روز 18 دی ماه، پنج روز پس از ترور سردار سلیمانی و ساعاتی بعد از حمله موشکی ایران به پایگاه عین‌الاسد، خبر سقوط هواپیمای اوکراینی تیتر یک اخبار روز شد. همه سرنشینان این هواپیما از جمله خلبان و خدمه آن در این سانحه جان خود را از دست دادند. فهرست‌های منتشر شده از سوی مراکز دانشگاهی ایران و رسانه‌های کانادا نشان می‌داد شماری از جان‌باختگان را کارشناسان و نخبگان علمی تشکیل می‌دادند.
اولین واکنش‌های مقامات کشور
«قاسم بی‌نیاز»، سخنگوی وزارت راه و شهرسازی، صبح روز چهارشنبه اعلام کرد که علت سقوط آتش سوزی در قسمت موتور هواپیما بوده است. «حسن رضایی‌فر»، رئیس کمیسیون بررسی سوانح هوایی سازمان هواپیمایی اعلام کرد هر دو جعبه سیاه هواپیما در محل حادثه پیدا شده است. «علی عابدزاده»، مدیر سازمان هواپیمایی، با اشاره به کشف جعبه سیاه این پرواز، تاکید کرد که اطلاعات پرواز تنها در ایران بررسی خواهد شد اما عابدزاده روز بعد اظهارت خود را تکذیب و آن را «برداشت اشتباه خبرنگار» توصیف کرد.
خیلی زود در شبکه‌های مجازی عکسی دست به دست می‌شد که نشان از قطعات موشک در میان لاشه هواپیما داشت اما حسن رضایی‌فر، رئیس کمیسیون بررسی سانحه سازمان هواپیمایی کشوری، این موضوع را تکذیب کرد.
ابوالفضل شکارچی، سخنگوی نیروهای مسلح ایران، نیز این ادعا را «دروغ محض» خوانده و گفته بود هدف قراردادن این هواپیما «حرف مضحک» است.
خطای انسانی
پس از سه روز تکذیب و تائید، علت سقوط هواپیما اعلام شد؛ علت سقوط دلخراش این هواپیما نه نقض فنی و نه خطای خلبان بلکه خطای انسانی بود. ستاد کل نیروهای مسلح ایران در بیانیه‌ای به‌طور رسمی اعلام کرد که هواپیمای اوکراینی پرواز تهران-کی‌یف، «به‌دلیل خطای انسانی مورد اصابت» موشک پدافند هوایی قرار گرفته است.
حسن روحانی در بیانیه‌ای نوشت: «ساعاتی قبل از نتیجه تیم تحقیقاتی ستاد کل نیروهای مسلح مربوط به سانحه سقوط هواپیمای مسافربری اوکراینی مطلع شدم. در فضای تهدید و ارعاب رژیم متجاوز آمریکا علیه ملت ایران پس از شهادت سردار قاسم سلیمانی و به منظور دفاع در برابر حملات احتمالی ارتش آمریکا، نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران در آماده باش صددرصد قرار داشتند که متأسفانه خطای انسانی و شلیک اشتباه، به یک فاجعه بزرگ منجر شد و دهها انسان بی‌گناه قربانی شدند. جمهوری اسلامی ایران از این اشتباه فاجعه بار بسیار متأسف است.»
رئیس جمهور در تماس تلفنی با ولودیمیر زلینسکی با اشاره به اطلاعیه ستاد کل نیروهای مسلح ایران گفت: «در این بیانیه اعلام شد که خطای انسانی موجب این سانحه بوده و افرادی که در این حادثه دخالت داشته‌اند به مقامات قضایی تحویل داده می شوند.»
محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه، در توئیتی «خطای انسانی در لحظات بحرانی ناشی از ماجراجویی آمریکا» را دلیل سقوط این هواپیما دانست و اظهار تاسف و همدردی خویش را اعلام کرد.
نمایندگان مجلس دهم نیز با صدور بیانیه‌ای سقوط هواپیمای اوکراینی را «اشتباه یک عضو خانواده نامیدند» و اعلام کردند اجازه نمی‌دهند، دشمن از این موضوع سوء استفاده کند. پیگیری جدی علل حادثه نیز درخواست «علی لاریجانی»، رئیس مجلس، بود.
امیرعلی حاجی‌زاده، فرمانده هوافضای سپاه پاسداران که مسئول پدافند نیروی هوافضا در شب حمله به پایگاه‌های نظامی آمریکا بود، همه مسئولیت این سانحه را بر عهده گرفت و گفت: «موقعی که اطمینان پیدا کردم این اتفاق افتاده واقعاً برای خودم آرزوی مرگ می‌کردم.» او توضیح داد به دلیل تهدید آمریکا مبنی بر هدف قرار دادن 52 مرکز فرهنگی ایران، «همه یگان‌های آفندی و پدافندی در آماده باش صددرصد» بوده‌اند و به دلیل اعلام وضعیت جنگی اپراتور سامانه پدافند هوایی «هواپیما را موشک کروز تشخیص می‌دهد».
مقام معظم رهبری بلافاصله بعد از اطلاع از خطای انسانی دستور دادند شورای عالی امنیت ملی جلسه‌ای تشکیل دهد و به بررسی موضوع بپردازد. ایشان تاکید کردند که به محض اتمام بررسی در جلسه شورای عالی امنیت، اصل حادثه و نتایج بررسی‌ها، صریح و صادقانه از سوی نهادهای ذیربط به اطلاع مردم رسانده شود.
اعتراض به خطای انسانی
روند اطلاع‌رسانی علل سقوط هواپیما با آشفتگی افکار عمومی در فضای مجازی و حقیقی قرین شد. تعدادی از دانشجویان امیرکبیر و دانشگاه شریف مقابل این دو دانشگاه برای یادبود دانشجویان این دانشگاه که قربانی این حادثه شدند، مراسمی را برگزار کردند. خبرگزاری ایرنا در این باره نوشت: «صدها نفر از مردم تهران در اعتراض به اعلام دیرهنگام دلیل سقوط هواپیمای اوکراینی که منجر به جان باختن حدود ۱۴۷ نفر از هموطنان شد، مقابل دانشگاه امیرکبیر در خیابان حافظ تهران اجتماع کردند.». مردم و تعدادی از هنرمندان نیز به این مراسم پیوستند.
در همین حال موج انصراف از جشنواره فیلم فجر در میان هنرمندان بالا گرفت، اعتراض برخی از هنرمندان به انصراف‌ها، خیلی زود فضایی دوقطبی را میان نخبگان هنری کشور ایجاد کرد.
علی ربیعی، سخنگوی دولت، در نشست خبری خود بعد از اعلام خطای انسانی گفت: «ما متهم به دروغگویی و پنهانکاری شدیم در حالی‌که واقعاً اینگونه نبود. حتی در بیانیه‌ای که من در پنجشنبه شب منتشر کردم برداشت عدم صداقت صورت گرفت. اما واقعیت این است که ما دروغ نگفتیم.»
در این بین برخی دولت را متهم کردند که چرا آسمان کشور را در زمان حادثه کلیر نکرده است. در این باره نیز «حسن روحانی»، رئیس جمهور، در نشست خبری خود به خبرنگار سیاسی برنا اینگونه توضیح داد و گفت: «آسمان ما باز است و همه هواپیماها رفت و آمد می‌کنند اینکه آسمان کشور بسته شود را باید سازمان هواپیمایی اعلام کند و بگوید این مسیر از این ساعت تا این ساعت یا از این روز تا فلان روز بسته است. اما اینکه چه مقام و نهادی این دستور را به سازمان هواپیمایی بگوید، دو مقام و نهاد بیشتر نیستند، یا هواشناسی بخاطر شرایط فوق العاده جوی می‌تواند این درخواست را بدهد یا نیروهای مسلح. ستاد کل باید بگوید مثلا بخاطر مانور یا عملیات خاص آسمان بسته شود. دولت هیچ مسئولیتی در کلیر کردن آسمان ندارد.»
جعبه سیاه خطای انسانی
«غلامحسین اسماعیلی»، سخنگوی قوه قضائیه، نیز روز سه‌شنبه 24 دی ماه، ضمن اعلام دستگیری چند نفر در ارتباط با سقوط هواپیمای اوکراینی گفت: «قرار بود این جعبه سیاه به همراه تیم‌های کارشناسی ایران و اوکراین به فرانسه ارسال و همه اطلاعات آن بازخوانی شود.» او همچنین اعلام کرد «مشخص شدن اطلاعات جعبه سیاه» به «تحقیقات» کمک خواهد کرد.
دادستانی کل اوکراین و سرویس امنیتی این کشور نیز روز چهارشنبه (25 دی ماه) از مقامات ایرانی خواستند تا جعبه‌های سیاه هواپیمای سرنگون‌شده را برای بازخوانی به کی‌یف بدهند. این درخواست از سوی «جاستین ترودو»، نخست وزیر کانادا، هم مطرح شد.
در روز نخست بهمن ماه، سازمان هواپیمایی کشوری جمهوری اسلامی ایران دومین گزارش فنی خود در مورد واقعه سرنگونی هواپیمای مسافربری اوکراینی را منتشر کرد و در آن گفت که برای خواندن جعبه سیاه هواپیما از آمریکا و فرانسه تجهیزات درخواست کرده است.
سازمان هواپیمایی کشوری با اعلام اینکه دو دستگاه ثبت و ضبط اطلاعات پرواز، که آسیب دیده، یافت شده است، گفت که: "بررسی جهت بازسازی و دریافت محتویات دستگاه‌ها با استفاده از توان داخلی کشور با حضور نمایندگان محترم قضایی و متخصصین داخلی انجام پذیرفت و همگی توافق داشتند که این نوع دستگاه‌ها از به‌روزترین دستگاه‌های موجود دنیا بوده و امکانات بازخوانی آن در کشور موجود نیست."
یک روز بعد (2 بهمن ماه)، «محمد اسلامی»، وزیر راه و شهرسازی، پس از سفر به اوکراین برای و دیدار با بخشی از کابینه رئیس جمهور این کشور، گفت: «جعبه سیاه جزو لایفنک اجزای بررسی سانحه است و سانحه هم در ایران رخ داده و مسئول بررسی سانحه سازمان هواپیمایی کشوری است. این کار در دست بررسی است و آماده سازی سخت افزار و نرم افزار آن در حال انجام است.» در نهایت بر اساس اظهارنظرها و شنیده‌ها جعبه سیاه در ایران ماندنی بود.
ظریف در مصاحبه با ان بی سی از تصمیم ایران برای تحویل ندادن جعبه سیاه دفاع کرد و گفت: «ایران قادر به بارگذاری اطلاعات جعبه‌های سیاه هواپیمای اوکراینی نیست و با [این وجود]، تهران جعبه سیاه را به دولت‌های خارجی تحویل نخواهد داد.»
وزیر امور خارجه کشورمان اظهار کرد که طبق قانون هوانوردی بین‌المللی، ایران حق این را داشت که هدایت تحقیق درباره ساقط شدن هواپیما را بر عهده بگیرد، اما ایران به نرم‌افزار‌ها و تجهیزات به خصوصی از آمریکا یا دیگر کشور‌های غربی احتیاج دارد تا بتواند اطلاعات درون جعبه سیاه را رمز گشایی کند.
اما در نهایت «رضا جعفرزاده»، سخنگوی سازمان هواپیمایی کشوری، در خصوص سرنوشت جعبه سیاه هواپیمای اوکراینی گفت: اوکراین و فرانسه پیشنهاد دادند که متخصصین ایرانی از لابراتورهای دو کشور برای بازخوانی استفاده کنند.
جعفرزاده با تاکید براینکه شرایط همکاری هر دو لابراتور دریافت شده، گفت: در صورت رسیدن به توافق نهایی در خصوص جزئیات همکاری‌ها، جعبه‌های سیاه در یکی از دو مرکز (فرانسه یا اوکراین) بازخوانی می‌شود.
عجب .چه صداقتی
عجب حقیقتی
لطفا جعبه سیاه هواپیمای اکراینی را بهیچ کجا نفرستید و فقط درایران بازخوانی گردد گویا مسایلی دارد که خیلی ها نمی خواهند فاش شود (هم داخلی ها و هم خاری ها)