با بارش‌های بی‌سابقه اخیر ایران همچنان تشنه است

«بررسی بارش‌های سال ۹۸ نشان داد که میزان بارش‌ها در سال گذشته ۳۸درصد نسبت به دوره بلندمدت ۵۰سال اخیر افزایش داشت.

از سال گذشته تاکنون مخازن سدها پرآب شدند، رودخانه‌های دائمی و فصلی خروشیدند و تالاب‌های خشک و نیمه‌جان دوباره زنده شدند اما این وضعیت به‌ معنای رفع بحران کم‌آبی در ایران نیست.

وضعیت آبخوان‌ها و سفره‌های آب زیرزمینی مهم‌ترین نشانه بررسی خشکسالی یا عبور از این بحران است. آخرین رصد آبخوان‌های کشور در مهرماه ۹۸در پایان سال آبی مشخص کرد که ایران همچنان در وضعیت خشکسالی قرار دارد و لازم است سیاست‌های کلان کاهش مصرف آب همچنان با جدیت دنبال شوند.

آبخوان‌های کشور همزمان با پایان سال آبی مورد رصد و ارزیابی قرار می‌گیرند تا بر اساس وضعیت آنها اقدامات پیشگیرانه برای جلوگیری از مرگ آبخوان‌ها اجرایی شود.

نتایج به‌ دست آمده در چند دهه اخیر اما بیانگر وضعیت نگران‌کننده آبخوان‌های کشور است. بررسی‌ها نشان داده است که طی ۴۰ سال اخیر ۹۹درصد آبخوان‌های کشور با افت سطح آب مواجه شدند و سالانه ۵۰سانتی‌متر از سطح آب در آبخوان‌های کشور کاهش می‌یابد. به گفته کارشناسان، در صورت تداوم این روند، آبخوان‌های کشور به‌ عنوان مهم‌ترین منبع حفظ سفره‌های آب زیرزمینی، تخریب و امکان نگاهداشت آب در آنها از دست می‌رود.

۵/۵ میلیارد مترمکعب کسری آب در آبخوان‌های کشور

بر اساس اعلام وزارت نیرو، آبخوان‌های کشور با ۵.۵میلیارد مترمکعب کسری آب مواجه هستند. بررسی آبخوان‌ها در پایان سال آبی ۹۸-۹۷ مشخص کرد، وقوع بارش‌ها در یک سال منتهی به سال آبی در مهرماه ۹۸، کسری آب در آبخوان‌های کشور را به ۵میلیارد مترمکعب رساند. به بیان دیگر، بارش‌های سال گذشته که طی ۵۰سال اخیر بی‌سابقه بود و با ۳۸درصد افزایش مواجه شد، تنها توانست نیم‌‌میلیارد مترمکعب از کسری آب موجود در آبخوان‌های کشور را برطرف کند و ۸درصد از مساحت دشت‌های ایران را به شرایط مناسب برساند.

عبدالله فاضلی، دبیر طرح احیا و تعادل‌بخشی منابع آب زیرزمینی مدیریت منابع آب ایران به همشهری می‌گوید: «افت سطح سفره‌های آب‌ زیرزمینی با وجود بارندگی‌های قابل توجه در سال آبی گذشته، همچنان در ۷۰درصد آبخوان‌های ایران ادامه دارد. توزیع مکانی بارندگی‌ها در همین سال آبی نیز نشان می‌دهد بارش‌ها در شرق، شمال‌شرق و فلات مرکزی که اتفاقا بیشترین استان‌های کشور را دربرمی‌گیرد، افزایش نداشته و تنها در غرب و شمال غرب کشور افزایش داشته است.»

به گفته فاضلی، در مناطقی هم که صعود سطح آب رخ داد، دشت‌های ممنوعه همچنان وجود دارند و مشکلات آنها هنوز مرتفع نشده است.

لزوم کاهش برداشت آب از آبخوان‌ها

ایمان بابائیان، سرپرست پژوهشکده اقلیم‌شناسی پیش‌تر به همشهری گفته بود: «تا زمانی که آبخوان‌های کشور با کاهش آب مواجه هستند، همچنان در دوران خشکسالی هستیم و بحران آب برطرف نشده است.»

بررسی مدل‌های اقلیمی نیز نشان می‌دهد، بارندگی تا سال ۲۰۲۳ افزایش می‌یابد و دمای هوا نیز تا ۱.۵درجه سانتی‌گراد در ایران افزایش می‌یابد. بدین‌ترتیب تبخیر آب و بهره‌برداری از منابع آبی افزایش می‌یابد. در نتیجه به‌دلیل نبود تعادل میان تغذیه و تخلیه آبخوان تشنگی آبخوان‌ها بیشتر می‌شود و آبخوان‌ها چند برابر میزان آب وارد شده را از دست می‌دهند.

عبدالله فاضلی، دبیر طرح احیا و تعادل‌بخشی منابع آب زیرزمینی مدیریت منابع آب می‌گوید: «تخلیه آبخوان‌ها سالانه ۱۱میلیارد مترمکعب بیش از تغذیه آنهاست و ایجاد تعادل در آبخوان‌های کشور تنها با کاهش برداشت سالانه آب از آنها ممکن است.»

بخش قابل‌ توجهی از برداشت‌‌های صورت گرفته از آبخوان‌های کشور از طریق چاه‌های غیر مجاز است و عمدتا صرف کشاورزی می‌شود. سالانه ۴۲میلیارد مترمکعب آب ‌از چاه‌ها برداشت می‌شود که این میزان باید با اصلاح الگوی کشت و به کارگیری روش‌های نوین آبیاری به ۳۱میلیارد مترمکعب کاهش یابد.