"بازگشت " در سکوت منتقدان و مخالفان برجام

مقامات سازمان انرژی اتمی همچنین تاکید دارند، سرعت فعلی کشور در غنی سازی در مسیر منطقی و برنامه‌ریزی شده و ظرفیت بالفعل کشور است، نه ظرفیت بالقوه.

 علی‌اکبر صالحی رییس سازمان انرژی اتمی روز شنبه هفته جاری در گرامیداشت روز ۲۰ فروردین، اظهار کرد: ظرفیت غنی‌سازی الان ۱۶ هزار و ۵۰۰ سو است و آرام آرام به این میزان اضافه می‌شود و این البته ظرفیت بالفعل ماست، ظرفیت بالقوه غنی سازی در کشور الان بیش از ۲۴ هزار سو با در نظر گرفتن سانتریفیوژهای IR-۱ است که در انبار در اختیار داریم اما فعلا با قدم‌های آهسته و حساب شده جلو می‌رویم.

صالحی گفت که حداکثر ظرفیت غنی سازی ایران قبل از برجام ۱۳ هزار سو بوده است.

بنا به گفته رییس سازمان انرژی اتمی در همان سالن مونتاژ سانتریفیوژها که سال گذشته مورد هدف دشمنان قرار گرفت، می‌توانستیم ۶۰ تا ماشین IR-۶ را تولید کنیم که با توجه به ظرفیت ۱۰ سو این ماشین می شد ۶۰۰ سو و این میزان برای ۳۰ روز ۱۸ هزار سو تولید می کرد که ظرف ۱۰ ماه ظرفیت به بیش از ۱۸۰ هزار سو یا ۱۹۰ هزار سویی که مدنظر حضرت آقا بود می رسید.

سانتریفیوژ IR-۶ نسلی از سانتریفیوژهای پیشرفته است که ایران توانست برای اولین بار بعد از سانتریفیوژهای IR-۲m، IR-۱ و IR-۴ آنها را در بیش از یک زنجیره ۱۶۴ تایی مورد آزمایش و سپس راه اندازی و گازدهی قرار دهد. ایران در حال حاضر یک زنجیزه ۱۶۴ تایی از این سانتریفیوژها را راه اندازی و گازدهی کرده است.

بنا به گفته مسئولان سازمان انرژی اتمی، اگر قرار باشد یک نسل از سانتریفیوژها به طور صنعتی و انبوه در آینده تولید شود،  آن سانتریفیوژ IR-۶ خواهد بود. با توجه به توانمندی که سازمان انرژی اتمی در شرایط تحریمی و فشار حداکثری در توسعه سانتریفیوژهای پیشرفته آن هم در مدت زمانی کوتاه نشان داد، اکنون بر همگان مسجل است حتی اگر آمریکا از برجام خارج نمی شد و اجرای برجام ادامه می یافت، در پایان دوره های زمانی هشت و پانزده سال، در بخش تحقیق و توسعه شاهد یک جهش و گام بلند بودیم؛ به علاوه که این جهش با برداشته شدن فشارهای سیاسی بین المللی همراه باشد.

مقامات سازمان انرژی اتمی و دولت بعد از اجرای برجام به دفعات بر این مساله که مسیر توسعه صنعت هسته ای کشور متوقف نشده است تاکید کردند، اما منتقدان بدون توجه به این اظهارات، بر ادعاهای خود تاکید کرده و به فشارها بر دولت، وزارت خارجه و سازمان انرژی اتمی ادامه دادند. از دی ماه ۱۳۹۹ که روند فعالیت‌های هسته‌ای با تصویب مصوبه مجلس شورای اسلامی تحت عنوان " اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها" سرعت گرفت و سازمان انرژی اتمی میزان و سطح غنی سازی را افزایش داد، همگان شاهد بودیم که ظرف چند ماه ظرفیت‌های مدنظر و تعیین شده از سوی مقامات عالی محقق شد و حتی بیشتر از سطح توقعات و انتظارت کارها جلو رفت. از جمله مهمترین اقدامات ایران در این مرحله از سرگیری غنی سازی ۲۰ درصد بود که بعد از اجرای برجام تولید آن متوقف شده بود.

بر اساس مصوبه مجلس شورای اسلامی سازمان انرژی اتمی موظف است سالانه دست کم ۱۲۰ کیلوگرم اورانیوم با غنای ۲۰ درصدی را ذخیره کند.

به گفته علی اکبر صالحی، ماهانه بین ۸ تا ۹ کیلوگرم در کشور قادر به تولید اورانیوم با غنای ۲۰ درصد هستیم که از آغاز این روند تاکنون حتی از سطح قابل انتظار هم کشور جلوتر است.

از اقدامات دیگر دولت برای بازگشت فعالیت‌های هسته‌ای به قبل از برجام و برنامه‌های مدون و معمول سازمان، تولید سوخت جدید برای راکتور تهران بوده است که با وجود حساسیت‌های بین‌المللی بر سر تولید اورانیوم فلزی که ماده اصلی این سوخت است، با جدیت دنبال شده است. راه‌اندازی و ساخت سانتریفیوژهای پیشرفته و افزایش ظرفیت غنی سازی در حالی که اقدامات خرابکارانه نیز در این بخش خسارات قابل توجهی را طی یکی دو سال گذشته وارد کرده است نیز از دیگر توانمندی‌های سازمان انرژی اتمی است که به زعم برخی از منتقدان برجام گمان می‌رفت با اجرای این توافق کشور سرعت و کیفیت لازم در این صنعت را از دست داده است. این در حالی است که سازمان انرژی اتمی نیز تحت شدیدترین تحریم‌ها به ویژه در دو سال گذشته قرار دارد و ایران طی حداقل دو سال گذشته در بخش‌های اقتصادی، هسته‌ای و مالی با تحریم‌های شدید یک جانبه آمریکا و نیز متعاقب آن تحریم دیگر کشورها قرار دارد و تعاملات بین‌المللی آن به شدت کاهش یافته است.

حادثه ۲۲ فروردین در سایت غنی‌سازی نطنز که به گفته مقامات کشور، یک اقدام خرابکارانه و تروریستی بوده است، هر چند تعداد قابل توجهی از سانتریفیوژهای IR-۱ را از دور خارج کرد و صدماتی به سیستم برق تاسیسات وارد کرد اما واکنش بعدی ایران به این واقعه در جای خود قابل توجه بود و کمتر کسی در ایران و جهان تصور می کرد که واکنش احتمالی ایران به این واقعه آغاز فرایند غنی سازی ۶۰ درصدی در ایران باشد.

ایران در واکنش به اقدام خرابکارانه تیرماه ۱۳۹۹ نیز گامی فراتر گذاشت و علاوه بر بازسازی سالن آسیب دیده، سالن هایی را در دل کوه در حال ساخت دارد.

ایران دو روز بعد از اتفاقی که برای یکی از سالن های مرکز غنی سازی نطنز در زیرزمین روی داد، روز سه‌شنبه ۲۴ فروردین در نامه‌ای به مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اعلام کرد که "به دستور رئیس جمهوری ایران، سازمان انرژی اتمی موظف به راه‌اندازی خط تولید اورانیوم ۶۰ درصد به مقدار مورد نیاز شده است و در همین راستا بلافاصله پرسشنامه مربوط به اطلاعات طراحی DIQ تسلیم آژانس بین‌المللی انرژی اتمی شد."

حسن روحانی رییس جمهور ایران در سخنانی روز چهارشنبه اظهار کرد که فعال کردن سانتریفیوژ IR-۶ در نطنز یا غنی سازی ۶۰ درصدی پاسخی به خباثت های دشمنان است.

علی اکبر صالحی رییس سازمان انرژی اتمی نیز به ایسنا گفت که "اورانیوم غنی شده ۶۰ درصد را به عنوان سوخت راکتور تهران نمی‌خواهیم استفاده کنیم، بلکه برای ساخت Targetهای U۳O۸ است که اورانیوم (U) آن ۶۰ درصد غنا دارد. بنابراین با اورانیوم ۶۰ درصد "هدف" یا Target درست می کنیم. این Targetها در راکتور (تهران) قرار می‌گیرند و بعد از مدتی که در مقابل تشعشات اتمی قرار گرفت، در آن ماده‌ای به نام مولیبدن تولید می‌شود که باید این ماده را جداسازی کنیم تا مولیبدن آن را خارج کنیم. این مولیبدن ماده اولیه ساخت و تولید بسیاری از رادیوداروهاست. هم چنین برابر نامه و اطلاعات طراحی که به آژانس بین المللی انرژی اتمی داده شده است، غنی سازی ۶۰ درصدی در دو زنجیره از سانتریفیوژهای جدید IR-۴ و IR-۶ در نطنز انجام می‌شود.

پیش بینی می شود طی یک هفته بعد از شروع فرایند غنی سازی، اورانیوم با غنای ۶۰ درصد برداشت شود. 

ایران همچنین در نامه مذکور اعلام کرد که "هزار سانتریفیوژ جدید در نطنز نصب خواهد شد و این میزان جدای از ۵۰۶۰ سانتریفیوژ موجود در نطنز است که ممکن است تعدادی از آنها در اثر اقدام تروریستی روز یکشنبه در سایت نطنز صدمه دیده باشند."

ایران گفته است که هزار سانتریفیوژ جدید از نوع IR-۱ خواهد بود اما راندمان این ماشین‌های جدید که نصب می شوند ۵۰ درصد افزایش خواهد یافت.

در یک سال گذشته دیدیم که سازمان انرژی اتمی در شرایط تحریمی و وضعیت سخت اقتصادی داخلی در حوزه چرخه سوخت دست از پیشرفت و توسعه نکشید و به تمامی انتظارات مجلس شورای اسلامی و کشور در این بخش پاسخ داد، اما سوال این است که در بخش‌های دیگر صنعت هسته‌ای، رشد و توسعه با همین سرعت که در بخش غنی‌سازی شاهد بودیم، پیش خواهد رفت؟ از این رو ضروری است که مسئولان سازمان انرژی اتمی و کشور به ویژه منتقدان در صحنه های سیاسی کشور علاوه بر بخش‌های غنی‌سازی و افزایش ذخایر سوخت هسته‌ای به فکر دیگر ارکان و بخش‌های صنعت هسته‌ای باشند و شرایط و مسیر را برای پیشرفت حوزه‌های دیگر نیز تسهیل و فراهم سازند. بخش هایی که بدون شک برای ارتقا، نیازمند گشایش های فنی، سیاسی و اقتصادی است.

صنعت هسته‌ای کشور امروز بیش از گذشته متکی بر توانمندی داخلی و دانش بومی است، اما نباید فراموش کرد که این صنعت و دیگر صنایع سطح بالا نیازمند تعاملات بین‌المللی و تحقیقاتی هستند و از این مجراست که می توان بر شاخ و برگ آن افزود و شاهد صنعتی شدن آن بود.

تجربه اجرای برجام در سال‌های ۹۴ و ۹۵ نشان داد که برداشتن محدودیت های فنی ـ هسته ای، اقتصادی و سیاسی تا چه اندازه می‌تواند این صنعت را به سکوی پرتاب تجاری‌سازی نزدیک سازد و ایران را از دروازه های جهانی هسته ای شدن عبور دهد. برخلاف تصور مخالفان و منتقدان برجام، این توافق نه تنها مانع توسعه و پیشرفت برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز کشور نشد، بلکه فضایی برای بازیابی و ارتقاء توان هسته‌ای در بخش تحقیق و توسعه ایجاد کرد که امروز ثمره آن را شاهد هستیم. علاوه بر این عملکرد چند ماه گذشته سازمان انرژی اتمی نشان داد همان طور که مسئولان این سازمان مدعی بودند بازگشت فعالیت‌های هسته‌ای به قبل از برجام در کوتاه‌ترین زمان و با بالاترین راندمان ممکن است، در اثبات این ادعایشان درست عمل کردند.