شایعترین علائم برونشیت عبارتاند از:
سرفهی مداوم همراهبا مخاط سفید یا زرد یا سبز
خسخس سینه
تنگینفس
درد در ناحیهی معده و دندهها بهدلیل سرفهی زیاد
گلودرد
گرفتگی بینی
سردرد
درد بدن
خستگی
تب خفیف
علائم برونشیت میتواند در هر زمانی ظاهر شود؛ اما در اغلب مواقع در ماههای زمستان بروز میکند. بااینحال، علت هر سرفهای برونشیت نیست؛ بلکه بسیاری از بیماریها همانند سرماخوردگی، آسم، ذاتالریه و بیماریهای دیگر هم با سرفه همراه هستند. توجه کنید فردی که سرفهی مداوم داشته باشد، باید حتما به پزشک مراجعه کند.
دلایل ایجاد برونشیت
برونشیت زمانی رخ میدهد که ویروس یا باکتریها یا ذرات محرک موجب التهاب لولههای برونشی شوند. یکی از عوامل جدی که میتواند موجب بروز برونشیت در افراد شود، سیگارکشیدن است؛ اما افراد غیرسیگاری هم میتوانند به این بیماری مبتلا شوند. دلایل ایجاد برونشیت حاد و مزمن با یکدیگر متفاوت است؛ بههمیندلیل، درادامه علل ایجاد هر دو نوع را مجزا بررسی خواهیم کرد.
برونشیت حاد
برونشیت حاد ممکن است ناشی از عوارض زیر باشد:
ویروس سرماخوردگی یا آنفولانزا
عفونت باکتریایی
قرارگرفتن درمعرض موادی که ریهها را تحریک میکند؛ مانند دود تنباکو، گردوغبار، بخار و آلودگی هوا
شرایط زیر خطر ابتلا به برونشیت حاد را در افراد افزایش میدهد:
وجود ویروس یا باکتریهایی که باعث التهاب میشوند
استنشاق دود
داشتن آسم یا آلرژی
برای جلوگیری از ابتلا به این وضعیت، باید دستهای خود را مرتب بشویید و از قرارگرفتن درمعرض دود و ذرات محرک دیگر خودداری کنید.
برونشیت مزمن
برونشیت مزمن ناشی از قرارگرفتن مکرر درمعرض مواد تحریکآمیز همانند دود و آلودگی هوا و آسیب به بافتهای ریه و مجاری هوایی است. شایعترین علت ابتلا به برونشیت مزمن سیگارکشیدن است؛ اما همانطورکه گفته شد، همهی افراد مبتلا به برونشیت سیگاری نیستند.
این علل احتمال فرد را درمعرض ابتلا به برونشیت مزمن قرار میدهند:
قرارگرفتن به مدت طولانی درمعرض آلودگی هوا، گرد و غبار و دود ناشی از محیطزیست
عوامل ژنتیکی
ابتلای مکرر به برونشیت حاد
سابقه بیماری تنفسی یا بیماری رفلاکس معده به مری (GERD)
قرارگرفتن درمعرض سموم دفع آفات
افراد مبتلا به آسم یا آلرژی مبتلا بیشتر درمعرض ابتلا به هر دو نوع از بیماری برونشیت قرار دارند. توجه کنید بهترین راه برای جلوگیری از برونشیت مزمن خودداری از استعمال سیگار است.
انواع مختلف برونشیت
بیماری برونشیت در دو نوع حاد و مزمن است که درادامه تفاوت آنها را مفصل بیان خواهیم کرد.
برونشیت حاد
برونشیت حاد مدت زمان مشخصی دارد و معمولا از الگویی مشابه با عفونت ویروسی همانند سرماخوردگی یا آنفولانزا تبعیت میکند یا حتی ممکن است از همین ویروس ناشی شود. فرد مبتلا به برونشیت حاد ممکن است علائم زیر را تجربه کند:
سرفه با مخاط یا بدون مخاط
احساس ناراحتی یا درد در قفسهی سینه
تب
سردرد خفیف و درد بدن
تنگینفس
علائم برونشیت حاد بعد از چند روز یا چند هفته از بین میرود.
برونشیت مزمن
برونشیت مزمن علائمی مشابه با برونشیت حاد دارد؛ اما بهطور مداوم روی فرد تأثیر خواهد گذاشت. گفته میشود اگر حداقل سه ماه از سال دچار سرفه روزانه و مداوم شوید و این فرایند دو یا چند سال متوالی تکرار شود، دچار برونشیت مزمن شدهاید. براساس اعلام مرکز کنترل و پیشگیری از بیماریها (CDC)، فردی که درکنار برونشیت مزمن دچار آمفیزم هم شود، ابتلای او به بیماری انسداد ریوی مزمن تأیید خواهد شد. انسداد ریوی مزمن وضعیتی جدی است و زندگی بیمار را تهدید میکند.
برونشیت چگونه به دیگران منتقل میشود؟
اگر برونشیت ناشی از عفونت ویروسی یا باکتریایی باشد، میتواند هنگام سرفه عفونت را ازطریق قطرات به فرد دیگری منتقل کند؛ بنابراین، افراد باید برای کاهش خطر ابتلا به عفونت، رعایت نکات زیر را جدی بگیرند:
دستان خود را مرتب بشویید.
هنگام سرفه جلو دهان خود را با دستمال بگیرید یا در قسمت داخلی آرنج خود سرفه کنید.
کودکان خردسال و افراد مسن و مبتلا به ضعف سیستم ایمنی به مراقبت بیشتری نیاز دارند؛ پس این مسئله را مدنظر قرار دهید.
چه کسانی درمعرض ابتلا به این بیماری قرار دارند؟
هر فردی میتواند به برونشیت مبتلا شود؛ اما افراد زیر بیشتر درمعرض خطر قرار دارند:
افرادی که اخیرا دچار سرماخوردگی یا عفونت تنفسی شدهاند.
مبتلایان به بیماری مزمن ریه همانند بیماری انسداد مزمن ریوی (COPD) یا سایر بیماریهای مزمن بهداشتی
افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند.
کودکان کوچکتر از پنج سال بهویژه کسانی که دچار آلرژی هستند یا تغذیهشان نامناسب است.
افراد مسن، بهویژه افراد مبتلا به آمفیزم یا سایر مشکلات تنفسی مزمن
در برخی مواقع، برونشیت حاد میتواند به عوارضی همانند ذاتالریه منجر شود. خطر ابتلا به پنومونی هم در بین کودکان و افراد مسن یا دارای سابقهی بیماری خاص زیاد است. برونشیت مزمن عارضهای جدی و در مبتلایان به بیماری مزمن انسداد ریه خطرناکتر است. نتایج مطالعهای در سال ۲۰۱۷ نشان داد که افراد مبتلا به بیماری انسداد ریوی مزمن و نیز برونشیت مزمن ممکن است کاهش بیشتر عملکرد ریه را شاهد باشند. همچنین، افراد مبتلا به هر دو شرایط یادشده بیشتر درمعرض خطر مرگ ناشی از بیماری تنفسی قرار دارند.
روشهای درمان برونشیت
پزشک ممکن است روشهای درمانی زیر را به افراد توصیه کند:
استراحت
نوشیدن مایعات
مصرف داروهای بدون نسخه (OTC) همانند ایبوپروفن
بد نیست بدانید که مصرف داروهای OTC به تسکین سرفه و کاهش درد کمک میکند؛ اما معمولا برونشیت حاد با گذشت زمان بهبود مییابد و از بین میرود. علائم برونشیت مزمن ممکن است برای مدتی برطرف شود یا بهبود یابند. بااینحال، آنها دوباره برمیگردند یا بدتر میشوند؛ بهویژه اگر درمعرض دود یا محرکهای دیگری قرار بگیرند.
این روشهای درمانی نیز ممکن است به درمان بیماری برونشیت کمک کنند:
داروی سرفه: مصرف داروی سرفه برای ازبینبردن مخاط از لولههای برونشی مفید است و میتواند به بهبود سرفه، بهویژه در شب کمک کنند.
برونکودیلاتاتور: این دارو لولههای برونش را باز میکند و ممکن است در پاکسازی مخاط مؤثر باشد.
موکولیتیک: این دارو موجب پاکسازی مجاری تنفسی فرد میشود و سرفه را بهبود میبخشد.
داروهای ضدالتهاب و استروئید: این داروها میتوانند به کاهش التهاب ناشی از آسیب بافت کمک کنند.
درمان با اکسیژن: در موارد شدید، ممکن است فرد برای سهولت در تنفس خود به اکسیژن اضافی نیاز داشته باشد.
درمانهای رفتاری برای مقابله با برونشیت
راهکارهای دیگری هم برای درمان برونشیت وجود دارند که درادامه به آنها اشاره خواهیم کرد:
برطرفکردن مواد مضر از روی ریه با سیگارنکشیدن
ورزش برای تقویت عضلات قفسهی سینه برای بهبود تنفس
بهبود تنفس ازطریق توانبخشی ریوی
انجام تمرینات تنفسی
آنتیبیوتیکها
اگر برونشیت حاد ناشی از عفونت باکتریایی باشد، پزشک ممکن است برای بیمار آنتی بیوتیک تجویز کند. در بعضی مواقع، مصرف آنتیبیوتیک ممکن است به جلوگیری از عفونت ثانویه هم کمک کند. در نظر داشته باشید این داروها برای فرد مبتلا به عفونت ویروسی مناسب نیست. اکثر پزشکان برای بیماران مبتلا به برونشیت آنتیبیوتیک تجویز نمیکنند؛ مگر اینکه باکتریها را عامل بیماری تشخیص دهند. یکی از دلایل این مسئله به مقاومت آنتیبیوتیک مربوط میشود؛ زیرا استفاده بیشازحد از آنتیبیوتیکها باعث طولانیترشدن درمان میشود.
روشهای درمان خانگی برونشیت
افراد مبتلا به برونشیت بهدلیل کاهش ظرفیت حمل هوا ازطریق برونش به ریهها دچار مشکلات تنفسی میشوند و در مجاری تنفسیشان خلط ایجاد میشود. شواهد موجود مبنیبر اینکه آنتیبیوتیکها برای درمان برونشیت حاد بیاثر هستند؛ اما مطالعهای در سال ۲۰۱۴ نشان داد که میزان تجویز آنتیبیوتیک برای این بیماری هنوز ۷۱ درصد است. خوشبختانه داروهای خانگی وجود دارند که میتوانند به کاهش برونشیت حاد و مزمن کمک کنند. درادامه، این روشها را معرفی خواهیم کرد:
دستگاه رطوبتساز
مرطوب نگهداشتن هوا در خانه یا محل کار به روانشدن مخاط در مجاری هوایی و کاهش سرفه کمک میکند. رئیس مؤسسهی ملی قلب، ریه و خون برای انجام این کار استفاده از دستگاه رطوبتساز یا دستگاه بخار را توصیه میکند. این دستگاه میتواند جریان هوا را بهبود بخشد و خس خس سینه را تسکین دهد.
نتایج مطالعهای در سال ۲۰۱۴ نشان داد که استفاده از دستگاه رطوبتساز در طولانیمدت به درمان افراد مبتلا به انسداد مزمن ریوی مزمن (COPD) یا برونشکتازی کمک میکند و درمانی مقرونبهصرفه محسوب میشود. بااینحال، پژوهشگران برای تأیید دقیق این مسئله در حال انجام تحقیقات بیشتری هستند. توجه کنید برای بهبود عملکرد دستگاه باید آن را مرتب تمیز کنید تا باکتریها و سایر عوامل بیماریزای تشدیدکنندهی علائم از بین بروند. در نظر داشته باشید که استفاده از این دستگاه باید دقیقا طبق دستورالعمل انجام شود.
نوشیدن مایعات گرم
نوشیدن آب گرم و چای و سایر نوشیدنیهای گرم به روانشدن مخاط کمک میکند و سرفه را تسکین میدهد. مطالعهای در سال ۲۰۰۸ نشان میدهد که نوشیدنیهای گرم میتوانند موجب تسکین فوری علائمی همانند آبریزش بینی، سرفه، عطسه، گلو درد، سرماخوردگی و خستگی شوند. همچنین، چای زنجبیل ممکن است به علائم برونشیت کمک کند؛ زیرا زنجبیل ضدالتهاب طبیعی است.
زدن ماسک صورت در هوای سرد
قرارگرفتن در هوای سرد بهطور ناگهانی میتواند موجب تشدید سرفه شود؛ بههمیندلیل، پوشاندن دهان و بینی قبل از بیرونرفتن در هوای سرد میتواند به کاهش سرفه و تنگینفس کمک کند.
عسل
عسل اغلب بهعنوان داروی طبیعی سرفه بهکار میرود و گفته میشود خاصیت ضدویروسی و ضدباکتریایی دارد. در حالت کلی، مصرف دو قاشق غذاخوری عسل در روز میتواند سرفه را تا حد زیادی کاهش دهد. نتایج تحقیقات انجامشده روی تأثیر عسل روی عفونتهای دستگاه تنفسی نشان میدهد مصرف عسل درمان خانگی مؤثری برای بهبود سرفه بهشمار میرود. نتایج مطالعهای دیگر که در سال ۲۰۰۷ انجام شد، نشان داد مصرف عسل روی کودکان مبتلا به برونشیت تأثیر بسزایی میگذارد. اگرچه کودکانی که عسل مصرف میکردند درمقایسهبا افرادی که دارو مصرف میکردند، از علائم بیشتری برخوردار بودند، تفاوت میان اثرگذاری آنها بسیار جزئی بود. توجه کنید عسل نباید به کودکان کوچکتر از یک سال داده شود.
تکنیک تنفس لبغنچهای
این تکنیک تنفسی ممکن است برای مبتلایان به برونشیت و COPD مفید باشد. نتایج پژوهشها نشان داده است که تنفس لبغنچهای درمقایسهبا تنفس عادی، بر سطح اکسیژناسیون تأثیر بهتری میگذارد و موجب تسکین سرفه در افراد میشود.
روغن ضروری
بسیاری از مبتلایان به برونشیت یا COPD برای کاهش علائم خود بهویژه التهاب و مشکلات تنفسی، از روغنهای ضروری استفاده میکنند. برخی پژوهشها نشان میدهد التهاب راههای هوایی با استفاده از روغنهای ضروری بهبود پیدا میکند. یافتههای مطالعهای حیوانی نشان داد که روغن آویشن باعث کاهش التهاب در خوکچههای مبتلا به COPD میشود. درادامه، به سایر روغنهای ضروری اشاره خواهیم کرد که میتوانند به کاهش مشکلات تنفسی مرتبط با برونشیت کمک کنند.
ریحان
اُکالیپتوس
نعناع تند
رزماری
درخت چای
پونهی کوهی
روغنهای ضروری را میتوان مستقیما استنشاق کرد یا از پخش رایحهی آنها در هوا بهره برد. توجه کنید هرگز نباید روغنهای ضروری را بخورید یا مستقیما روی پوست خود بمالید. برای استفاده از این روغنها روی پوست، باید ابتدا آنها را با روغنهای حامل همانند روغن معدنی یا روغن بادام شیرین مخلوط کنید. در نظر داشته باشید که معمولا بهازای هر اونس روغن حامل، سه تا پنج قطره روغن ضروری به آن اضافه میشود.
عصارهی جینسنگ
جینسنگ داروی گیاهی محبوب و پرطرفدار و باارزشی است. براساس نتایج پژوهشهای انجامشده، عصارهی جینسنگ بر کاهش تعداد باکتریها در ریههای افراد مبتلا به برونشیت مزمن مؤثر است که دچار حملهی برونشیت حاد شدهاند. جینسنگ از خواص ضدالتهابی هم برخوردار است و میتواند به کاهش التهاب در لولههای برونش کمک کند.
ان استیل سیستئین (NAC)
این مکمل نسخهای اصلاحشده از اسیدآمینهی سیستئین است که میتواند به کاهش علائم برونشیت ازجمله سرفه کمک کند. ان استیل سیستئین در روانبودن مخاط موجود در لولههای برونش مؤثر و بر بهبود کلی فرد مبتلا به برونشیت اثرگذار است. براساس تجزیهوتحلیلهای انجامشده از ۱۳ مطالعه درزمینهی اثرگذاری این مکمل، مشخص شد که افراد مبتلا به برونشیت مزمن و انسداد مجاری هوایی بهمنظور بهبود وضعیت خود، روزانه ۱۲۰۰ میلیگرم از این مکمل را استفاده میکنند و افراد مبتلا به برونشیت بدون انسداد راه هوایی روزانه از دُز ۶۰۰ میلیگرم بهره میبردند.
ویتامین D
براساس اعلام انجمن ویتامین D، بسیاری از مطالعات نشان میدهند افراد مبتلا به کمبود ویتامین D بیشتر درمعرض ابتلا به عفونتهای تنفسی ازجمله COPD هستند. نتایج برخی تحقیقات دیگر نشان میدهد افرادی که ویتامین D زیادی دارند، دورههای کوتاهتری از عفونتهای تنفسی را تجربه میکنند یا دچار علائم خفیفتری میشوند. بهطورکلی، ویتامین D برای سلامتی کلی افراد مهم است و مصرف مکمل آن روشی کمخطر برای درمان برونشیت محسوب میشود. اگر تصمیم گرفتهاید از مکملها یا روغنهای اساسی یا گیاهان دارویی استفاده کنید، حتما برچسب درجشده روی آنها را بهدقت مطالعه و از مراکز مطمئن خرید کنید.
عوارض برونشیت چیست؟
شایعترین عارضهی برونشیت ذاتالریه است. ذاتالریه زمانی رخ میدهد که عفونت بیشازحد در ریهها پخش شود. در فرد مبتلا به ذاتالریه، کیسههای هوا درون ریهها با مایعات پر میشوند. ذاتالریه بیشتر افراد مسن و سیگاری و دچار شرایط پزشکی خاص و ضعف سیستم ایمنی را درگیر میکند. این عارضه جدی است و میتواند خطرناک باشد؛ بنابراین، به مراقبت پزشکی نیاز دارد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
بیشتر مبتلایان به برونشیت میتوانند با استراحت در خانه و مصرف داروهای ضدالتهابی و نوشیدن مایعات فراوان بهبود یابند؛ اما اگر فرد دچار هریک از علائم زیر شود، باید به پزشک مراجعه کند:
سرفهای که بیش از سه هفته طول بکشد
تب شدیدی که سه روز یا بیشتر طول بکشد
وجود خون در مخاط
تنفس سریع و احساس درد در ناحیه قفسهی سینه یا هر دو مورد
خوابآلودگی و گیجی
تکرار یا بدترشدن علائم
توجه کنید هرکسی که سابقهی بیماری ریوی یا قلبی هم داشته باشد، باید درصورت بروز علائم برونشیت به پزشک مراجعه کند.
روشهای جلوگیری از برونشیت
همیشه نمیتوان از ابتلا به برونشیت حاد یا مزمن پیشگیری کرد؛ اما موارد متعددی وجود دارند که میتواند خطر ابتلا به آن را کاهش دهند. این روشها شامل موارد زیر میشوند:
اجتناب یا ترک سیگار
دوری از مواد تحریککننده ریه همانند دود، گردوغبار، بخار و آلودگی هوا
ماسکزدن هنگام آلودگی زیاد برای پوشاندن بینی و دهان
شستن مرتب دستها بهمنظور محدودکردن میکروبها و باکتریها
تفاوت میان برونشیت با سایر بیماریهای مشابه
علائم برونشیت مشابه علائم ناشی از بیماریهای دیگری همانند موارد زیر است:
سرماخوردگی
آنفولانزا
سیاهسرفه
ذاتالریه
در نظر داشته باشید که ذاتالریه (پنومونی) بسیار جدیتر از برونشیت حاد است و معمولا علائم شدیدتری برای بیمار بههمراه دارد. درادامه، به این علائم اشاره خواهیم کرد:
احساس درد هنگام تنفس
تنفس سریع و کوتاه
تندی ضربان قلب
تب زیاد
اگر کسی به هریک از علائم یادشده مبتلا شد، باید به پزشک مراجعه کند. پزشک آزمایشهای زیر را برای بیمار انجام میدهد تا مشخص شود این علائم ناشی از برونشیت است یا به بیماری دیگری مربوط میشود:
معاینهی جسمی
اشعهی ایکس از قفسهی سینه
انجام آزمایشهای آزمایشگاهی برای بررسی ویروسها و باکتریها
ارتباط میان ورزش و برونشیت
ورزش برای سلامت کلی افراد، بهویژه ریه فواید زیادی دارد. حین فعالیت قلبیوعروقی، عضلات به اکسیژن بیشتری احتیاج دارند که این امر باعث افزایش نیاز ریهها به هوا و قلب برای گردش خون میشود. با ورزش منظم، ماهیچهها قویتر و کارآمدتر میشوند و میزان اکسیژن موردنیاز برای تحرک بدنی را کاهش میدهند. هنگامیکه بافت ریه ملتهب میشود، مجاری هوایی باریک و با مخاط پر میشود. این حالت موجب کاهش میزان اکسیژن هنگام استنشاق و بازده دیاکسیدکربن موقع بازدم میشود. بهطورکلی، ورزش به عضلات اجازه میدهد کارآمدتر شوند و از اکسیژن کمتری استفاده کنند. بههمینترتیب، میتواند به کاهش برخی از علائم برونشیت کمک کند. توجه کنید اگر فرد بهاندازهی کافی آب مصرف کرده باشد، ورزش هم میتواند گرفتگی بینی را از بین ببرد و سینوسها را باز کند.
معرفی تمرینات ورزشی توصیهشده برای افراد مبتلا به برونشیت
درادامه، برخی تمرینات ورزشی و رعایت بعضی نکتهها در افراد مبتلا به برونشیت حاد یا مزمن را معرفی خواهیم کرد:
تمرینات کششی ملایم همانند یوگا
تمرینات مؤثر برای قلب و عروق همانند پیادهروی یا شنا
ادامهی فعالیتها یا سرگرمیهای روزمره همانند کارهای خانه و باغبانی
گرم و سرد شدن بعد از ورزش؛ زیرا انجام این کار موجب میشود سرعت تنفس بهآرامی افزایش یابد و به حالت عادی برگردد.
تمرکز بر بهبود قدرت عضلانی برای بهبود ناکارآمدی اکسیژن
توجه به دفعات تنفس
قبل از انجام ورزش، از دستگاه رطوبتساز برای بازکردن راههای هوایی و روانشدن مخاط استفاده کنید.
استراحت کافی بین ورزش
نوشیدن مایعات زیاد هنگام ورزش
افراد مبتلا به برونشیت درصورت هریک از علائم زیر هنگام ورزش، باید بلافاصله ورزش را متوقف کنند:
سرفه
خسخس سینه
درد در ناحیهی قفسهی سینه
احساس ضعف
افزایش درد بدن
ادرار به رنگ زرد تیره یا قهوهای
جمعبندی
برونشیت یکی از بیماریهای شایعی است که به عفونت دستگاه تنفسی مربوط میشود. این بیماری راههای هوایی داخل ریهها را تحریک میکند و علائمی همانند سرفه و گرفتگیبینی و تنگینفس دارد. برونشیت در دو نوع حاد و مزمن است. برونشیت حاد ناراحتکننده است؛ اما معمولا در چند روز بهخودیخود برطرف میشود. برونشیت مزمن هم وضعیتی مداوم برای بیمار بههمراه دارد که درصورت سیگاریبودن وی، میتواند موجب بدترشدن علائم و آمفیزم و COPD شود. اگر علائم پس از گذشت سه هفته بهبود پیدا نکردند، فرد باید به پزشک مراجعه کند تا پزشک با انجام آزمایشهای مختلف، علت اصلی بروز این علائم را تشخیص دهد.
دیدگاه تان را بنویسید