آیا کنشگری در عرصه محیط زیست تلاش بی حاصل است؟

موجی از فعالیت چهره­ های مرجع فرهنگی در حوزه محیط ­زیست را شاهد هستیم. آیا ما شاهد شکل­ گیری یک جنبش مدنی و کنشگری مسؤولانه در محیط­ زیست از سوی نخبگان و گروه­ های مرجع در ایران هستیم یا این نگرش خوش­بینانه است و چنین روندی برای هشدار تخریب محیط ­زیست و تبعات آن برای جامعه وجود ندارد؟

وقتی به حدود 35 سال فعالیت خودم در حوزه محیط­ زیست نگاه می­کنم کاملاً درک می­کنم که میزان حساسیت امروز مردم نسبت به موضوع محیط ­زیست و تخریب­ هایی که اتفاق می­افتد قابل مقایسه با دو دهه پیش نیست. واکنش مردم خیلی بیشتر شده است و مردم در مناطق دورافتاده­ تر از مرکز کارهای بسیار ارزشمندی انجام می­دهند و حساسیت آنها در مناطق روستایی خیلی افزایش یافته است. همه اینها نشان می­دهد تغییراتی اتفاق افتاده است. دلیل این افزایش حساسیت به دو دلیل است؛ یکی به خاطر درک ملموس خطر تخریب محیط ­زیست است. یعنی هموطن روستایی ما دیده که فعالیت معدنی دارد کیفیت زندگی و محصولاتش را تخریب می­کند. گردوخاک معدن سلامتش را از بین می­برد و فعالیت آن قنات­ ها و ذخیره­ گاه آبی را تخریب می­کند. کیفیت آب را خراب می­کند. حیات­وحش را از بین می­برد و فراری می­دهد.

در عین حال نکته دیگر اینکه شبکه ­های اجتماعی نیز یک منبع اطلاعاتی بسیار در دسترس برای مردم هستند. مردم متوجه شده ­اند که با گسترش تکنولوژی، اینترنت و گوشی­ های همراه همه می­توانند به­ صورت زنده در جریان اطلاعات قرار بگیرند و دانسته­ ها و مشاهدات خود را با دیگران در میان بگذارند. ما در تمامی دنیا شاهد بیداری محیط­زیستی هستیم.

جنبش­های بسیار بزرگی دارد در جهان اتفاق می­افتد و خطرات جهان گرمایی و تغییرات اقلیمی و جنگل­ تراشی مدام و مدام دارد در برنامه ­های مختلف تلویزیونی و رسانه ­ها و حتی در فیلم­ های سینمایی هالیوود نمایش داده می­شود. این توجه به حساسیت مردم را افزایش می­دهد و نشان می­دهد بیداری محیط ­زیستی تعبیری است که برای ایران و جهان می­توان به کار برد.

کنشگری محیط­ زیست در ایران اصلاً بی­حاصل نبوده است. کارهای بزرگی انجام شده و دارد انجام می­شود. دو سال پیش که رئیس وقت سازمان محیط ­زیست در مورد طرح انتقال آب خزر به سمنان توضیح می­داد که «برای کاهش خسارت به جنگل­های هیرکانی خط انتقال آب را به سمت لوله گاز نیروگاه نکا برده­ ایم تا تعداد کمتری جنگل قطع شود»وقتی از او پرسیدند با این حساب چه مقدار از جنگل­ها تخریب می­شود؟ او پاسخ داد «فقط حدود 40 هکتار جنگل قطع می­شود».

وقتی این اظهارنظر از سوی آقای کلانتری مطرح شد واکنش­ های بسیار زیادی به آن صورت گرفت که 40 هکتار جنگل آن هم در ایران که از نظر سرانه جنگلی، کشور فقیری است، آن هم جنگل هیرکانی و درست در جایی که ثبت میراث جهانی در یونسکو است، عجیب است! کلانتری شگفت ­زده شد و در واکنش به انتقادها گفت:«از اول انقلاب تا امروز حدود دو میلیون هکتار از جنگل­ های کشور را تخریب کرده­ایم و کسی صدایش درنیامده است. حالا برای 40 هکتار این همه اعتراض می­کنید و ناراحت هستید؟» واقعیت این است که حرف آقای کلانتری از یک نظر درست بود چرا که این اتفاق افتاده است و حدود 15 سال پیش که نیروگاه نکا درحال ساخت بود برای انتقال خط لوله گاز این نیروگاه، 1700 هکتار جنگل را قطع کردند و هیچ­کسی صدایش درنیامد و اعتراضی نشد. صدا از هیچ رسانه، فعال مدنی، دانشگاه، پژوهشگاه، نماینده مردم، دولت و ... درنیامد. هیچ­کسی نبود که به این روند تخریبی اعتراض کند. بدتر از آن حتی کسی خبردار نشد که چنین تخریب وسیعی دارد اتفاق می­افتد.

بنابراین این حساسیت آن زمان وجود نداشت و همگان از کنار آن 1700 هکتار به راحتی گذشتند. اما اکنون مردم نسبت به قطع این 40 هکتار حساس هستند و مانع می­شوند. دلیل این اقدام چیست؟ چون مردم آگاه شده­اند. شبکه­های اجتماعی یک آگاهی­بخشی عمومی را در محیط­زیست موجب شده است و همین اقبال مردم نشان می­دهد تلاش­ها بسیار اثربخش بوده است. یک زمانی سیاستمداران در صف بودند که برای افتتاح پروژه­ها بروند و روبان­ها را پاره کنند اما اکنون همین مسؤولان باید بارها به میان مردم بروند و آنها را توجیه کنند. آنها مجبور هستند با جامعه محلی درگیر شوند و در مقابل نهضت­های بزرگ مردمی مخالف پروژه­های ناپایدار سدسازی، معدن­کاوی، جاده­سازی، پروژه­های انتقال آب و کشتار حیات­وحش بایستند. امروز دیگر کسی نمی­تواند به ­عنوان اینکه سد ساخته یا پروژه ­های عمرانی اجرا کرده است، خود را سردار سازندگی معرفی کند. این تغییرات در میان مردم و نخبگان اتفاق افتاده است. مردم ما زمانی دنبال این بودند که یک صنعت ایجاد شود، کارخانه­ای احداث شود، پتروشیمی تأسیس شود تا کار ایجاد شود ولی اکنون آنها خواهان ایجاد شغل و کار هستند اما نه با بارگذاری آن بر گرده طبیعت و محیط­زیست. در منطقه آب­پخش در استان بوشهر دولت می­خواست تأسیساتی برای ایجاد صنعتی احداث کند ولی نخل­داران و مردم رفتند جلوی احداث آن را گرفتند. همین اتفاق در میانکاله افتاده است.

دولت و نمایندگان مجلس می­خواهند پتروشیمی در ذخیره­گاه زیست­کره ایجاد کنند اما جامعه محلی اولین مخالفان این تأسیسات هستنند. کنشگران و گروه­های مرجع نیز وارد کارزار شده­اند و به شدت مخالف احداث پتروشیمی هستند. در منطقه کل مرز در کهنوج که مردم بسیار فقیر هستند حاضر نیستند به بهانه اشتغال چندنفر در نگهبانی یک شرکت معدنی، پای معدن­کاوی به منطقه حفاظت­شده­شان باز شود. این جز آگاهی محیط­زیستی نیست. من هرگز 10 سال پیش باورم نمی­شد، چنین رفتارهایی را در آینده شاهد باشم ولی اکنون چنین است.

البته به هیچ عنوان تناسبی میان بعد تخریب­ها و تلاش­ها برای بهبود وضعیت نیست.

از سویی مردم بحق خواستار ایجاد شغل و بهبود کیفی زندگی خود هستند اما آنها هرگز مجوز تخریب محیط­زیست و بارگذاری اقتصاد بر گرده منابع طبیعی و محیط­زیست را نداده­ اند. مردم هرگز نمی­خواهند با ساخت نیروگاه حرارتی برای آنها شغل ایجاد شود. این سیاستگذاران هستند که بدون ارزیابی محیط­زیستی و توجه به پایداری توسعه صرفاً منافع خود را دنبال می­کنند. دولت موظف است تورم را کنترل کند و اشتغال پایدار ایجاد کند. راه این است که سراغ کسب­وکارهایی برود که کمترین خسارت را به محیط­ زیست وارد کند.

***

عنوان مقاله:

Health Care Expenditure and Farm Income Loss: Ecidence from Natural Disasters

نویسندگان:

Hung-Hao Chang

Chad Meyerhoefer

ناشر:

NBER

1. هونگ هائو چانگ استاد دانشکده اقتصاد کشاورزی در دانشگاه ملی تایوان(NTU) است. چانگ دکترای خود را در رشته اقتصاد کاربردی و مدیریت از دانشگاه کرئل در سال2006 دریافت کرد. در سال 2006، او به عنوان استادیار به دانشگاه ملی تایوان پیوست و در سال 2014 به عنوان استاد تمام ارتقاء یافت. منابع تحقیقاتی او بر ارزیابی سیاست­های کشاورزی و عمومی اقتصاد خانوار کشاورزی، مصرف مواد غذایی و تحلیل اقتصادی قانون رقابت با ؟؟ ویژه در اقتصاد دیجیتال متمرکز است. او در حال حاضر سردبیر مجله Agrieultural and Resource Economics Review است.
2. چاد مایر هوفر دانشیار اقتصاد در دانشگاه؟؟؟ و دستیار پژوهشی در دفتر ملی تحقیقات اقتصادی است. قبل از پیوستن به ؟؟ اقتصاد دان پژوهشی در شرکتCNA ؟؟             [با عرض پوزش، تار و ناخوانا می باشد]