بهشتی: باید نابینا بود که ترک خوردگی های آثار تاریخی را ندید | همه آثار تاریخی در دشت های کشور در معرض تخریب

فرونشست زمین به گفته کارشناسان عمدتاً از 70 سال گذشته آغاز شده است. همانطور که بارها اعلام شده است، اصلی ترین علت فرونشست زمین برداشت بی رویه آب از سفره های زیر زمینی است. علاوه بر آسیب های محیط زیستی که فرونشست زمین به جای می گذارد، فرونشست زمین می تواند آسیب هایی به آثار باستانی و میراث فرهنگی نیز وارد کند. سید محمد بهشتی توضیحاتی در رابطه با وضعیت فرونشست زمین در کشور و اثرات آن بر میراث فرهنگی ارائه کرد.

برداشت بی رویه آب از سفره های زیرزمینی همواره عوارض محیط زیستی متعددی به بار آورده اند و تحلیل های زیادی در رابطه با آسیب های ناشی از آن ارائه شده است. یکی از مشکلاتی فرونشست های زمین که عمدتاً در محل زیست انسان ها طی قرون و هزاره های گذشته ایجاد کرده است، تخریب آثار باستانی و میراث فرهنگی است.

اکنون کافی است سری به سی و سه پل، پل خواجو و میدان نقش جهان اصفهان بزنید تا ترک خوردگی ها و زخم های ناشی از فرونشست زمین را در این شهر مشاهده کنید.

آثار باستانی در نقاط قابل زیستی قرار دارند که اکنون دچار فرونشست شده اند

سید محمد بهشتی شیرازی، رئیس سابق سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور در تشریح وضعیت فرونشست زمین و تاثیر آن بر روی آثار تاریخی و باستانی کشورمان به خبرنگار رکنا اظهار داشت: باید توجه داشت که در محیط ایران به دلیل شرایط طبیعی خاصش، فقط نقاط قابل زیست معدودی وجود دارند که در طول قرون و هزاره ها زیست‌پذیر شده‌اند و حتی 10 کیلومتر آن سو ترشان کسی سکونتی نداشته.

وی ادامه داد: اکنون چیزی حدود 360 دشت در ایران وجود دارد که زیر آن ها سفره های آب زیرزمینی قرار گرفته و همگی در زمره این نقاط قابل زیست تاریخی به شمار می روند. آثار تاریخی پدید آمده هم عمدتاً در این مناطق قرار گرفته و بر روی قله دماوند و توچال دیده نمی شود. فرونشست ها نیز در همان نقاطی رخ می‌دهد که سفره های زیرزمینی قرار داشته؛ پس آثار تاریخی نیز از فرونشست‌ها آسیب شدید خواهد دید.

برداشت آب های زیرزمینی طی 70 سال باعث فرونشست شده است

بهشتی با بیان اینکه فرونشست زمین بر اثر برداشت بی‌رویه آب از سفره های زیرزمینی رخ می دهد، افزود: اکنون بنا به اطلاعات وزارت نیرو احداث چاه های عمیق از سال 1335 در کشورمان رواج پیدا کرده و رفته رفته به ذخیره های آب در سفره های آب زیرزمینی تجاوز شده است. اما نیاکان ما از سال ۱۳۳۵ به قبل تا طلوع تمدن نه فقط هرگز به سفره های آب زیرزمینی تعدی نکرده بودند بلکه به آبی که از آسمان نازل می‌شد کاری نداشتند و اجازه می‌دادند در زمین نفوذ کند.

با بستن همه چاه های برداشت آب، 800 سال طول می کشد که وضع آب های زیرزمینی به 70 سال قبل بازگردد

رئیس سابق پژوهشگاه میراث فرهنگی در مورد حفر چاه های عمیق برای برداشت آب توضیح داد: در حال حاضر چاه های عمیق مجاز و غیرمجاز باعث شده تا در همه سفره های زیرزمینی با برداشت بی رویه آب مواجه باشیم ولی حتی اگر  امروز همه چاه های آب را در برخی دشت‌ها ببندیم و هیچ آبی برداشت نکنیم، 800 سال طول می کشد که سفره های آب زیر زمینی به وضعیت 70 سال قبل خود بازگردد.

همه آثار تاریخی در دشت های کشور در معرض تخریب هستند

سید محمد بهشتی به قرار گیری آثار تاریخی در محل فرونشست ها اشاره کرد و گفت: می توان گفت که همه آثار تاریخی ما در معرض تخریب و خطر قرار دارند، حال در بعضی مناطق مانند دشت کبودرآهنگ بیش از سایر دشت ها با فرونشست مواجه شده ایم و در بعضی دشت ها اوضاع از نظر فرونشست کمتر وخیم هستند. گفتنی است، در دشت مرودشت که تخت جمشید و پاسارگاد قرار دارند نیز به دلیل وجود چاه های عمیق مجاز و غیرمجاز با فرونشست گسترده زمین مواجه هستیم.

باید نابینا بود که ترک خوردگی های آثار تاریخی اصفهان را ندید

رئیس سابق سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور به وضعیت نامطلوب آثار باستانی و تاریخی اصفهان اشاره کرد و گفت: در اصفهان به دلیل ممانعت از ورود آب به سفره زیرزمینی زیر سطح این شهر، عملاً سفره آب زیرزمینی اصفهان تخلیه و بر اثر فشاری که زمین به سطح می آورد، زمین نشست کرده و آثار تاریخی و فرهنگی مانند آثاری که در اطراف میدان نقش جهان، اطراف چهارباغ در معرض خطر بوده و در سی و سه پل و پل خواجو ترک خوردگی ایجاد شده. بنابراین اکنون باید نابینا باشیم که این آسیب‌ها را نادیده بگیریم. این موارد دامنه‌دار است و هر چه می گذرد، تخریب فرونشست ها بیشتر خواهد شد.

باید رفتار تجاوزکارانه با محیط زیست تغییر پیدا کند

سید محمد بهشتی شیرازی در پایان با انتقاد از برداشت های بی حساب و کتاب آب از سفره های زیرزمینی و اثرات خسارت بار ناشی از آن در آثار باستانی و میراث فرهنگی کشور اظهار داشت: این وضعیت در واقع صورت حساب هایی است که به خاطر ولخرجی‌ها و ولنگاری‌های پیشین به دستمان داده‌اند. اما در کنار تصفیه آنها باید رفتارمان را با سرزمین خود تغییر دهیم و رفتار تجاوزکارانه ای که با محیط زیست در پیش گرفتیم را نیز اصلاح کنیم. گمان می شد که حفاظت از محیط زیست مانع توسعه می شود اما گمان نمی شد توسعه ای که در تعارض با محیط زیست باشد، دولتش مستعجل خواهد بود. بنابراین باید رفتار متناسبی با مقتضیات سرزمینی خود داشته باشیم. اکنون در اهلیت خود نسبت به سرزمین مان اختلال ایجاد شده و باید دوباره اهل سرزمین خود شویم.