کووید ۱۹ کدام کسب و کارها را از نفس خواهد انداخت؟

تجارت فردا- از اواخر سال ۲۰۱۹ بود که جهان با ویروس ناشناخته ای مواجه شد؛ نوع جدیدی از ویروس به نام کرونا. در گذشته نیز این خانواده از ویروس ها، دو بار مشکلات جدی را برای برخی کشورها به وجود آورده بودند، ویروس سارس و مرس. SARS یا سندرم تنفسی حاد، نوعی بیماری خطرناک تنفسی از خانواده کرونا ویروس ها بود که از نوامبر ۲۰۰۲ تا ژوئیه ۲۰۰۳ شیوع این بیماری در جنوب جمهوری خلق چین، باعث بروز ۸٫۰۹۸ مورد بیماری احتمالی شد و در پایان مرگ ۷۷۴ تن در ۱۷ کشور گزارش شد.

بعد از گذشت نزدیک به یک دهه در سال ۲۰۱۲ ویروس کرونا باعث بروز یک بیماری شبیه سارس در عربستان شد که مرگ و میر آن بیشتر و حدود ۳۶ درصد بوده و از این رو نام بیماری را MERS (سندرم تنفسی کشنده خاورمیانه) گذاشتند. 

در روزهای ابتدایی، جهان تصور چنین فاجعه ای نداشت، ولی در زمان کمی این ویروس جدید کرونا که کووید ۱۹ نام گرفت سراسر جهان را درگیر کرد. تا به امروز بیش از دو میلیون نفر درگیر این بیماری شده اند که متاسفانه ۱۲۰ هزار نفر از آنها دیگر در جمع ما نیستند. نکته مهم در مورد کووید ۱۹ این است که نه تنها سیستم سلامت و بهداشت کشورها را درگیر خود کرده، بلکه روی کسب وکارها نیز اثرات زیادی گذاشته است. بسیاری از رستوران ها و کافی شاپ ها در سراسر دنیا مجبور به تعطیلی شده اند، کشورها طرح فاصله گذاری اجتماعی قرنطینه را در پیش گرفته اند و به بسیاری از کسب و کارها اجازه فعالیت نمی دهند. صنعت هوایی به حداقل فعالیت خود در سال های اخیر رسیده و صنعت گردشگری و صنعت ورزش نیز، تقریبا تعطیل شده است.

عده زیادی در جهان بیکار شده اند و نرخ افراد متقاضی بیمه بیکاری هر هفته در آمریکا زیادتر می شود. موسسه مکنزی معتقد است که شیوع گسترده کرونا می تواند موجب افت 3/0 تا 7/0 درصدی تولید ناخالص داخلی کشورهای جهان در سال ۲۰۲۰ میلادی شود. در بعضی از تحلیل ها نیز شرایط بحرانی تری پیش بینی می شود. به عنوان مثال در بعد از جنگ جهانی دوم، تولید ناخالص ملی آمریکا در حدود دو درصد سقوط کرد و در رکود سال ۲۰۰۸ نیز حدود چهار درصد؛ این رقم در بحران فعلی تا ۱۰ درصد نیز پیش بینی شده است.

در شرایط بحرانی فوق بسیاری از کسب و کارها و شرکت ها آسیب جدی خواهند دید و عده زیادی نیز بیکار می شوند، اما سوال مهم این است که کدام کسب و کارها بیشتر آسیب می بینند و برای به حداقل رساندن این آسیب باید چه کاری را انجام داد.

تغییر سریع استراتژی

با یک مثال بسیار ساده که همه در اطراف خود دیده ایم، به تحلیل رفتار کسب و کارها می پردازیم. از اواخر اسفندماه بود که مردم و کسب و کارها، کرونا را بسیار جدی گرفتند و تغییر رفتار مصرف کنندگان کم کم قابل مشاهده شد. در ابتدای بحران که اطلاعات ما در مورد این ویروس جدید کم بود، مردم از پیتزافروشی ها هیچ خریدی نمی کردند، بعد از گذشت مدتی با انتشار اطلاعات و تحقیقات علمی که این ویروس در دمای بالا از بین می رود، ما شاهد اتخاذ سه استراتژی در کسب و کارهایی همچون همین پیتزافروشی ها بودیم؛ به نحوی که تعدادی به تعطیلی کسب و کار خود ادامه دادند، تعدادی مثل سابق به ارائه خدمات پرداختند، اما تعدادی کسب و کار هوشمند استراتژی دیگری را اتخاذ کردند، یعنی هم به صورت گذشته پیتزاهای گرم خود را عرضه می کردند و هم برای مشتریان دارای پذیرش ریسک کمتر، پیتزای آماده طبخ ارسال می کردند تا خودشان در فر بگذارند و مطمئن شوند که ویروسی در کار نیست.

اما در سه حالت فوق، کدام کسب وکار آسیب کمتری از کرونا دیده است؟ پیتزافروشی های دسته اول هنوز بسته هستند، احتمالا کارگران خود را اخراج کرده اند، پیتزافروشی های دسته دوم که همانند گذشته به فعالیت خود ادامه داده اند، احتمالا تعداد زیادی از مشتریان خود را که بیشتر نگران ابتلا به کرونا هستند از دست داده اند، اما پیتزافروشی های دسته سوم که سریع خود را با کرونا انطباق دادند و تغییری در استراتژی خود اعمال کردند، هم مشتریان با پذیرش ریسک کمتر را پوشش داده اند و هم مشتریان پرریسک تر. در این مثال ساده نکته مهمی نهفته است و آن این است که اگر کسب و کارها با کرونا تعامل نداشته باشند و بهترین ارتباط را با آن برقرار نکنند، محکوم به شکست هستند. هرچند تعدادی از مشتریان هنوز هم پیتزای خانگی را ترجیح می دهند، ولی دسته سوم پیتزافروشی ها کمترین ضرر را از بحران کرونا خواهند دید و زنده می مانند.

این تغییر استراتژی و تعامل با کرونا، رمز عبور موفق از بحران کروناست. در همین راستا شرکت های بسیاری نیز این تعامل را برقرار کرده اند. موسسات آموزشی، کلاس ها و آزمون های خود را به صورت آنلاین برگزار می کنند، شرکت ها از طریق فراهم آوردن شرایط فنی و انسانی دورکاری، نظیر VPNهای داخلی، جلسات ویدئو کنفرانسی و آیین نامه های دورکاری منابع انسانی تعاملی مناسب با این ویروس خطرناک برقرار کرده اند، باشگاه های ورزشی برنامه های تمرینی را به صورت ویدئویی برای اعضای خود ارسال می کنند و پزشکان بیماران خود را از طریق ویدئو اپلیکیشن های ارتباط تصویری ویزیت می کنند، اپلیکیشن های سفارش غذا، محصولات سوپرمارکتی را به سبد خود اضافه کردند، نانوایی ها پول نقد قبول نمی کنند و نان ها را در پلاستیک تحویل می دهند. تمامی موارد بالا مثال هایی از تغییر استراتژی حاصل از تعامل با کرونا بودند. هرچند که در بعضی از حوزه ها نظیر گردشگری و صنعت هوایی، آسیب ندیدن غیرممکن است، اما دسته های زیادی از کسب و کارها می توانند از طریق انطباق با شرایط کرونایی و تغییر استراتژی، با ضرر کمتری از این بحران بزرگ جان سالم به در ببرند.

اولویت بندی

یکی از اقدامات کمکی دیگر اولویت بندی در پروژه هاست. شرکت ها باید به سمت پروژه های نقد و زودبازده بروند و در جلساتی به صورت هفتگی، پیشرفت و اولویت پروژه ها را بررسی کنند. در شرایط فعلی، شروع پروژه های جدید باید با دقت بیشتری بررسی شود و شاید حتی بهتر باشد بودجه های تحقیق و توسعه نیز تا بعد از بحران، ذخیره شوند یا به سمت محصولات و خدماتی هدایت شوند که تقاضای آنها به علت کرونا افزایش یافته است.

نقدینگی و بهینه کردن هزینه ها

در هر حال کووید ۱۹، ویروس جدیدی است که مشخص نیست با گرمای تابستان نیمکره شمالی از بین برود یا خیر. حتی مشخص نیست که داروی مخصوص و واکسنش چه زمانی کشف شود. برخی از کشورها مانند آمریکا در آستانه ورود به بحران جدی هستند و بقیه کشورها نیز با کسری بودجه روبه رو هستند، در این شرایط شرکت ها در سراسر دنیا و ایران باید احتیاط بیشتری به خرج دهند و نقدینگی قابل قبولی را برای عبور از این بحران برای خود حفظ کنند. در همین راستا برخی از شرکت ها سراغ سرمایه گذاری طلا رفته اند و برخی به گونه دیگری عمل می کنند.

تعدیل کارکنان

در شرایط بحرانی، تعدیل امری اجتناب ناپذیر برای جان سالم به در بردن از بحران هاست. با تعدیل کارکنان به شکل استراتژیک، گروهی با مسوولیت پذیری و کارایی بیشتری خواهید داشت که به شما کمک خواهد کرد سازمان خود را بعد از فرآیند تعدیل به پیش برانید. البته باید توجه شود که تعدیل، با اخراج تفاوت هایی دارد و قبل از تعدیل، بهینه کردن هزینه ها ضروری است.

در انتها باید بپذیریم که همگی در سراسر جهان گرفتار باران سیل آسای کرونا شده ایم، نکته مهم این است که همه در این باران خیس خواهند شد؛ ولی راهکارهای بالا باعث می شوند که افراد و شرکت ها کمتر خیس شوند و با کمترین خسارت و هزینه از این بحران جان سالم به در ببرند. شرکت هایی که خود را با شرایط موجود انطباق ندهند، قطعاً در این باران سیل آسا غرق می شوند.