بود، در حال حاضر در موزه هنرهای معاصر نگهداری می‌شود و «فرهاد قفل زن» جزو معدود مجسمه‌های باقی مانده در فضای باز مجموعه تئاتر شهر است. در تن این مجسمه قفل‌هایی تعبیه شده و کلیدی روی دست‌هایش قرار دارد.

مجسمه تناولی به‌دلیل نوع جانمایی و در دسترس بودنش در معرض آسیب و تخریب قرار دارد. اتفاقی که بارها افتاده است و افراد ناشناس و عابران تعدادی از قفل‌های روی تن این مجسمه را جدا کرده‌اند، به صورتی که نمای آن با طرح اولیه‌اش تفاوت‌هایی دارد که به چشم می‌آید. البته این مجسمه  پیش از این چندبار مرمت شده، هرچند درباره نوع این مرمت‌ها نیز انتقادهایی مطرح شده است.