پروژه حفاظت از تنوع زیستی در سیمای حفاظتی زاگرس مرکزی، از طریق هم سو کردن حفاظت از تنوع زیستی و بهره برداری پایدار با فعالیت‌های بخش‌های کشاورزی، جنگلداری، مراتع، آب گردشگری از سیمای حفاظتی زاگرس مرکزی در محدوده‌ای به وسعت سه میلیون و یکصد هزار هکتار در یک بازه زمانی ۲۰ ساله اجرا شد.
این پروژه با همکاری سازمان حفاظت محیط زیست جمهوری اسلامی ایران و سازمان‌های بین‌المللی چون برنامه عمران سازمان ملل متحد (UNDP) و تسهیلات محیط زیست جهانی (GEF) در دهه ۷۰ شکل گرفت، سعی در ایجاد رویکردهای جدیدی در مدیریت منابع داشت که ضمن توجه به جوامع محلی، به توسعه اجتماعی و اقتصادی کمک کرده و منجر به احیا و حفاظت مؤثر تنوع زیستی می‌شود.
برای حفاظت از زاگرس نیازمند همکاری بین بخشی هستیم
شیرین ابوالقاسمی مدیر این پروژه بین‌المللی که حدود دو سالی است به دلیل عدم تأمین منابع مالی از سوی دولت مهر پایان بر پیشانی آن خورده است با اشاره به اینکه این طرح به صورت پایلوت در سازمان محیط زیست اجرا شده بود تا مدیریت جنگل‌های زاگرس شکل متمرکزتری به خود بگیرد، گفت: بعد از ۴ سال مدیریت این پروژه بین‌المللی در مناطق جنگلی می‌گویم که نمی‌توان رویکرد به مدیریت منابع طبیعی را به دستگاه‌های خاص واگذار کرد تا زمانیکه یک کار بین بخشی میان وزارت نیرو، جهاد کشاورزی، محیط زیست، وزارت کشور و میراث فرهنگی برای مدیریت انجام نشود اوضاع این مناطق به سامان نخواهد شد.
وی با ابراز تأسف از اینکه طی این سال‌ها متوجه شدم همکاری تنگاتنگی حتی میان دو دستگاه اصلی و مسئول جنگلها یعنی محیط زیست و سازمان جنگلها در این زمینه ایجاد نشد، اظهار داشت: در این مدت شاهد بودم با اینکه سازمان جنگلها متولی اصلی جنگلها در کشور است اما خودش را در اجرای این پروژه کنار کشید. سازمان محیط زیست هم با وجود اینکه از سال ۱۳۷۰ شروع به کار کرده بود اما نتوانست آنطور که باید رسالت خودش را به صورت بین بخشی در این پروژه اجرا کند.
زاگرس متولی ندارد
وی معتقد است: جنگل‌های زاگرس، مظلومانه رها شده‌اند و متولی برای حفاظت از آنها وجود ندارد.
ابوالقاسمی با انتقاد از اینکه سال‌های سال است، کرسی ریاست سازمان محیط زیست سیاسی شده و در عمل هیچ مسئولیتی درباره طبیعت ندارد، ابراز داشت: روند افول مدیریت منابع طبیعی با انتصابات سیاسی دستگاه‌های مسئول آن به خوبی قابل مشاهده است. چرا باید شخصی بر مسند محیط زیست کشور بنشیند که خود اعتراف می‌کند هیچ چیز از محیط زیست نمی‌دانم.
وی با اشاره به آتش سوزی گسترده در منطقه حفاظت شده خائیز گفت: خائیز یکی از بکرترین مناطق حفاظت شده زاگرس با پوشش گیاهی جانوری منحصر به فرد که متأسفانه به دلیل سو مدیریت در آتش سوخت.
مدیر سابق پروژه بین‌المللی حفاظت از زاگرس با تاکید بر اینکه جنگل‌های زاگرسی به دلیل سوءمدیریت دستگاه‌های مسئول می‌سوزند، نه آنطور که عنوان می‌شود دعوای دو چوپان باعث آتش گرفتن جنگل شده است، بیان داشت: مدیران در حالی عامل این آتش سوزی را دعوای میان دو چوپان و آتش زدن عمدی جنگلها عنوان می‌کنند، که در انجام وظایف خود در قبال حفاظت از جنگل کوتاهی کرده‌اند.
تفاهم نامه‌ای برای استقرار هلیکوپترهای آبپاش در زاگرس که بی‌نتیجه ماند
وی ادامه داد: در سال ۹۶ – ۹۷ براساس یک تفاهم نامه میان سه سازمان محیط زیست، جنگلها و مراتع و برنامه و بودجه قرار شد براساس تفاهم نامه‌ای به صورت پایلوت در ۴ استان زاگرسی سایت هلی کوپتر مجهز به آبپاش راه اندازی شود، نه به بهانه نبود بودجه این طرح اجرایی نشد تا به راحتی شاهد سوختن درختان ۷۰۰ ساله زاگرسی باشیم که ۴۰ درصد از منابع آب شیرین کشور را تأمین می‌کنند.
ابوالقاسمی با بیان اینکه برای بهبود وضعیت زاگرس نیازمند اجرای یک برنامه مدیریتی ۲۰ ساله هستیم، ابراز داشت: از سال ۹۲ که مدیریت پروژه بین‌المللی حفاظت از زاگرس را در دست گرفتم تنها با دو سوم اعتبارات باقیمانده از چیزی حدود ۳ میلیون و ۸۰۰ هزار دلار اعتباری که به این طرح تعلق گرفته بود تا سال ۹۷ یک برنامه مدیریت پایدار که قابل تعمیم به تمامی مناطق زاگرسی است تدوین کردیم.
وی افزود: با مشقت‌های فراوان برای زنده ماندن این پروژه با نگه داشتن بودجه آن بیش از ۹ بار ادامه آن‌را تمدید کردیم و با جلسات متعددی که با دولت داشتیم درخواست کردیم که برای ادامه پروژه در سطح ملی اعتباراتی اختصاص دهند.
این کارشناس محیط زیست با اشاره به اینکه عدم پذیرش کار بین بخشی باعث شده که اعتبارات مربوط به حفاظت جنگلها به صورت جداگانه و با اثر بخشی نامعلومی هزینه شود، گفت: در آتش سوزی‌های اخیر خشک شدن علوفه یک‌ساله را عامل آتش از بین رفتن جنگل‌های زاگرس عنوان می‌کنند و این مساله قابل قبول نیست، چراکه عامل اصلی خشک شدن جنگل‌های زاگرسی را باید در خشک شدن کارون از سرشاخه هایش جست جو کرد.
جای بلوط، درخت زردآلود کاشتند
وی در ادامه اظهار داشت: وقتی در فاصله ۵۰ متری از رودخانه وزارت نیرو اجازه حفر چاه داده یا به پمپاژ آب برای اجرای طرح‌های انتقال آب مشغول است و بسیاری از سطح جنگل‌های بلوط را تبدیل به درختان میوه کند، آیا انتظاری غیر از خشک شدن جنگلها می‌توان داشت؟ مگر امکان دارد در ارتفاع ۳ هزار ۸۰۰ متری درخت زردآلو کاشت؟
ابوالقاسمی با انتقاد از عملکرد وزارت جهاد کشاورزی در این زمینه گفت: این وزارتخانه به جای آگاه سازی مردم به تغییر کاربری اراضی مجوز داده و وام می‌دهد که در این اراضی درختان بلوط را ببرند و جایش درخت میوه بکارند. هر ۲ هزار متر به ۲ هزار متر در مناطق زاگرسی به عشایر زمین تعلق گرفته تا در سرشاخه‌های رودخانه سیوند آپارتمان بسازند.
وی با اشاره به اجرای یکی از پروژه‌های پایلوت بین‌المللی حفاظت از جنگل‌های زاگرس در یکی از مناطق آسیب دیده استان کهگیلویه و بویراحمد توضیح داد: زمین‌های این منطقه به طور کامل پاک تراشی شده بود، چرای بیش از حد دام مراتع را از بین برده بود اما ظرف مدت ۲ سال با آموزش‌هایی که به مردم محلی و دامداران دادیم، شاهد رشد فوق العاده گیاهان منطقه و احیای مجدد آن بودیم.
این کارشناس مشارکت دادن مردم محلی را بهترین راه حفاظت از این جنگل عنوان کرد و گفت: که با ظرفیت سازی در حوزه گردشگری راه حفاظت از این جنگل‌های ارزشمند هموارتر می‌شود.
دیدگاه تان را بنویسید