نکات کارگشا جهت بهبود شرایط روانی دردوران پساکرونا

دکتر محمد خدایاری‌فرد - استاد روانشناسی تربیتی ومشاوره دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران -  با بیان اینکه این روزها تمامی مردم جهان ورای رنگ، نژاد، طبقۀ اجتماعی، ملیت و جغرافیا گرفتار معضل و اندوهی مشترک‌اند، گفت: حجم مضاعفی از نگرانی، اضطراب و ناامیدی سراسر جهان را در برگرفته و هر ساعت شاهد مرگ ده‌ها انسان هستیم، در این شرایط به‌جای گریختن و هراسیدن باید با خرد، تدبیر و اعتماد به قدرت بی‌نهایت خداوند به جنگ با این بیماری برویم. گویی سرنوشت بشر اکنون در گرو همبستگی و اتحاد بیش از پیش است.

تضعیف سیستم ایمنی بدن با ترس و اضطراب

وی با اشاره به ماهیت بحران کرونا و شیوع  استرس و اضطراب به دنبال گسترش بیماری COVID-۱۹، عنوان کرد: بین استرس، سلامت روانی، ابتلا به بیماری و کاهش احساس سالم بودن رابطه وجود دارد. در این میان هرچند نقش قدرت سیستم ایمنی بدن در پیشگیری از ابتلا به بیماری شناخته‌شده و مبرهن است، اما باید توجه داشت که در کنار سیستم ایمنی بدن، سیستم‌های روان‌شناختی نیز باید تقویت شود؛ چراکه اگر ترس و اضطراب بر فرد حاکم شود، قدرت سیستم ایمنی بدن نیز کاهش می‌یابد.

پیامدهای روان­شناختی پسا بحران کرونا

این استاد دانشگاه در رابطه با پیامدهای اجتماعی و روان­شناختی پسا بحران کرونا به بروز یا تشدید اختلالات روان­شناختی، شکل‌گیری سوگ در اثر فقدان عزیزان، عوارض ناشی از بروز بیماری در مبتلایان، زندگی طولانی‌مدت در استرس و اضطراب، خودبیمارانگاری و تعارضات خانوادگی و غیره اشاره کرد و گفت: باید برای پیشگیری از تشدید این اختلالات و کنترل و مدیریت شرایط بحران برنامه‌ریزی شود.

پیش بینی برخی رفتارها در دوران پساکرونا

وی با بیان اینکه وجود بیماری‌های جسمی و روانی در خانواده عامل استرس‌زا تلقی می‌شود و باید به شکل صحیح با آن مقابله شود، اظهار کرد: شیوع کروناویروس در ایران، عامل تهدیدکنندۀ سلامتی در جامعه بوده و می‌تواند علاوه‌بر بار جسمی و پزشکی، بار اقتصادی و روان‌شناختی زیادی داشته باشد؛ در این میان درگیری با بیماری، سوگ، مشکلات مالی خانواده، تعارضات خانوادگی، خشم و عصبانیت، خودخواهی و ارضای نیازهای فردی در برخی افراد و سطوح قابل پیش‌بینی است، اما از طرف دیگر افراد شریف، فداکار و از خودگذشته نیز وجود دارند که در جهت بهبود شرایط تلاش می­کنند.

به گفته وی رفتار جامعه در دوران پسابحران به ارزش­های فردی، دینی و رشد اخلاقی افراد بستگی دارد و ممکن است در هر سطحی از جامعه اتفاق بیافتد.

برخی نکات کارگشا جهت بهبود شرایط روانی در جامعه

دکتر خدایاری فرد با برشمردن برخی نکات کارگشا جهت بهبود شرایط روانی در جامعه، تصریح کرد:

1. باور کنیم که کرونا هم یک بیماری است مثل سایر بیماری‌ها که با رعایت نکات بهداشتی قابل پیشگیری بوده و در مورد اکثریت قابل درمان است.
2. امیدواری سبب می‌شود که روحیۀ بهتری داشته باشیم و روحیۀ قوی موجب تقویت سیستم ایمنی می‌شود.
3. این بیماری را همانند سایر بلایای طبیعی با صبر و پذیرش و توکل به خدا دنبال کنیم.
4. به عزیزان و کسانی که دوستشان داریم و خاطرات خوبی که داشتیم، فکر کنیم (خاطره‌گویی مثبت).
5. به احساسات همدیگر توجه کنیم، اگر کسی مضطرب است، به احساس او احترام بگذاریم و با جان و دل به صحبت‌هایش گوش کنیم و در صورت نیاز از مراقبت‌های روان‌شناختی استفاده کنیم.
6. در کنار رعایت اصول بهداشتی به خدای بزرگ توکل کرده و همه چیز را به او واگذار کنیم.
7. فنون و راهبردهای کاهش استرس و نگرانی را فرا بگیریم و اجرا کنیم.

این روانشناس بالینی در ادامه با تاکید بر اهمیت یادگیری مهارت‌ها و راهبردهایی برای مدیریت استرس، اظهار کرد: اقداماتی همچون مدیریت رسانه و اخبار منفی، افزایش خلق و رفتار مثبت، ایجاد فضای شاد در جامعه، به‌کارگیری خلاقیت فردی و خانوادگی و مدیریت بحران می‌تواند به کاهش نگرانی، استرس و اضطراب و در نهایت اقدام و عمل مؤثر و کارامد منجر شود.

گام‌های موثر در مدیریت فشارهای روانی جامعه

استاد دانشگاه تهران با اشاره به تأثیر مستقیم پیش‌بینی رفتارها و واکنش­های جامعه در عملکرد مطلوب، برنامه‌ریزی و سیاستگذاری‌های خرد و کلان دوران پساکرونا، خاطرنشان کرد: اختصاص بودجۀ مالی برای هر بخش آسیب‌پذیر و آسیب‌دیده به‌خصوص در طبقات پایین‌تر جامعه از سوی دولت گام اول در مدیریت فشارهای روانی است. همدلی ملی، همکاری و اتحاد اجتماعی، انجام کار رسانه‌ای و فرهنگ‌سازی موثر ر این زمینه نقش مهمی دارد.

وی با تاکید بر اینکه اضطراب و تنش‌زدایی در جامعه و تقویت تاب‌آوری فردی، خانوادگی و ملی بسیار مهم و حیاتی است، گفت: تجهیز جامعه به مهارت‌های مدیریت بحران و ارتقای سلامت روانی نیز در جهت کنتری و مدیریت فشارهای وارده بر جامعه بسیار ضروری است.

دکتر خدایاری فرد در خاتمه ضمن آسیب‌شناسی دلایل تأخیر مردم، رهبران و مسئولان جوامع مختلف در ورود به بحران و عدم درک عمق و سطح بحران، اظهار کرد: به نظر می‌رسد جدید و کم‌سابقه بودن بحران کرونا و برخورد هیجانی و کوشش و خطایی، در این زمینه نقش اساسی دارد. از طرفی ویژگی‌های شخصیتی افراد متفاوت است و برخی کم‌ارزش‌پنداری و کوچک‌پنداری و برخی اغراق و بزرگ‌نمایی دارند. همۀ مشکلات در نداشتن اعتدال و داشتن افراط و تفریط و برخورد هیجانی با مشکلات و بحران‌هاست.