مراقب آسیب‌های روانی کرونا باشیم

دکتر عبدالرضا حق پرور در گفت وگوضمن تاکید بر ضرورت کنترل مبادی ورودی ذهن عنوان کرد: شاید بتوان گفت از اهم مواردی که در حوزه ی بهداشت و سلامت روان بایست مد نظر باشد این است که واقع بین باشیم و شایعه گریز. فضای مجازی و حقیقی متاثر از مجازی، و یا گاهی اوقات حقیقی صرف، بدون در نظر گرفتن میزان وثوق و منبع اخبار و اطلاعاتی که در آن جا به جا می شود، قابل اعتماد نیستند؛ آن هم در دنیای امروز که به عمد و سهو، روح و روان انسان ها مورد دستکاری قرار داده می شود بدون در نظر گرفتن این که ممکن است چه عواقب وخیمی در انتظار انسان باشد.

کرونا انسان ها را هشیارتر کرد

وی توضیح داد: کرونا ویروس آمد و ما انسان ها را هشیارتر کرد، نسبت به رعایت بهداشت و اهمیت دادن به حوزه ی سلامت. باعث شد تا ما آدم ها بیشتر مراقبت کنیم و با رعایت اصول بهداشتی مانع آن شویم تا ویروس وارد بدن ما شود. چرا که دیدیم و شنیدیم که اگر ویروس وارد بدن شود به شدت آسیب زا بوده و حتی ممکن است ما را از پا در بیاورد و به مرگ منجر شود.

این روانشناس بالینی تصریح کرد: همانطور که می دانیم و می دانید، ابعاد روانی این موضوع بسیار گسترده و قابل توجه است. خواهشی که از هموطنان عزیز دارم این است که در این شرایط به طور جدی مراقب سلامت روان و جسم خود و عزیزانتان باشید. همانطور که از دست ها، چشم ها، بینی و دهان (یا به طور کلی محدوده T صورت) به نحو مختلف مراقبت می کنیم تا ویروس وارد بدن ما نشود، باید از دریچه ها و مبادی ورودی ذهن نیز مراقبت کنیم تا ویروس های ویرانگر و آسیب زای روانی وارد ذهن ما نشوند.

ویروس های ویرانگر ذهن چه چیزهایی می توانند باشند؟

حق پرور اضافه کرد: افکار منفی و مخرب. بله؛ باید با جدیت و هوشمندانه جلوی افکار منفی را گرفت. چرا که این افکار به شدت آسیب زا هستند و چه بسا آسیب های ناشی از آنها بسیار وسیع تر و عمیق تر از آسیب های جسمانی باشد.

این روانشناس بیان کرد: یکی از پایه ها و ارکان مهم افکار منفی، اخبار منفی است. اخباری که چه موثق و چه غیر موثق (که اغلب اخبار این روزها و به ویژه در خصوص این ویروس، از منابع غیر رسمی و غیر قابل قبول هستند) می توانند برای این روزها و این شرایط ما مضر باشند. گاهی لزومی ندارد که ما همه اخبار را در مورد حوادث تلخ و بیماری ها و مرگ و میر انسان ها بدانیم و به طور مداوم پیگیری کرده و یا جابجا کنیم.

وی افزود: همین الان تعداد زیادی بیماری خطرناک و یا مسائل دیگری غیر از بیماری ها وجود دارند که سلامت انسان را به خطر می اندازند؛ اما آیا ما باید همه این موارد را با جدیت تمام پیگیری و رصد کنیم و اخبار و شایعات مربوط به آنها را به صورت لحظه ای و فراگیر منتشر کنیم؟ اگر این کار را بکنیم قطعا مرتکب اشتباه بسیار بزرگ و وحشتناکی شده ایم که ضربات جبران ناپذیری به سلامت جامعه وارد خواهد کرد. پس می بایست با کنترل مبادی ورودی ذهن (مثل مبادی ورودی جسم) ابعاد روانی و ذهنی کرونا را در نظر داشته باشیم.

عبدالرضا حق پرور با بیان اینکه یکی از راهکارهای عملیاتی مقابله با افکار منفی، پیگیری نکردن این اخبار است، تاکید کرد: سعی کنیم حتی الامکان رصد اخبار مربوط به کرونا را به حداقل ممکن برسانیم. به مدت دو تا سه هفته شنیدن یا جا به جا کردن هر گونه خبر مربوط به کرونا را ممنوع کرده و مقدار مورد نیاز اخبار را نیز از منابع خبری مطمئن و موثق دنبال کنیم.

این کارشناس ادامه داد: نکته ی بسیار مهم دیگر رفتن به دنبال بعد معنا و معنویت است. همه انسان‌ها، چه بیمار و چه غیربیمار، نیازمند ارتقای این بُعد وجودی خود هستند. معنویت می‌تواند پشتوانه‌ای برای معنا بخشیدن به رنج‌ها و سازگار شدن با بحران‌ها باشد. برای هر فرد، بالاترین معجزه در زندگی اش می تواند در حوزه ی معنوی رخ دهد. در شرایط سخت و بحرانی، بهترین پشتوانه و امن ترین تکیه گاه، خالق کل و گرداننده امور و تدبیر کننده هستی است. همه ما این را باور داریم و قبول داریم که خالق و مدبر کلی هست که گرداننده همه چیز است و همه ی امور در دایره تدبیر اوست. لذا در این شرایط برای هر فردی، عبادت، دعا و توسل بهترین راه امیدواری و نجات است.

وی با اشاره به اهمیت و نقش امید عنوان کرد: نکته حائز اهمیت دیگر، مبحث امید و امیدواری است. امید یعنی جستجوی فردای بهتر و در انتظار موفقیت و آینده ی بهتر بودن. امیدواری یعنی اعتقاد به آن که هدف هر چه باشد، هم اراده دستیابی به آن را داریم و هم راه رسیدن به آن مقابل ما گشوده است. در فرض متصور نبودن آینده ی بهتر، شما هرگز حرکتی برای رسیدن به نتیجه نخواهید داشت. زمانی که انتظار دارید در آینده فرزند صالحی را به جامعه تحویل دهید، یعنی امید دارید که این فرزند را پرورش می دهید. وقتی درختی که ۵-۶ سال ثمر دادن آن طول می کشد می کارید، یعنی امید دارید در آینده از ثمر آن بهره ببرید. لذا با ترسیم و تصویر آینده موفق است که امروز اقدامی را انجام می دهید و این امید باید در برنامه روزانه شما گنجانده شود.

این روانشناس اظهار کرد: برای تحقق امید و امیدواری در زندگی بایستی ابتدا اهداف مناسبی تعریف کرده، سپس راهکارهای قابل اجرا برای رسیدن به آنها تعیین کرده و نهایتا برای رسیدن به آن اهداف و اجرایی کردن آن راهکارها اقدام نمایید. منظور از هدف کارهایی است که می خواهید انجام دهید و یا موقعیت هایی که می خواهید به آنها دست یابید. این کارها و موقعیت ها می توانند به هر چیزی اشاره داشته باشند.

حق پرور عنوان کرد: یکی از روش های هدفگذاری، تعیین اهداف به شیوه SMART است. SMART در واقع مخفف کلماتی است که در هدفگذاری برای ما مهم است و اگر هدفگذاری را به آن شیوه داشته باشیم، احتمال توفیق بیشتری وجود خواهد داشت. بر این اساس هدف باید:

۱- خاص و مشخص باشد، یعنی دقیقا با تمام جزییات بدانیم به چه چیزی می خواهیم برسیم.

۲- قابل اندازه گیری باشد.

۳- دست یافتنی باشد.

۴- واقع گرایانه باشد.

۵- و نهایتا در یک محدوده ی زمانی مشخص تعریف شده باشد.

از خودگویی منفی به سمت خودگویی مثبت حرکت کنید

او با اشاره به انگیزش و انرژی روانی است که آن را قدرت اراده ی روانی نامید، افزود: یکی از مهم ترین عوامل در قدرت اراده روانی خودگویی است (یعنی صحبتهای درونی ما)، خودگویی ضرورتا نباید حرفی باشد که به خودمان می گوییم، ممکن است تنها تصویری باشد که در ذهن داریم، اما در بسیاری از مواقع خودگویی شامل الفاظی است که وقتی با خودمان سخن می گوییم، از آنها استفاده می کنیم. الفاظی که به خود می گوییم در عقاید و رفتارمان بسیار تعیین کننده هستند. اگر به خود بگویید که شما فرد توانمندی نیستید و نمی توانید کاری را انجام دهید، احتمال اینکه کارهای جدیدی را انجام دهید کم می شود. در صورتی که اگر به خود بگویید که شما فردی لایق و موفق هستید، احتمال اینکه کارهای جدیدی را انجام دهید و یا راههای جدیدی برای رسیدن به اهداف خود ترسیم کرده و به موفقیت هایی در این مسیر دست یابید بیشتر می شود.

این روانشناس بالینی تاکید کرد: خود گویی تنها درباره خودتان نیست، بلکه می تواند افکاری درباره ی دیگران یا دنیای اطراف شما باشد، خودگویی منفی می تواند درباره ی سختی و خسته کنندگی چیزی باشد که قرار است به آن برسید. سعی کنید با استفاده از الگوهای مناسب شروع به جایگزینی الگوهای خودگویی منفی تان کنید و از خودگویی منفی به سمت خودگویی مثبت حرکت کنید. طبیعتا در ابتدا نمی توانید خودگویی جدیدتان را باور کنید اما نگران نشوید چرا که ممکن است مدت زیادی را صرف ساختن الگوهای فعلی کرده باشید و لذا برای تغییر آنها به زمان نیاز دارید.

به خود پیام های مثبت بدهید

عبدالرضا حق پرور توضیح داد: ابتدا یک شرایط خاص را در نظر بگیرید و به طور یکنواخت پیامی را که به خود می دهید به صورت متفاوتی برای خود ارسال کنید مثلا به جای اینکه بگویید «نمی توانم این کار را انجام دهم» بگویید «فکر می کنم بتوانم این کار را انجام دهم». در مواجهه با سختی ها واقع گرا باشید، اعتراف کنید که در تعقیب اهدافتان با موانع سختی روبرو شده اید اما همچنان به خود پیام های مثبت بدهید. توجه خاصی به شرایطی که در آنها خلاف آنچه می خواهید پیش می آید و همچنین شرایط تعقیب اهدافتان داشته باشید.

وی خاطرنشان کرد: شرایط را بر حسب توانایی هایتان از نو تعریف کنید. سعی کنید ملزومات شرایط را صادقانه ببینید. فهرستی از توانایی هایتان تهیه کرده و نگاهی واقع گرایانه به آن بیاندازید. توانایی هایی که برای رسیدن به اهدافتان به آنها نیاز دارید را طبقه بندی کنید. اگر یکی از توانایی های لازم را نداشتید باز هم نگران نباشید و هدف جدیدی را برای دستیابی به آن توانایی در نظر بگیرید. 

این روانشناس با اشاره به افزایش عزت نفس و اعتماد به نفس تصریح کرد: موضوع بعدی که در همه ی شئون زندگی بایستی در صدد افزایش و ارتقای آنها باشیم اعتماد به نفس است. همچنین تفکر مثبت و مثبت اندیشی.