در عصر باستان تصور بر این بود که شیطانی قصد ربودن جرعه جاودانگی داشته، ولی خورشید و ماه دست او را رو می‌کنند و این امر موجب شده که برخی اوقات این شیطان برای انتقام اقدام به خوردن خورشید کند. به باور آنها بلعیده شدن خورشید دلیلی است که گاهی اوقات قادر نباشیم خورشید را ببینیم.
اما به یاری علم نجوم ثابت شد که خورشید یکی از ستارگان کهکشان راه شیری و تنها ستاره سامانه خورشیدی و یک کره کامل است که از پلاسمای داغ ساخته شده است. این کره آتشین سرچشمه اصلی نور، انرژی، گرما و زندگی بر روی زمین است.
علم همچنین توانست به بشر نشان دهد هنگامی که سایه ماه بر بخشی از زمین بیفتد و در نتیجه در قسمت‌هایی از کره زمین، قرص ماه قسمتی از قرص خورشید یا تمامی آن را از دید ناظر زمینی بپوشاند، خورشیدگرفتگی رخ می‌دهد.
این پدیده امروزه نه افسانه ترسناک، بلکه پدیده جذابی است که با به رخ کشاندن ظهور و افول خود، رصدگران را وادار به ثبت مناظر جذاب ایجاد شده می‌کند.
کسوف روز یکشنبه اول تیر ماه در بلندترین روز سال و همزمان با آغاز انقلاب تابستانی و هنگامی که قطب شمال کره زمین با زاویه‌ای قائم‌تر نسبت به خورشید قرار گرفته بود، رخ داد.
این کسوف فقط برای چند دقیقه پس از طلوع آفتاب در شمال شرق کنگو-برازاویل در آفریقا دیده شد. در این نقطه کسوف حداکثر مدت را داشت و برای یک دقیقه و ۲۲ ثانیه خورشید را تاریک کرد.
آخرین کسوف قرن از نوع حلقوی بود و فقط در ۲ درصد سطح کره زمین دیده می‌شد و ما در این پدیده احساس کردیم که نور خورشید کاهش یافته است.
رصدگرانی که برای دیدن خورشید راهی دریا شدند
با توجه به شیوع کرونا بسیاری از تورهای رصد خورشیدگرفتگی اول تیر ماه لغو شد؛ ولی گروه‌های رصدی برنامه‌های پراکنده‌ای را برای به تصویرکشیدن این پدیده نجومی بی‌بدیل اجرایی کردند. گروه رصدی "آسمان‌نمای دانشگاه فردوسی مشهد" با عنوان "انگاریوم" یکی از گروه‌های رصدی خورشیدگرفتگی اول تیر بوده است که برای رصد این پدیده راه دیگری را برگزیدند.
تصویر گرفته شده از خورشید گرفتگی اول تیر
محمدهادی طباطبایی، رئیس مرکز افلاک‌نمای دانشگاه فردوسی مشهد و یکی از اعضای این گروه رصدی با اشاره به رصد خورشید گرفتگی اول تیرماه جاری گفت: ما برای رصد این پدیده تصمیم گرفتیم از جایی که خط سایه می‌گذرد، اقدام به رصد خورشید گرفتگی کنیم و از آنجایی که این خط از دریا عبور می‌کرد، ما برنامه سفر دریایی برای این پدیده تدارک دیدیم.
خط صورتی رنگ خط سایه کسوف اول تیرماه است که این گروه رصدی در این خط اقدام به رصد این پدیده کردند
به گفته وی، عرض خط سایه کسوف اول تیرماه ۳۰ کیلومتر بوده است.
وی، خط سایه کسوف را خطی دانست که در زمان خورشیدگرفتگی سایه ماه بر روی زمین افتاده باشد و ادامه داد: برنامه‌ریزی برای رؤیت این پدیده در دریا کار آسانی نبود؛ چرا که برای قرار گرفتن در خط سایه باید وارد آب‌های بین‌المللی می‌شدیم که این امر نیاز به هماهنگی‌های خاصی دارد، ضمن آنکه ما باید در محلی قرار می‌گرفتیم که دریا مواج بود.
طباطبایی، دلیل انتخاب رصد دریایی این پدیده را شیوع ویروس کرونا دانست و اظهار کرد: از آنجایی که خط سایه در کشورهای عمان و پاکستان بوده است و به دلیل شیوع ویروس کرونا مرزهای این کشورها نیز بسته بود، از این رو تنها راه رصد این پدیده در خط سایه، عبور از دریا بود؛ لذا این رصد در آب‌های آزاد "دریای عمان" و "اقیانوس هند" انجام شد.
مسیر رصد دریایی خورشیدگرفتگی اول تیر
عضو این گروه رصدی با بیان اینکه این سفر با همکاری بسیج اساتید دانشگاه فردوسی مشهد صورت گرفت، یادآور شد: برای رصد کسوف اول تیر حدود ۱۴۰ کیلومتر از سواحل کشور فاصله گرفتیم و بعد از ۵۰ کیلومتر وارد آب‌های بین‌المللی شدیم. رصد در لنج ۱۰۰ تنی صورت گرفت.
طباطبایی با بیان اینکه سفر ما برای ثبت حلقه آتش از چابهار آغاز شد و به سمت جنوب راه خود را ادامه دادیم، خاطر نشان کرد: در زمانی که ۹۵ درصد سطح خورشید پوشانده شده بود، ما در داخل خط سایه قرار داشتیم و در زمان گرفت حلقوی وضعیت درخشندگی خورشید همانند لحظه غروب شد که در حال فرو رفتن در پشت کوه‌ها بوده است.
وی با اشاره به چالش‌های تصویربرداری از خورشیدگرفتگی در آب‌های مواج دریای عمان و اقیانوس هند، خاطر نشان کرد: علی‌رغم مواج بودن دریا تلاش‌های زیادی صورت گرفت و در نهایت موفق به ثبت حلقه آتش شدیم.
اعضای این گروه نیز با اشاره به مشقات تصویربرداری از خورشید بر روی دریا از تجربه خود در زمینه تصویربرداری از خورشید بدون فیلترهای مخصوص رصد خورشید سخن گفتند، ولی بارها تاکید کردند که این روش یک روش بسیار خطرناک بوده و احتمال نابینا شدن در حین کار وجود داشت؛ از این رو هرگز به رصدگران این روش توصیه نمی‌شود.
دیدن خورشید با عینک‌های مخصوص
رصدگران در حال ثبت خورشید گرفتگی اول تیرماه
محمدهادی طباطبایی، مهدی هاشمی، عباس حقیقی و محمدجواد صفاریان، حسین استجیلو، مجید الهی و اسماعیل مرادی از اعضای رصدگران حاضر در این سفر دریایی نجومی بودند.
اعضای همراهی‌کننده سفر دریایی نجومی
دیدگاه تان را بنویسید