دشمنی رئیس جمهور آمریکا با معاهدات بین المللی از کجا سرچشمه می گیرد؟

مهسا مژدهی: ترامپ استاد خروج از توافقات و معاهدات است. او در همان زمانی که در کارزارهای انتخاباتی اش سخنرانی می کرد، با شنا کردن برخلاف جهت آب نشان می داد که ترسی از برهم زدن قواعد ندارد. اما آن زمان کمتر کسی تصور می کرد که چنین مردی به کاخ سفید راه یابد و ساختار های سفت و سخت سیاست خارجی آمریکا دست او را برای اقدامات عجیب و نامعقول تا به این اندازه باز بگذارد. به نظر می رسد ریشه بیشتر ناسازگاری های ترامپ با قواعد بین المللی در شعار "اول آمریکا"ی او نهفته باشد. این همان شعاری است که او را در بین عوام محبوب کرد و به کاخ سفید رساند.

خروج از معاهده آسیا پیسیفیک

این پیمان را باراک اوباما امضا کرده و قرار بود که در سال 2017 اجرایی شود، اما دو سال قبل از اجرایی شدن آن، ترامپ تصمیم گرفت تا طبق قول و قرارهایش در روزهای انتخابات از این معاهده خارج شود. یازده کشور، هفت سال بر سر این معاهده با یکدیگر چانه زده بودند و این معاهده بر زندگی هشتصد میلیون نفر در جهان اثرگزار بود. اما ترامپ مدعی شد که این پیمان بر"فرصت های کاری مردم آمریکا" تاثیر منفی دارد. همانطور که آبه شینزو در زمان خروج ترامپ گفت، این معاهده با خروج آمریکا از آن معنای خود را از دست داد. مشکل رئیس جمهور آمریکا با این توافق این بود که او، معاهده آسیا اسپیسیفیک را به سود طرف های خارجی و به زیان طرف آمریکایی می دانست. از آنجایی که او چندان به همکاری های بین المللی اعتقادی ندارد، گفت که ترجیح می دهد پیمان ها و معاهداتی دو طرفه با کشورها ببندد و دیگر عضوی از یک معاهده که یازده عضو دارد نباشد.

خروج آمریکا از این پیمان، به عنوان شوکی به اروپایی ها در نظر گرفته شد. این البته اولین شوک در میان دیگر شوک هایی بود که بعدها ترامپ با اقدامات عجیبش به آنها وارد کرد. اما این اتفاق باعث شد تا سیاستمداران اروپایی در اقدام به بستن معاهدات با آمریکا جانب احتیاط را رعایت کنند.

پیمان آب و هوایی پاریس

پیمانی که کشورها اندکی پیش از ریاست جمهوری ترامپ در پاریس با یکدیگر بسته بودند تا از آسیب های بیشتر محیط زیستی جلوگیری کنند، یکی از نخستین مواردی بود که مورد انتقاد شدید ترامپ قرار گرفت. او از همان ابتدا به جنگ تمام قراردادها و پیمان هایی رفت که اوباما در انها شرکت کرده بود. ترامپ توافق آب و هوایی که 195 کشور به آن متعهد شده اند را فاجعه نامید و مدعی شد که این توافق به آینده اقتصادی آمریکا آسیب می زند. این رویکرد البته از سوی کسی که تمام عمرش را به تجارت پرداخته، رویکرد غیرمنتظره ای نبود. این تصمیم در حالی گرفته شد که آمریکا به عنوان دومین تولیدکننده گازهای گلخانه ای است و عملا خروج این کشور صنعتی از چنین پیمانی به مفهوم از معنا افتادن توافقی است که کشورها در سال 2015 برای حفظ محیط زیست بستند.

بعد از اینکه ترامپ رسما اعلام کرد از توافق آب و هوایی خارج می شود،مکرون رئیس جمهور فرانسه در صف اول مخالفان با این تصمیم قرار گرفت. اما توجیحاتش نتوانست ذهن کاسبکارانه رئیس جمهور آمریکا را قانع کند. اما بعد او همراه با چین و دیگر کشورهای اروپایی با موضوع کنار آمد و نسبت به اتفاقات رخ داده اظهار تاسف کرد.اما دست بر روی نقطه ضعف ترامپ هم گذاشت و در دیدار با مقامات چینی،در زمانی که خروج آمریکا از پیمان آب و هوایی پاریس، حتمی شده بود،گفت:  این اقدام همکاری سازنده چین و فرانسه را بیش از پیش ضروری می کند.

خروج از برجام

خروج رئیس جمهور آمریکا از معاهده برجام، یکی از مشهورترین اقدامات او علیه نظم جهانی به حساب می آید.بسیاری این کار او را  به دلیل دشمنی دیرینه و ریشه دارش با اوباما می دانند.رئیس جمهور آمریکا از همان روزهای کارزارهای انتخاباتی می گفت که قصد دارد توافق هسته ای با ایران را پاره کند و بالاخره یک روز اردیبهشتی سال 1397، دست به خروج از برجام زد. در همین زمان بقیه کشورهای باقی مانده در توافق هسته ای، اعلام کردند که با تصمیم ترامپ موافق نیستند. آنها از ماه ها قبل فعالیت خود را برای اینکه مانع از اجرایی شدن این تصمیم باشند، شروع کرده بودند. اما تلاش های مقامات جهانی مانع از لجاجت ترامپ نشد و سرانجام آمریکا از یکی از مهم ترین و منحصر به فردترین توافقات جهان خارج شد و جای آن را تحریم های ظالمانه آمریکا و فشار به طرف های باقی مانده در توافق داد.

خروج از برجام، باعث بی اعتمادی شدید تری نسبت به ایالات متحده شد و در عین حال کاستی های کشورهای اروپایی در قبال آمریکا را آشکار کرد و توجه کارشناسان به این موضوع جلب شد که غرب در مقابل ایالات متحده، به طرز واضحی دچار ضعف در اختیاراتش است. در عین حال تصمیم ترامپ ضرورت اتحاد اروپائی ها با یکدیگر و دیگر کشورهای جهان را بیشتر نمایان کرد و در اقدامی غیرمنتظره، ترامپ به دلیل خروج از برجام، به گوشه رینگ رفت و مورد بی توجهی قرار گرفت. هر چند او با ابزارهای خود تلاش کرد تا مانع از اتحاد کشورهای باقی مانده در برجام با تهران باشد، اما در عمل او متهم به بی قانونی و گرفتن تصمیمات اشتباه شد.

خروج از معاهده تجارت تسلیحاتی

در اردیبهشت سال گذشت ترامپ از معاهده تجارت تسلیحاتی خارج شد. او در جمع انجمن سلاح آمریکا اعلام کرد که آمریکا امضای خود را از معاهده تجارت تسلیحاتی پس می گیرد.ترامپ از اساس با موضوع کنترل سلاح مخالف است و این اقدام او هم جدای از سلیقه اش نبود. مذاکرات مربوط به این پیمان تحت حمایت سازمان ملل بود و در سال 2013 به دست اوباما به امضا رسید و مانند دیگر توافقاتی که اوباما در انها دست داشت مورد غضب ترامپ قرار گرفت.

مقامات دموکرات در آمریکا به شدت به رئیس جمهور این کشور برای چنین تصمیمی تاختند. اما در آخر او از معاهده خارج شد. این معاهده توسط صد کشور مورد پذیرش قرار گرفته بود و به دنبال جلوگیری از انتقال غیر قانونی اسلحه بود که منجر به درگیری های مخرب می شود و تلاش داشت تا از فروش تسلیحات در شرایطی که شورای امنیت، ممنوعیت های تسلیحاتی وضع کرده است، جلوگیری کند. اما حالا با کناره گیری یکی از بزرگ ترین فروشندگان و تولیدکنندگان سلاح در جهان ، این توافق هم با مشکلاتی رو به رو شد.

خروج از پیمان موشک های هسته ای میان برد

این پیمان، میان ایالات متحده و روسیه برای حذف موشک های میان برد و کوتاه برد است که سابقه ای سی و سه ساله داشته است. ترامپ در سال 2018 اعلام کرد که از این پیمان خارج می شود و جهان را شوکه کرد.با خروج ترامپ، پوتین هم پایان این پیمان را که میراث گورباچف و ریگان بود را اعلام کرد.از این پیمان به عنوان یکی از پیمان هایی که به امن تر شدن جهان می انجامید یاد می شود. با عبور آمریکا از این معاهده، روابط میان مسکو و واشنگتن رو به تیرگی رفت.برخی از ناظران معتقدند که خروج از این پیمان می تواند در آینده صلح را در جهان به خطر بی اندازد.

روسیه و آمریکا از سال 2008 به بعد یکدیگر را به شکستن این پیمان متهم می کردند. با وجود این بودن چنین معاهده ای بهتر از نبود آن تلقی می شد. هر چند که در یک دهه گذشته مانع از ازمایش های موشکی دو کشور نبود. ترامپ در سال 2018 دسترسی روس ها به نسل جدید موشک های میان برد و کوتاه برد را بهانه ای برای خروج از پیمان با مسکو قرار داد. گفته می شود جان بولتون یکی از کسانی بود که به این تصمیم ترامپ علاقه مند بود و او را برای این اقدام تشویق می کرد. از او و تیمش به عنوان جنگ طلبانی یاد می شود که به همراه ترامپ به دنبال بازگذاشتن دست امریکا برای بی قانونی هستند.

ترامپ در آستانه خروج از معاهده آسمان‌های باز

ترامپ مدتها بود که ساز خروج از این معاهده را به بهانه اینکه روسیه تعهدات خود را در این زمینه نقض می کند، کوک کرده بود. او در روز اول ماه می رسما اعلام کرد که از این توافق خارج خواهد شد. 35 کشوری که تاکنون این معاهده را امضا کرده‌اند، متعهد هستند که اجازه پروازهای شناسایی و تجسسی غیرمسلح را بر فراز خاک خود به دیگر کشورهای عضو این معاهده بدهند. اما ترامپ می گوید پوتین توافق را بارها نقض کرده است. به نظر می رسد که او در حقیقت تمایل زیادی به عبور از این قانون دارد که از سال 2002 در حال اجراست.

هدف این 35 کشور شفافیت بخشیدن به عملیات های نظامی خود است. ایالات متحده هر چند در سال 1992 این توافق را امضا کرد اما همواره در معرض اتهام است که فعالیت های نظامی شفافی ندارد. خروج ترامپ از این معاهده می تواند به این اتهامات رسمیت ببخشد و در عین حال یک گام دیگر به عقب، در جهت امن تر کردن جهان است.

برخلاف تصورات مرسوم، سیستم سیاست خارجه آمریکا با آمدن پمپئو به این وزارت خانه به سیستمی فشل تبدیل شده که اجرا کننده بی چون و چرای دستورات ترامپ است. پیش از این تصور بر این بود که ساختار سیاست خارجی آمریکا بتواند علیه تصمیم گیری های نامعقول بایستد. اما حضور ترامپ در کاخ سفید نشان داد که این موضوع افسانه ای بیش نیست. امنیت و همکاری جهانی در دیدگاه رئیس جمهور آمریکا از اهمیت چندانی برخوردار نیست و این مساله دست او را برای عبور از قوانین و عرف باز می گذارد . پیش از این مرسوم نبوده که کشوری مدام از معاهدات سودمندی که برخی از آنها سال ها مفید بوده اند خارج شود. همزمان سیستم سیاست خارجی آمریکا دیگر مانند گذشته کار نمی کند و عملا هدایت آن به دست ترامپ افتاده و استقلالی از خود نشان نمی دهد. به نظر می رسد روند خروج ترامپ از هر معاهده ای که از آن خوشش نمی آید، ادامه داشته باشد. او حتی از دست پیمان ناتو هم عصبانی است و سعی دارد هر طور شده تبصره ای پیدا کند تا دست کم بار مالی آن را به دوش کشورهای عضو بیاندازد.