معاون وزیرخارجه در برنامه «نگاه یک» که شنبه شب و همزمان با حضور مدیر کل آژانس به تهران پخش شد، ادامه داد: «این پیشنهاد را بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا داشت چون موضع ایران را در مخالفت با حضور آمریکا می‌داند و این ابتکار را به خرج داد.»
وی با بیان اینکه ایران درحال بررسی این پیشنهاد و مشورت با سایر شرکا یعنی چین و روسیه است، توضیح داد: «اما تصور می‌کنیم که بازگشت آمریکا به برجام و رفع تحریم‌ها به مذاکره احتیاج ندارد. اگر می‌خواهند برگردند، تحریم‌ها را بردارند و به برجام بازگردند. این دعوت به گفت‌وگو از نظر ما مبهم است. اصولا نیاز به گفت‌وگو نداریم. ممکن است ترتیبات عملی و فنی نیاز باشد اما اصولا نیاز به گفت‌وگو نیست. با این حال درحال بررسی پیشنهاد آقای بورل هستیم.»
شرایط نظارت‌ها بعد از لغو پروتکل الحاقی
عراقچی درباره اقدام ایران برای لغو اجرای پروتکل الحاقی که قرار است در صورت عدم لغو تحریم‌ها از پنجم اسفند ماه عملیاتی شود نیز گفت: «ما تعهدات خود را به جز قسمت نظارت‌ها کاهش دادیم. در قانون مجلس، دولت مکلف است که اجرای نظارت‌های فراتر از پادمان را که شامل پروتکل الحاقی هم می‌شود، متوقف کند. از زمان الحاق به ان‌پی‌‌تی، موافقت‌نامه پادمان میان ایران و آژانس درحال اجرا است. در برجام برای اعتمادسازی اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی و اقدامات فراتر از آن را در بخش‌هایی اجازه دادیم.» عراقچی با اشاره به اینکه دامنه نظارت آژانس با لغو اجرای این نظارت‌ها محدود می‌شود تاکید کرد این نظارت‌ها از بین نمی‌رود. وی توضیح داد: «براساس پادمان جامع، بازرسان در ایران حضور خواهند داشت و تبلیغات غربی‌ها در این‌باره درست نیست. از نظر بنده حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد توان نظارتی آژانس بعد از لغو اجرای پروتکل الحاقی کاهش می‌یابد. در قدم اول غنی‌سازی ۲۰ درصد و در قدم بعدی اجرای پروتکل و نظارت‌های اضافی دیگر متوقف می‌شود. این اقدام مقرر شده ۵ اسفند انجام شود و با توجه به اینکه به‌نظر نمی‌آید تا این تاریخ اقدامی در جهت لغو تحریم‌ها انجام شود، این قانون در این تاریخ اجرا می‌شود.»
گام ششم برگشت‌پذیر است
عراقچی در پاسخ به اینکه آیا این اقدام به معنای خروج ایران از برجام است، گفت: «خیر، به معنی خروج از برجام نیست. اقدام ۵ اسفند یعنی توقف اجرای پروتکل الحاقی، برگشت‌پذیر است. به محض اینکه خواسته‌های ما در برجام و خواسته مجلس در مصوبه مذکور انجام شود، ما می‌توانیم به این اقدامات بازگردیم. تعهدات ما در برجام کاهش می‌یابد اما بازرسی‌ها متوقف نمی‌شود و براساس پادمان جامع ادامه دارد. راه برای بازگشت طرف‌های برجامی باز است و راهکار این بازگشت که بارها از سوی مقامات ایران بیان شده است، عمل آنهاست. اگر آنها به تعهدات خود برگردند و ما آنها را راستی‌آزمایی کنیم، مسیر قابل بازگشت است.»
حضور بایدن فرصتی برای حفظ برجام
معاون وزیرخارجه با بیان اینکه در چند سال گذشته هوشمندانه و مدبرانه عمل کردیم یعنی هم تعهدات خود را کاهش دادیم و هم برجام را در کلیت خود حفظ کردیم، گفت: «اگر برجام اهمیت ذاتی خود را از دست می‌داد، طبعا از بین می‌رفت. برجام برای ما ارزش راهبردی و سیاسی دارد، امتیازات آن در چند سال گذشته برای ما وجود داشته به‌ویژه لغو تحریم‌های سازمان ملل از جمله امتیازات راهبردی برجام برای ما بود. البته مزایای اقتصادی آن را از دست داده بودیم. در هر حال الان که بایدن آمده فرصتی است که برجام حفظ شود.» عراقچی همچنین گفت: «به‌نظر می‌رسد هنوز آقای بایدن و تیمش بر تنش‌های داخلی خود فائق نیامده‌اند و به سیاست واحد برای بازگشت به برجام و کنار گذاشتن تحریم‌ها نرسیده‌اند.» وی ادامه داد: «بحثی در تیم بایدن است که آیا از ابزارهایی که ترامپ ایجاد کرده باید استفاده کند یا نه؟ اما این ابزارها اگر کارآیی داشت همان موقع کارآیی خود را نشان می‌داد و نتایج نشان می‌دهد هنوز به سیاست جایگزین نرسیده‌اند. البته با در نظر گرفتن اظهارات جمعه شب بایدن می‌توان برداشت کرد هرچند وی به صراحت نگفت که به برجام برگشته است اما برای مذاکره در قالب ۱+۵ اظهار تمایل کرد.»
دشواری‌های بازگشت به برجام
این مقام وزارت خارجه درباره روند بازگشت دولت جدید آمریکا به برجام و مواضعی که تاکنون مطرح شده است نیز گفت: «بایدن و تیم وی قبل از انتخاب به‌عنوان رئیس‌جمهور جدید آمریکا یکی از شعارهای انتخاباتی‌شان این بود که به بسیاری از توافق‌های بین‌المللی از جمله برجام بازمی‌گردند. برجام یکی از دستاوردهای دموکرات‌هاست. طبیعی است انگیزه بازگشت به برجام در آنها وجود داشته باشد. به‌خصوص که این دیدگاه مطرح است که سیاست فشار حداکثری ترامپ موفق نبوده و نتوانسته به اهدافش دست یابد. آنها با این شعار و منطق جلو آمدند و انتخابات را برنده و مستقر شدند ولی تصور می‌کنم بعد از ورود آنها به کاخ سفید مشخص شد کار به آن آسانی که فکر می‌کردند، نیست. برجام مخالفان جدی در کنگره، داخل آمریکا و منطقه دارد. نیروهای مختلف بعد از ۲۰ ژانویه و استقرار بایدن در کاخ سفید شروع به کار کردند و معلوم بود بر سر اینکه چگونه به برجام برگردند اختلاف دارند.»
فرصت به دیپلماسی
معاون سیاسی وزیر امورخارجه با اشاره به اینکه ایران تعهدات خود را گام‌به‌گام کاهش داد، گفت: «زیرا ما می‌خواستیم به دیپلماسی فرصت دهیم و به جایی رسیدیم که تمام تعهدات عملیاتی خود در برجام را کنار گذاشتیم و وارد قسمت نظارت‌ها نشدیم. هدف این بود که تعادلی که در برجام وجود داشت و در اثر خروج آمریکا به هم خورده بود را برقرار کرده و متوازن سازیم.» عراقچی گفت: «ما از حق خود در برجام استفاده کردیم و اقدامات ما اقدامات جبرانی در مقابل اقدامات اروپا و آمریکا بود و همواره گفته‌ایم اقدامات ما برگشت‌پذیر است و به از بین رفتن برجام منجر نشد.» وی ادامه داد: «اسنپ بک (سازوکار حل‌وفصل اختلافات در چارچوب برجام) سازوکاری است که به طرف برجامی که از تعهدات طرف مقابل راضی نیست اجازه می‌دهد تعهداتش را انجام ندهد و ما هم این کار را انجام دادیم و اسنپ‌بک ایرانی را انجام دادیم. چرا اقدامات‌مان را گام به گام کاهش دادیم؟ چون به دیپلماسی باور داشتیم.»
نظم جدید در همکاری‌های ایران و آژانس
همچنین معاون ظریف با اشاره به سفر مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به ایران گفت: «وقتی ۵ اسفند قانون مجلس را اجرا کنیم، طبیعی است که وضعیت جدیدی بین ما و آژانس ایجاد می‌شود. با توقف پروتکل الحاقی و نظارت‌های جدید وضعیت جدیدی ایجاد می‌شود و آقای گروسی خودش اظهار کرد که نوع جدیدی از همکاری بین ایران و آژانس ایجاد شود تا همکاری‌ها کمترین آسیب را ببیند. ایشان در نامه‌ای که به ما نوشت و در توییتر به صراحت تاکید کرد که سعی دارد در چارچوب مصوبه مجلس همکاری‌ها شکل گیرد. او آمده است نظم جدیدی بین همکاری‌ها ایجاد کند که امری طبیعی است و این کار روز یکشنبه با همراهی دوستان ما در سازمان انرژی اتمی انجام گرفت.»
عراقچی افزود: «اینکه همکاری ایران و آژانس در شرایط جدید چه شکلی به خود بگیرد در مذاکرات جدید و در سفر آقای گروسی بررسی می‌شود.»
عقب‌نشینی از مکانیزم ماشه
وی در پاسخ به این پرسش که ممکن است آمریکا با پیشنهادها و امتیازاتی نمادین بخواهد به برجام بازگردد، آیا اقدامات اخیر آمریکا جای اجرای تعهدات آمریکا در برجام را می‌گیرد و سبب منصرف شدن ایران از توقف اجرای پروتکل الحاقی می‌شود، گفت: «خیر. اقدام آمریکا در نامه‌ای که به شورای امنیت درباره لغو قطعنامه‌ها علیه ایران طبق قطعنامه ۲۲۳۱ نوشته و اینکه قطعنامه ۲۲۳۱ همچنان معتبر است، اقدام درستی بود اما این اقدام به لحاظ عملیاتی در رفع تحریم‌ها تاثیری ندارد و صرفا یک اقدام سیاسی موثر است. به نوعی آمریکا با این کار از اقدامات گذشته خود توبه کرده است که ارزشمند است، اما وقتی به بحث تحریم‌ها برسیم ارزشی ندارد. برای ما اجرای تعهد برجامی آمریکا مهم است. برای ما ملاک رفع تحریم‌هاست.»
آمریکا کدام تحریم‌ها را لغو می‌کند
معاون ظریف در پاسخ به اینکه منظور ایران از رفع تحریم‌ها کدام تحریم‌هاست گفت: «منظور تحریم‌هایی است که در برجام ذکر شده که باید برداشته شود و ترامپ آنها را دوباره اعمال کرده و همه تحریم‌هایی که ترامپ دوباره به قول خودشان تحت برچسب جدیدی وضع کرد. طبق برجام تحریم‌هایی که در چارچوب هستهای وضع شده بودند، رفع شدند، کاری که اینها کردند بعضی از تحریم‌های هستهای را مرتبط با تروریسم یا موضوعات دیگر اعمال کردند. در برجام هم آمده است تحریم‌هایی که برداشته شده است را نباید تحت عنوان دیگری وضع کنند، از این رو همه اینها باید برداشته شود تا ما بگوییم که خواسته ما تامین شده است یعنی باید برگردیم به اول ۲۰۱۷ که ترامپ روی کار آمد.»
شرط بازگشت آمریکا به مذاکرات
این دیپلمات ایرانی در پاسخ به اینکه مقامات آمریکایی تمایل خود را برای حضور در مذاکرات ۱+۵ اعلام کردند، آمریکا چه زمانی می‌تواند به این مذاکرات بازگردد، گفت: «در دو سه روز گذشته در ادبیات آمریکایی‌ها به ۱+۵ اشاره شده است و حتی بایدن هم این را گفت. نکته‌ای که سخنگوی وزارت خارجه هم نسبت به آن تذکر دادند این بود که الان چیزی تحت عنوان ۱+۵نداریم. از می۲۰۱۸ که آمریکا از برجام خارج شد موجودیت ۱+۵ هم دیگر وجود ندارد و الان ۱+۴ داریم، از این رو نمی‌توانند به مفهوم ۱+۵ اشاره کنند. اما اینکه می‌توانند به مذاکرات برگردند؟ بله، به شرطی که تحریم‌ها را بردارند. بازگشت آمریکا به برجام بدون برداشتن تحریم‌ها موضوعیت ندارد. از نظر ما وقتی عضو برجام می‌شوند که آمریکا تحریم‌ها را برداشته باشد.»
توانمندی نظامی ایران قابل مصالحه نیست
معاون ظریف درباره اظهارات مقامات آمریکا برای افزودن مسائل موشکی و منطقه‌ای به برجام نیز تصریح کرد: «به نظرم رویکردها در مهار قدرت ایران تفاوتی ندارد. دعوا بر سر شیوه انجام این کار است. دولت فعلی آمریکا معتقد است فشار حداکثری کار نکرده است ولی از آن طرف تمدید دوره‌های برجام و دخالت دادن مسائل منطقه‌ای و موشکی را تکرار می‌کنند. به آقای بلینکن باید گفت چرا فکر می‌کند چیزهایی که ایران زیر فشار حداکثری قبول نکرد را در دولت آنها با مذاکره قبول می‌کند؟ ترامپ آرزو داشت فقط یک عکس با آقای روحانی بگیرد یا دو کلمه موشکی و منطقه‌ای را به برجام اضافه کند. اما آنها چیزی فراتر از برجام نخواهند گرفت، همان‌طور که ترامپ با فشار حداکثری نتوانست بگیرد.» وی تاکید کرد: «موضع ما درباره ورود نکردن به مسائل منطقه‌ای و موشکی‌مان روشن است؛ حتما قبول نمی‌کنیم. تنها تفاوت این حرف تیم بایدن با تیم ترامپ در این است که ترامپ می‌گفت برجام را کنار بگذاریم و توافق جدیدی انجام دهیم و آقایان در دولت بایدن می‌گویند، اول برجام بعد به آن مسائل بپردازیم اما نه الان و نه بعدا به این مسائل نمی‌پردازیم. توانمندی نظامی ما قابل مصالحه و مذاکره نیست. مسائل منطقه‌ای ما منطق خاص خود را دارد و این موضعی مخفی نیست و روشن بیان کرده‌ایم. برجام فعلی را بدون کم و زیاد حاضریم اجرا کنیم اگر آنها به تعهداتشان برگردند و اگر مذاکراتی هم باشد درباره نحوه اجرای همین توافق است.» عراقچی درباره رفتار و مواضع امانوئل مکرون نیز گفت: «کلا درباره اروپایی‌ها باید گفت که توانمندی بسیار پایین و ادعای بالا. بعضی مثل فرانسه بیشتر و بعضی کمتر این‌گونه‌اند. آنها روشن می‌گفتند که ما تحریمی نداریم اما به واقعیت تحریم‌های آمریکا مجبوریم تن بدهیم.»
مواضع ایران درخصوص برجام
همچنین روز گذشته وزیرخارجه کشورمان تاکید کرد آمریکا نمی‌تواند به برجام بپیوندد مگر اینکه تحریم‌ها را لغو کند؛ تمامی تحریم‌ها باید لغو شوند. محمدجواد ظریف، وزیرخارجه ایران روز گذشته و همزمان با حضور گروسی در تهران در گفت‌وگویی با شبکه پرس‌تی‌وی بار دیگر مواضع کشورمان درخصوص برجام را مطرح و تاکید کرد: «ما تعهداتی داریم که به آنها پایبند هستیم. تمام اقدامات ما در راستای برجام است. ما قوانین کشور را که پارلمان به آن مشروعیت بخشیده، اجرا می‌کنیم.» به گزارش «ایسنا» وی ادامه داد: «رئیس‌جمهور بایدن با سیاست‌های دونالد ترامپ مخالفت می‌کند اما در حقیقت همان سیاست را دنبال می‌کند.» ظریف با اشاره به اینکه اصطلاح مکانیزم ماشه ساخته آمریکاست، گفت چنین چیزی در برجام وجود ندارد و آمریکایی‌ها برای کنترل افکار عمومی این اصطلاح را ایجاد کردند. رئیس دستگاه دیپلماسی با اشاره به رویکرد دولت آمریکا در قبال برجام گفت: «تفکر سلطه‌جویانه آنها مبنی بر این است که آنچه مال من است برای من است و آنچه برای توست، قابل مذاکره است. آنها با کلمات بازی می‌کنند تا متن برجام را تغییر دهند.»وی با بیان اینکه پس گرفتن درخواست فعال شدن مکانیزم ماشه از شورای امنیت، امتیاز به ایران نیست، افزود: «بلکه آنها حقیقت را پذیرفته‌اند که نمی‌توانند از این طریق به جایی برسند.» وزیرخارجه ایران با بیان اینکه اروپایی‌ها به تعهدات خود در برجام عمل نکرده‌اند، افزود: «ممکن است دولت‌هایشان درباره پایبندی به توافق حرف بزنند اما شرکت‌هایشان به حرف واشنگتن گوش می‌کنند. اروپایی‌ها برای تصمیم‌گیری نیازمند تایید واشنگتن هستند. آنها باید از آمریکا بخواهند که به جایگاه‌شان احترام بگذارد و اجازه دهد که به الزامات خود عمل کنند.»
آمریکا باید تعهد بدهد
ظریف در بخش دیگری از این گفت‌وگو با بیان اینکه آمریکا پس از بازگشت به برجام باید خسارات ما را جبران کند، تاکید کرد: «آمریکا باید متعهد شود که دیگر چنین رفتاری را تکرار نکند.»
ظریف گفت: «ما درخواست‌های زیادی داریم و خواهان اقدام عملی از سوی آمریکا هستیم، نه حرف. اما اکنون مشکل این است که بایدن درحال دنبال کردن سیاست‌های ترامپ است، نه اوباما»
وزیرخارجه کشورمان تصریح کرد: «ما تنها زمانی وارد مذاکره می‌شویم که تحریم‌ها لغو شود و رفتار آمریکا تغییر کند. به‌دلیل سیاست‌های آمریکاست که دارایی‌های ما در کره‌جنوبی و ژاپن بلوکه شده‌اند. این رویکرد باید تغییر کند. اما دولت بایدن همچنان به مسدود کردن پول ایران برای خرید واکسن کووید-١٩ ادامه می‌دهد.» به گفته وی اگر آمریکا خواهان تعامل اقتصادی با ما نیست اما باید به بقیه اجازه تجارت با ایران را بدهد. وی در پاسخ به سوالی درباره احتمال خروج ایران از برجام تاکید کرد که ایران نیازی به این کار ندارد. آمریکا باید بداند که ما نیازی به خروج از برجام نداریم و می‌توانیم از حقوق خود در توافق بهره ببریم. ما توافق نکردیم که آن را کنار بگذاریم ما مذاکره کردیم که به تعهداتمان عمل کنیم. ما طبق مفاد برجام حق داریم که از اجرای تعهداتمان عقب بنشینیم. ظریف یادآور شد: «آمریکا در بازی خود و تلاش برای اعمال فشار بر ایران یک اشتباه بزرگ کرد؛ اکنون وابستگی ما به نفت به مراتب کمتر شده است. آمریکا در نهایت، دیر یا زود خواهد فهمید سیاست‌هایش غیرقانونی است و باید این سیاست‌های خود را تغییر دهد چراکه نتیجه‌ای نداشته است.» وی گفت: «برخی رژیم‌های عربی به اشتباه فکر می‌کنند که اسرائیل می‌تواند برایشان امنیت به ارمغان بیاورد اما آنها باید بدانند که ما خواهان روابط با همسایگان عرب خود هستیم. کشورهای منطقه باید به همسایگی خود بازگردند. ما به‌دنبال سلطه بر منطقه نیستیم و می‌خواهیم روابط خوب با همسایگان‌مان ایجاد کنیم.» ظریف درباره توافق میان ایران و چین خاطرنشان کرد که پکن نقش بزرگی در اقتصاد جهان ایفا می‌کند. توافق میان ایران و چین به نفع هر دو طرف و همچنین به نفع منطقه است.
بایدن در حال بررسی لغو تحریم‌های ایران
از سوی دیگر همزمان با تلاش‌های گروسی در تهران برای حفظ برجام و تاکید مقامات ایرانی بر اینکه آمریکا برای بازگشت به برجام باید همه تحریم‌ها علیه ایران را لغو کند، نشریه ساندی‌تایمز در گزارشی مدعی شد که رئیس‌جمهور آمریکا درحال بررسی لغو تحریم‌های وضع شده علیه ایران است. به گزارش «ایسنا» نشریه بریتانیایی ساندی‌تایمز روز یکشنبه در گزارشی به نقل از یک مقام امنیتی آمریکایی مدعی شد که جو بایدن، رئیس‌جمهور جدید آمریکا به‌دنبال آن است که تحریم‌های وضع شده علیه ایران را با هدف حفظ توافق هستهای ۲۰۱۵ کاهش دهد و این توافق را به مسیر خود بازگرداند. این نشریه در ادامه با اشاره به تاکید ایران بر لزوم رفع کامل تحریم‌ها نوشت که نشانه‌هایی از رفع این تحریم‌ها وجود دارد، هرچند که دولت بایدن اصرار دارد ابتدا باید یک نشست در چارچوب ۱+۵ با حضور ایران برگزار شود.
همزمان به گزارش «ایسنا» رسانه صهیونیستی اورشلیم‌پست گزارش داد که نخست‌وزیر این رژیم قرار است نشستی با حضور چند تن از اعضای کابینه درباره تصمیم جو بایدن برای پیوستن به گفت‌وگوهای برجامی برگزار کند.
بیانیه ۲۲۶ نماینده مجلس
همچنین همزمان با سفر مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به ایران ۲۲۶ نماینده مجلس در بیانیه‌ای با استناد به طرح «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها» یادآور شدند که مسوولان دولتی ایران درصورت عدم رفع تحریم‌ها باید از ۵ اسفند ماه اجرای پروتکل الحاقی را متوقف و بازرسی‌های آژانس بین‌المللی را صرفا محدود به نظارت‌های پادمان کند.
ایران و آژانس گفت‌وگوهای مفیدی داشتند
رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که شنبه شب برای گفت‌وگو درباره آخرین تحولات در فعالیت‌های هستهای ایران در چارچوب کاهش تعهدات برجامی وارد تهران شد، روز گذشته با علی‌اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی و محمدجواد ظریف، وزیرخارجه ایران دیدار و رایزنی داشت؛ رایزنی‌هایی که هرچند از محتوای آن خبری منتشر نشد، اما کاظم غریب‌آبادی، سفیر و نماینده دائم ایران نزد سازمان های بین‌المللی در وین، با انتشار توییتی نوشت: «ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گفت‌وگوهای مفیدی را براساس احترام متقابل داشتند.» به گزارش «ایرنا» کاظم غریب‌آبادی، روز یکشنبه با اعلام این خبر افزود که نتایج رایزنی‌ها یکشنبه شب منتشر می‌شود. مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی شنبه شب وارد تهران شد.
صالحی پیش‌تر درباره سفر مدیرکل آژانس به ایران گفته بود: «بعد از اعلام ما مبنی بر اجرای ماده ششم قانون مصوب مجلس درخصوص توقف نظارت‌های فراپادمانی و ارائه نامه در این خصوص به آژانس، رافائل گروسی درخواست سفر فوری به ایران و دیدار با اینجانب را مطرح کرد.»
وی افزود: «سازمان انرژی اتمی ایران با در نظر گرفتن تعاملات خود با آژانس با این سفر موافقت کرد.»
همزمان با سفر مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تهران، سفیر و نماینده دائم اتحادیه اروپا نزد سازمان‌های بین‌المللی گفت که این اتحادیه از تلاش‌های مدیرکل برای دستیابی به تفاهم درباره تداوم نظارت‌های ضروری آژانس در ایران، حمایت می کند.
دیدگاه تان را بنویسید