مشخص است بین بایدن و ترامپ تفاوت است | موضع تازه و متفاوت ظریف درباره آمریکا

شرق: اگر صحبت‌های مقامات ایران درباره انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا را دنبال کرده باشید، بیش از یک سال است که این جمله را به اشکال مختلف می‌شنوید: «برای ما فرقی نمی‌کند». رئیس‌جمهور، وزیر خارجه، سخنگوی دولت، سخنگوی وزارت خارجه، معاون وزیر خارجه و دیگر مقامات بارها گفته‌اند ایران نه ترجیحی بین گزینه‌های مختلف ریاست‌جمهوری آمریکا یا دو حزب بزرگ سیاسی این کشور، حزب دموکرات و حزب جمهوری‌خواه قائل است و نه حاضر است خود را به‌عنوان مهره‌ای در رقابت بین این دو قرار دهد و بخشی از بازی سیاسی یکی از دو طرف شود. 

نکته دوم، البته مسئله‌ای است که با معیارهای حقوق و منافع ملی و قواعد روابط دیپلماتیک توضیح داده می‌شود و علل و دلایل مشخصی دارد. مشخصا درباره آمریکا می‌توان ادعا کرد تنها بازیگر صحنه بین‌المللی که حاضر شد خود را وارد بازی کند، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل بود که در سه مرحله، در حمایت از میت رامنی، در مخالفت با باراک اوباما و در حمایت از دونالد ترامپ، فراتر از تعامل با مقامات رفت و رسما وارد مرحله جانب‌داری سیاسی شد. او البته در دوره اوباما بابت این اقدام هزینه داد و موضع‌گیری‌های چند روز پیش از انتخاباتش نیز نشان داد با جدی‌شدن شانس جو بایدن، در تلاش برای جلوگیری از هزینه‌دادن دوباره در دوران رئیس‌جمهور دموکرات است. درباره مسئله اول که بی‌تفاوتی موضوع برای ایران باشد، نگاه بسیاری از تحلیلگران با موضع رسمی اعلام‌شده از سوی دولت تفاوت داشت و حتی برخی این نوع موضع‌گیری از سوی دولتی‌ها را در راستای نکته دوم می‌دانستند.

  فرق  دارند  اما...

اما وزیر خارجه ایران در سفری که به کشورهای آمریکای لاتین داشته، در یک مصاحبه موضعی متفاوت با موضع تکرارشده مقامات ایران را اعلام کرد و البته این حرف در شرایطی زده شد که شمارش آرای ایالات متحده آمریکا در جریان بود و هر لحظه بیش از پیش به نظر می‌رسید که دوران ریاست‌جمهوری ترامپ رو به پایان است. خالی از لطف نیست که کمی پیش‌تر از این، حسن روحانی، رئیس‌جمهور، موضع ایران را این‌طور شفاف کرده بود که «برای ایران شیوه‌ای که آمریکا در پیش می‌گیرد مهم است، نه فردی که بر سر کار می‌آید»؛ اما موضع تازه ظریف از این فراتر می‌رود. به گزارش ایسنا به نقل از شبکه تله‌سور، محمدجواد ظریف درباره موضع ایران درباره نتیجه انتخابات آمریکا و اینکه آیا بر سر کار بودن دموکرات‌ها یا جمهوری‌خواهان در کاخ سفید تفاوتی دارد، گفت: «هنوز نمی‌دانیم که چه کسی پس از این انتخابات پیروز خوهد شد، اما معلوم است که تفاوتی میان این دو مورد وجود دارد، خصوصا در دوران دولت ترامپ که حتی اختلافاتی میان خود جمهوری‌خواهان نیز وجود داشت و دیپلماسی‌ای که دولت ترامپ در پیش گرفت، اگرچه دیپلماسی زیادی هم از آن ندیدیم، براساس تهدیدهای شخص او و وزیر امور خارجه‌اش بود؛ بنابراین تفاوت‌هایی وجود خواهد داشت».  او البته بلافاصله تبصره‌ای به این حرف خود زد تا شاید پیام موضع جدید او مشخص‌تر شود: «اما چیزی که برای ما اهمیت دارد لحن و کلمات نیست، بلکه عملکردهاست. آمریکا فعالیتی غیرقانونی علیه ایران داشته است به‌دلیل اینکه به اقتصاد و مردم ما لطمه زد و اگر می‌خواهد وضعیت تغییر کند، باید رویه‌اش را تغییر دهد». این صحبت از‌سوی وزیر خارجه ایران نشان می‌دهد که ایران چه توقعی از دولت احتمالی جو بایدن خواهد داشت.

 به عبارت دیگر، موضع ظریف در این گفت‌وگو را می‌توان اولین سیگنال ایران به دولت بعدی آمریکا دانست درباره اینکه پس از رفتن ترامپ، تعامل بین ایران و آمریکا و مسئله برجام چگونه می‌تواند پی گرفته شود. طبق این گفته ظریف، از نگاه ایران، دکمه‌ای وجود ندارد که بایدن فشار دهد، چهار سال ترامپ را از صفحه تاریخ پاک کند و آنچه در دوران اوباما پی گرفته می‌شد، ادامه یابد، بلکه دولت احتمالی بایدن باید اقداماتی انجام دهد تا بتواند ضربه‌ای را که ترامپ به توافق و به قواعد دیپلماتیک زده 

جبران کند.

  بازگشت به این سادگی نیست

ظریف این را در ادامه مواضعش تصریح می‌کند. وقتی درباره اینکه آیا امیدی به بازگشت آمریکا به توافق هسته‌ای که این کشور در سال ۲۰۱۸ از آن خارج شد، دارد یا نه، می‌گوید آمریکا باید آنچه را کنار زده، به دست بیاورد: «توافق هسته‌ای یک درِ چرخان نیست. آمریکا تصمیم گرفت که از آن توافق خارج شود و حالا باید یک صندلی پشت میز مذاکره این توافق به دست بیاورد. نکته این است که آمریکا حق نداشت از این توافق خارج شود، چراکه این توافق یک توافق دوجانبه میان ایران و آمریکا نبود و یک قطع‌نامه شورای امنیت است. اگر آمریکا می‌خواست از تعهدات این توافق رهایی یابد، باید از سازمان ملل خارج می‌شد، نه فقط از یک توافق». او هم‌زمان این نکته را هم گوشزد می‌کند که ایران در صحنه بین‌المللی توانسته نظر موافق را نسبت به محق‌بودنش در مقابل ترامپ، تا حد زیادی جلب کند و در بحث حقوقی برجام، موضع پایین ندارد؛ وقتی درباره پایان‌یافتن تحریم تسلیحاتی ایران و شکست آمریکا در تلاش برای تمدید آن در شورای امنیت می‌گوید: «ما آمریکا را سه بار در شورای امنیت در سه ماه‌ گذشته شکست دادیم و این نشان می‌دهد که چقدر سیاست فشار حداکثری آمریکا و زورگویی آن در جامعه بین‌المللی به انزوا کشانده شده است. این یک پیروزی برای ایران نیست اما پیروزی قوانین بین‌المللی، منشور سازمان ملل و قطع‌نامه‌های شورای امنیت سازمان ملل بود».

  میراث  ترامپ  برای  بایدن در  قبال  ایران

رئیس دستگاه دیپلماسی ایران البته یادآور می‌شود که آنچه در دوره ترامپ گذشته، فقط چند موضع‌گیری تند و خروج از یک توافق نبوده که حالا به‌آسانی بتوان از آن عبور کرد، بلکه مشخصا به دو اقدام نظامی که دو کشور علیه هم انجام دادند اشاره می‌کند؛ ترور فرمانده نیروهای قدس سپاه ایران و اقدام متقابل ایران در حمله به پایگاه عین‌الاسد: «ما با هدف‌قرار‌دادن پایگاهی که این عملیات تروریستی در آن علیه سردار سلیمانی انجام شده بود، حمله درخوری علیه یک عملیات تروریستی انجام دادیم اما واقعیت ماجرا این است که آمریکا جنایتی بزرگ را مرتکب شد؛ پیامدهای آن جنایت بزرگ به‌ویژه پیامدهای جمعی آن و تأثیرش بر احساسات مردم ایران و عراق همان‌طورکه در مراسم‌های تشییع سردار سلیمانی دیدید، در پی آمریکا خواهد بود. یکی از پیامدهایش این بود که پارلمان عراق از آمریکا خواست این کشور را ترک کند و من فکر می‌کنم این بهای نهایی آمریکاست که برای ماجراجویی، خصومت و تروریسمش در عراق علیه سردار سلیمانی می‌پردازد».

  فشار  بیشتر  از  این  ممکن  نیست

البته در همین مصاحبه او یادآور می‌شود که دولت ترامپ، ادامه پیدا کند یا نه، اقدامی نمانده که علیه ایران انجام نداده باشد: «اساسا طبق همان چیزی که رابرت اوبراین، مشاور امنیت ملی کاخ سفید، به رئیس‌جمهور ترامپ گفت، دیگر تحریمی برای آمریکا باقی نمانده است که بر ایران اعمال کند، بنابراین کاری کرده‌اند که تحریم‌هایشان ته کشیده است». آنچه ظریف به‌عنوان «ته‌کشیدن تحریم» از آن سخن می‌گوید، به باور بسیاری از تحلیلگران، از جمله عواملی بود که باعث شد سیاست فشار حداکثری در قبال ایران به اهداف خود نرسد. وقتی آمریکا تمام ابزارها را علیه ایران به کار برد و تمام هزینه‌ها را به خود و به ایران تحمیل کرد، به‌‌ویژه در شرایطی که مشخصا شخص رئیس‌جمهور از ورود به تقابل نظامی گسترده و جنگ ابا داشت، موضوع وارد مرحله‌ای شد که دیگر چیزی برای تهدید ایران وجود نداشت و ندارد. دولت بعدی هر که باشد، فشار بر ایران را بیشتر از آنچه هست نمی‌تواند بکند و این، ترکیب گزینه‌های ممکن در ادامه راه را تا حد زیادی محدود می‌کند.