تلویزیون ایران در معرض خطر

نظرسنجی سازمان تحقیقات و افکارسنجی صدا و سیما نشان می‌دهد که امسال 79 درصد مردم بیننده مجموعِ آنتن سیما بوده‌اند. در حالیکه سال گذشته 86 درصد بیننده برنامه‌ها و سریال‌های رمضانی تلویزیون بوده‌اند. حتماً این کاهش بیننده خودش در وهله اول نوعی زنگِ خطر محسوب می‌شود که اگر چیدمان و ترکیب برنامه‌ها و سریال‌ها درست نباشند، مخاطب پس می‌زند. 

حتی نظرسنجی سازمان صداوسیما که ویژه ایام نوروز منتشر شد نشان می‌دهد آنتن نوروزی را بیشتر از آنتن رمضانی پسندیده‌اند چرا که حدود 80 درصدِ مردم بیننده برنامه‌ها و سریال‌های نوروزی بودند و حال این اعداد و رقم بعد از فاصله‌ای هرچند کم و در مناسبتِ ویژه‌ای که همیشه روزهای پراستقبال بیننده را شاهد بودیم، در وهله اول این نکته را به ذهن متبادر می‌کند فقدان سریالی طنز چقدر توانسته آمار بینندگانِ تلویزیون در ایام ماه مبارک پایین بیاورد.

شاید مقایسه با نظرسنجی سال قبل این مسئله را شفاف کند که در میان چهار سریال پخش شده سال گذشته (سرباز، زیرخاکی، بچه مهندس3 و پدرپسری) مردم بیشتر طرفدار زیرخاکی بودند. در حالی که سرباز و پدرپسری (شبکه سه و پنج) بسیار ضعیف و "زیرخاکی" و "بچه مهندس" هم رقابت تنگاتنگی داشتند اما مثلِ سنت هر ساله مردم یا طرفدار سریال ماورایی‌اند و یا سریال کمدی! پس بنابراین شاید یکی از عواملِ کاهش آمار بینندگان سیما در رمضان 1400 همین فقدان سریال کمدی در چیدمانِ کنداکتور باشد. 

نکته دیگر که بارها در تحلیل‌ها و نقدهای کارشناسان مختلف سیما هم دیده می‌شود کنداکتور شلوغ و ساخت برنامه‌های متعدد رمضانی در همه شبکه‌ها باعث شده تا مخاطب نداند بیننده پیگیرِ کدام برنامه باشد و بعضاً هم به خاطر سوژه، موضوع و پرداخت تکراری، ترجیح می‌دهد یا مخاطبِ مدیومِ دیگری باشد و یا سری به آرشیو قدیمی ماه رمضانِ تلویزیون بیندازد.

همان اتفاقی که بعضاً در میان تماشاگران سریال‌های تلویزیونی به وفور دیده می‌شود یا به شبکه آی‌فیلم و یا تماشا مراجعه می‌کنند و بارها در نظرسنجی‌های سازمان صداوسیما هم دیده‌ایم گاهی آمار پخش سریال‌های آی‌فیلم از شبکه‌های سیما بالاتر هم می‌رود. 

البته اگر بخواهیم آمار بیننده‌های برنامه‌ها و سریال‌ها را هم نسبت به سال قبل مقایسه کنیم می‌بینیم مثلاً "زیرخاکی" با بیش از 50 درصد بیننده عنوان پربیننده‌ترین سریال تلویزیون را به خودش اختصاص داد و امسال "احضار" با  43.1 درصد مخاطب، در رتبه اول سریال‌های رمضانی قرار گرفته است. 

این اتفاق بعضاً در دیگر بخش‌ها و برنامه‌های رمضانی هم افتاده؛ البته به نظر می‌رسد مخاطبین بیش از سریال‌ها طرفدارِ دیگر بخش‌های آنتن رمضانی سیما بوده‌اند. این نقطه ضعفِ برجسته حتماً نیازمند بررسی و آسیب‌شناسی ویژه مسئولین و دست‌اندرکاران امر است. مطمئناً شتاب‌زدگی در تدوین و ساخت آثار هم مزید بر علت شده که مخاطب بیش از تماشای سریال‌ها، بیننده گاف‌ها و اشتباهات در پرداخت و فیلمنامه برخی از سریال‌ها در صفحات مجازی باشد.

سیمای جدید رسانه ملّی حتماً با این بازتابِ عینی از سریال‌ها و برنامه‌های رمضانی نیاز است به چند نکته توجه جدّی کنند؛ روی برنامه و سریال مناسبتی مثلِ گذشته مناسبتی بیندیشند و برای آن وقت بگذارند. چند ماه مانده به یک مناسبت، گروه سریال‌ساز و برنامه‌سازی را مهیای کار نکنند و ببینند تولید و پخش همزمان چه آسیب‌هایی را امسال به برخی از سریال‌‌ها زد و حتی نتوانستند به ظرافت‌ها دقت کنند و با فراغِ بال و پژوهش و نگاه بهتری سریال‌ها و برنامه‌ها را به آنتن برسانند. 

بینندگان بیشتری به سراغِ تماشای سریال‌ها خواهند رفت اگر به ذائقه و نظر آن‌ها اهمیت داده شود. وقتی سریال‌های کمدی و یا ماورایی گذشته را بیشتر می‌بینند یعنی به داستان و فیلمنامه و عوامل کاربلد اعتقاد ویژه دارند و می‌خواهند با همان دقت‌ها و ظرافت‌ها کار پیش برود. اگر برخی از برنامه‌های سال‌های قبل بیشتر تأثیرگذار بوده و هنوز هم درباره‌اش صحبت می‌کنند یا از همان افراد و یا از فرمولِ ویژه تأثیرگذار بودن‌شان برای آنتن بهره ببرند.

به هر حال واضح‌ترین راه که حمید شاه آبادی در اولین نشست مطبوعاتی‌اش با اهالی رسانه مطرح کرد نظرسنجی از مردم که آن‌ها می‌خواهند چه سوژه‌ها، چه اندیشه‌ها و اتفاقاتی روی آنتن سیما بیفتد؛ سوژه‌هایی که باید و سوژه‌هایی که نباید سریال شوند؛ برنامه‌هایی که طرفدار دارد و برنامه‌هایی که فقط آنتن را پُر می‌کنند. در چند بررسی میدانی که داشتیم سیما با ذائقه‌سنجی از مخاطبین امروز که بسیار فیلم‌بین و موشکاف در تماشای برنامه‌اند، به بهترین نظرات و ایده‌ها خواهد رسید. 

** توجه شما را به جزئیات اولین نظرسنجی سازمان صدا و سیما از برنامه‌ها و سریال‌های ماه مبارک رمضان جلب می‌کنیم:

براساس اعلام پایگاه اطلاع‌رسانی سازمان صداوسیما، نظرسنجی مرکز تحقیقات رسانه ملّی در خصوص برنامه‌ها و سریال‌های رمضانی نشان می‌دهد که 79.3 درصد بیننده برنامه‌های سیما و حدود 21 شنونده برنامه‌های رادیو بوده‌اند و در میان سریال‌های تلویزیون سریال احضار شبکه یک سیما با 43.1 درصد مخاطب و رضایت حدود 74 درصد در حد زیاد در صدر سریال‌های رمضانی تلویزیون قرار گرفت.

سریال «یاور» شبکه سه سیما با حدود 41 درصد مخاطب و رضایت بیش از 81 درصد در حد زیاد دومین سریال موردپسند مردم شده است. رمضان 1399 سریال «سرباز» شبکه سه با 24 درصد مخاطب و حدود 51 درصد رضایت در حد زیاد سومین سریال از منظر مردم شده بود که «یاور» در مقایسه با سرباز رشد حدود 17 درصدی مخاطب و رضایت بیش از 30 درصدی در حد زیاد را برای شبکه سه در رمضان امسال به ثبت رسانده است.

فصل چهارم «بچه مهندس» از شبکه دو سیما نیز با 37.3 درصد مخاطب و رضایت بیش از 72 درصد در حد زیاد در جایگاه سوم سریال‌های رمضانی سیما در سال 1400 قرار گرفته است. نظرسنجی مرکز تحقیقات رسانه ملی نشان می‌دهد بیش از 31 درصد مردم در لحظات افطار امسال میهمان سفره‌های افطاری مردم بوده‌اند و این میزان نسبت به رمضان سال 99 رشد سه و نیم درصدی را نشان می‌دهد.

بر اساس این نظرسنجی دعوت از شبکه یک سیما با بیش از 19 درصد مخاطب و رضایت حدود 92 درصد در حد زیاد و رشدی 5.3 درصدی نسبت به رمضان 1399 درصدر برنامه‌های افطار شبکه‌های سیما قرار گرفته است. مثل ماه شبکه سه سیما هم با حدود 15 درصد مخاطب و رضایت حدود 85 درصد در حد زیاد و رشد 5.4 درصدی نسبت به رمضان سال قبل رتبه دوم برنامه‌های افطار شبکه‌های سیما را کسب کرد.

«زندگی پس از زندگی» شبکه چهار سیما در فصل دوم خود حد نصاب رشد برنامه‌های ویژه افطار سال 1400 را نسبت به سال 1399 شکست و با حدود 6 درصد رشد در رأس برنامه‌های افطاری از این منظر قرار گرفت. بر اساس نظرسنجی مرکز تحقیقات رسانه ملی، بیش از 11 درصد مردم امسال پای فصل دوم «زندگی پس از زندگی» نشسته‌اند و بیش از 91 درصد از آن رضایت در حد زیاد داشتند.

ضیافت شبکه قرآن و معارف سیما در هشتمین سال حضورش بر روی آنتن سیما نصاب فصول قبلی خود را شکست و با 7.2 درصد مخاطب نسبت به رمضان 99 رشدی 3.2 درصدی را در کارنامه خود ثبت کرد. «آدم‌های خوب شهر» ویژه افطار شبکه دو سیما هم رمضان امسال توانست حدود 6 درصد را پای تلویزیون بنشاند و نسبت به‌ویژه افطار این شبکه در سال 1399 با عنوان «مکث» رشدی بیش از 2 درصد را تجربه کند.

شبکه پنج سیما هم امسال ویژه افطار خود را به‌عنوان شهر زیبا جایگزین جشن رمضان سال 1399 کرد و توانست 5 درصد مردم پای سفره‌های افطار را به خود جلب کند و رشدی یک‌درصدی نسبت به سال قبل داشته باشد. همچنین شبکه سلامت هم امسال «ماه ماه» را ویژه افطار خود قرارداد و جایگزین برنامه خرمشهر رمضان 1399 کرد و با رشدی 3.2 درصدی نسبت به سال قبل بیش از چهار درصد مخاطب را پای خود نشاند.

بر اساس نظرسنجی مرکز تحقیقات رسانه ملی حدود 20 درصد از مردم مخاطب ویژه‌برنامه‌های سحر تلویزیون در رمضان امسال بوده‌اند که ماه خدا از شبکه یک سیما با حدود 13 درصد مخاطب و رضایت بیش از 92 درصد در حد زیاد و رشدی حدود 2 درصد نسبت به رمضان 1399 در صدر برنامه‌های سحر سیما قرار گرفت.

ماه من از شبکه سه سیما با 7.4 درصد مخاطب، به افق بهشت از شبکه دو سیما با 4.8 درصد مخاطب، مهمان خدا از شبکه قرآن و معارف سیما با 4.5 درصد مخاطب، وقت سحر شبکه افق با 3.2 درصد مخاطب و نواهای رمضانی با 3 درصد مخاطب در رتبه‌های دوم تا ششم ویژه‌برنامه‌های سحر سیما قرار گرفتند. در میان برنامه‌های سحر سیما به افق بهشت شبکه دو سیما با رشد 2.5 درصدی بهترین رشد را نسبت به‌ویژه سحرهای سیما در سال 1399 داشته است.

بر اساس نظرسنجی مرکز تحقیقات رسانه ملی حدود 29 درصد مردم در رمضان امسال پای برنامه‌های ترتیل‌خوانی قرآن کریم سیمای رسانه ملی نشسته‌اند که شبکه سه سیما با 11.5 درصد مخاطب در صدر شبکه‌های سیما ایستاده است. شبکه‌های یک و دو سیما به ترتیب انتخاب‌های دوم و سوم مردم در ترتیل خوانی قرآن کریم بوده‌اند.

بیش از 25 درصد از مردم هم در رمضان 1400 پای سخنرانی‌های مذهبی سیما از شبکه‌های مختلف نشسته‌اند و در این میان شبکه سه با 10.4 درصد مخاطب در رتبه نخست شبکه‌ها قرار گرفته است. شبکه‌های یک و دو سیما بعد از شبکه سه در رتبه‌های دوم و سوم پخش سخنرانی‌های مذهبی قرار گرفتند.

حدود 26 درصد مردم هم بر اساس نظرسنجی مرکز تحقیقات مناجات‌خوانی شبکه‌های مختلف سیما را بیننده بوده‌اند که در این میان شبکه یک سیما مخاطب بیشتری را پای خود نشانده است و شبکه‌های سه و دو در رتبه‌های بعدی قرار گفته‌اند.

نظرسنجی مرکز تحقیقات نشان می‌دهد در رمضان 1400 حدود 21 درصد شنونده برنامه‌های رادیو بوده‌اند که در میان شبکه‌های رادیویی شبکه‌های استانی با بیش از 36 درصد مخاطب از این 21 درصد، در رأس شبکه‌های صدا قرار گرفته‌اند.

بعد از رادیو‌های استانی، رادیو آوا، رادیو پیام، رادیو جوان، رادیو ایران، رادیو ورزش و رادیو قرآن در رتبه‌های بعدی شبکه‌های رادیویی در ماه مبارک رمضان قرار گرفته‌اند.

این نظرسنجی، نظرسنجی نخست مرکز تحقیقات رسانه ملی از برنامه‌های رمضانی رسانه ملی است و نظرسنجی دوم بعد از پایان ماه مبارک رمضان انجام خواهد شد.