«.... با توجه به پایداربودن شرایط انتقال این بیماری، تعطیلی تمامی برنامه‌های فرهنگی، هنری و سینمایی سراسر کشور تا یک هفته دیگر (۲۲/۱۲/۹۸) ادامه دارد»، این بخشی از متن اطلاعیه شماره ۳ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بود که خبر از تمدید تعطیلی‌ها برای سومین هفته متوالی می‌داد؛ تعطیلی‌ای که بیماری کرونا زمینه‌سازش شد و با توجه به ابعاد گسترده‌اش مشخص نیست پس از تاریخ ذکرشده در این اطلاعیه می‌توان به از سرگیری روال سابق امیدوار بود یا نه.
از میان آن‌چه در این اطلاعیه «برنامه‌های فرهنگی، هنری و سینمایی» نامیده شده‌اند، تئاتری‌ها و در میان آن‌ها، اهالی تئاتر خصوصی چنان روزگار سختی را می‌گذرانند که حتی امیدوارترین‌شان، بدون حمایت دولت، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، معاونت هنری و اداره‌کل هنرهای نمایشی، چشم‌انداز امیدوارکننده‌ای پیش رو ندارد.
واکنش مدیران تماشاخانه‌های خصوصی به تعطیلی‌ها
واکنش مدیران تماشاخانه‌های خصوصی به تعطیلی‌ای که قصدش پیشگیری از گسترش بیماری کروناست، همچون واکنش عامه مردم، مثبت است و از آن استقبال می‌کنند اما درخواست‌هایی جدی و غیرقابل چشم‌پوشی نیز دارند، درخواست‌هایی که ادامه حیات‌شان در گرو تحقق آن‌هاست.
قطب‌الدین صادقی، نویسنده و کارگردان با سابقه تئاتر و مدیر تماشاخانه خصوصی شانو با اشاره به این که «صیانت نفس، حفظ جان و حفظ زندگی امری مقدس و ارجح بر همه چیز است» در این زمینه گفت: «در این زمینه هر کاری از سوی مردم، نهادها، سازمان‌ها و دولت انجام گیرد از نظر من خوب، نیکو و مفید است. طبیعی است که در این شرایط ناچار به تغییر رویه در فعالیت‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و هنری شویم، چون جان مردم در خطر است و این شوخی‌بردار نیست.»
این هنرمند پیشکسوت با بیان این که «از تعطیلی‌ها به قصد حفظ جان انسان‌ها دفاع می‌کنیم هر چند می‌دانیم ضرری کمرشکن در انتظارمان است»، گفت: «ما در این شرایط متضرر می‌شویم. مانند کاسبان بیچاره که مغازه‌هایشان تعطیل است و خدا می‌داند چه میزان چک برگشتی خواهند داشت. سفر به بسیاری از شهرها ممنوع است، زندگی متوقف شده است و باید بپذیریم تا اردیبهشت‌ماه در همین وضعیت هستیم. ما باید به عنوان بخشی کوچک از فرهنگ و هنر این سرزمین این مسئله را درک کنیم. من در این شرایط از تعطیلی استقبال می‌کنم، به این دلیل که حاضر نیستم تحت هیچ شرایطی جان مردم را به خطر بیندازم، هر چند می‌دانیم که ضرری کمرشکن در انتظارمان است.»
صادقی با اشاره به این که «متاسفانه تئاتر و تماشاخانه‌های خصوصی اولین خاکریزی هستند که در این گونه حوادث فتح می‌شوند» ادامه داد: «هیچ کسی را هم نمی‌شود مقصر دانست اما درست‌تر این است که برخی نهادها به ما کمک کنند. ما دولتی نیستیم و با قرض و زیر فشار اقتصادی سرِ پا ایستاده‌ایم. کمک نهادهایی مانند وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و شهرداری برای ما بسیار تعیین‌کننده است. من می‌دانم که اداره‌کل هنرهای نمایشی خود زیر فشار اقتصادی وحشتناکی قرار دارد و نمی‌دانم چه می‌شود کرد. مگر این که خیرینی که دلشان به حال فرهنگ و هنر می‌سوزد، پیش‌قدم شوند و زیر پر و بال ما را بگیرند که پیشاپیش نیز از آن‌ها تشکر می‌کنم اگر چنین کنند و امیدوارم وسع‌شان برسد و ما را کمک کنند. من به شدت دلمشغولم.»
داود نامور، مدیر تماشاخانه خصوصی نوفل‌لوشاتو هم با تاکید بر این که «نمی‌خواهم بگویم از این که به خاطر پیشگیری از انتقال بیماری کرونا اجرایی وجود ندارد ناراضی‌ام» ادامه داد: «در موقعیتی هستیم که جان انسان‌ها در خطر است. ما کار می‌کنیم برای این که بتوانیم زندگی کنیم و وقتی راه جلوگیری از فراگیری این بیماری که زندگی انسان‌ها را تهدید می‌کند، تعطیلی است، طبیعی است که بپذیریم باید کار را تعطیل کرد. برای ما جان آدم‌ها بسیار مهم‌تر از تماشاخانه داشتن یا نداشتن و اساسا وجود تئاتر است.»
نامور با تاکید بر این که «اما از آن سو معتقدیم دولت باید به ما کمک کند، تصریح کرد: «به عنوان مثال در جبران ضرر ۲۰۰ میلیونی وارد شده به من و به دیگری، یاری‌مان کند. خواسته ما، خواسته بی‌موردی نیست. دولت طبق قانون اساسی موظف است به مجموعه‌های فرهنگی- هنری خصوصی و از جمله تماشاخانه‌های خصوصی کمک کند و در طول سال بودجه‌ای به آن‌ها اختصاص دهد.»
سارا داروفروش هم که در کنار مهدی علی‌نژاد، مدیریت تماشاخانه خصوصی مهرگان را بر عهده دارد، ضمن اعلام حمایت از تعطیلی‌ها برای پیشگیری از شیوع کرونا در خصوص آن‌چه صنف تماشاخانه‌داران خصوصی از دولت می‌خواهند گفت: «قولی که از طرف اداره‌کل هنرهای نمایشی به ما داده شده است رایزنی با دولت و دریافت بودجه‌ای برای تزریق به تماشاخانه‌های خصوصی برای پیشگیری از مرگ‌شان است. در جلسه‌ای که روز سه‌شنبه ششم اسفند با حضور شهرام کرمی، مدیرکل هنرهای نمایشی در دفتر ایشان برگزار شد از ما خواسته شد خوش‌بین باشیم. آن زمان گمان می‌کردند با تمهیداتی که در خصوص ضدعفونی فضاهای عمومی اندیشیده شده است، ما می‌توانیم به کارمان ادامه دهیم اما متاسفانه دامنه گسترش کرونا آن قدر وسیع شد که همه محاسبات را به هم ریخت.»
او با اشاره به تعهدات مالی تماشاخانه تحت مدیریتش به گروه‌های نمایشی گفت: «گروه‌هایی مبلغی را به عنوان پیش‌پرداخت به سالن داده و قرارداد بسته‌اند، با این امید که کارشان به مرحله اجرا برسد و اکنون هم ما و هم گروه‌های اجرایی درگیر اتفاقی هستیم که خودمان نقشی در شکل‌گیری‌اش نداشتیم. این گروه‌ها ممکن است در آن بازه زمانی مشخص که از دست رفته است، مایل به اجرا بوده باشند و نه پس از آن و از ما بخواهند مبلغی را که پرداخت کرده‌اند، به آن‌ها برگردانیم. شیوه دیگر همکاری با گروه‌ها بر مبنای درصدی است که از فروش‌شان به تماشاخانه تعلق می‌گیرد و به عنوان مثال در مورد نمایش «آگوست در اوسیج‌کانتی» به کارگردانی میکائیل شهرستانی با توجه به جایگاه ایشان، این گونه بود در حالی که به شکل کلی کفِ سالن را در نظر می‌گیریم، یعنی دریافت اجاره‌بهایی که برای هر شب اجرا در تماشاخانه مهرگان مقرر شده است. بدهی ما به مالک، هزینه‌های جاری مانند آب، برق، گاز و حقوق پرسنلِ بلاتکلیف‌مان که علی‌الحساب روانه خانه‌هایشان شده‌اند، دلمشغولی این روزهای ماست که روی یکدیگر انباشته شده است.»
مدیر تماشاخانه مهرگان افزود: «ما در حالت عادی هم قدرت مالی آنچنانی نداشتیم و به سختی و بدون هیچ کمک و حمایتی از سوی دولت به حیات‌مان ادامه می‌دادیم و اکنون نمی‌دانیم بلندشدن دوباره‌مان چگونه اتفاق خواهد افتاد.»
صاحبان املاک تماشاخانه‌های خصوصی به دیرتر دریافت کردن اجاره ملک‌شان فکر کرده‌اند؟
آن‌ها که خانه‌ای در گرو اجاره مستاجری دارند، احتمالا این روزها این جمله را بسیار می‌شنوند که کاش صاحبخانه‌ها اگر می‌توانند برای اجاره ماه‌های پیش رو (اسفند و فروردین) با مستاجرهایشان راه بیایند؛ راه آمدنی که مدیران تماشاخانه‌های خصوصی نیز احتمالا چشم به راه آن از سوی مالکان تماشاخانه‌ها هستند.
صادقی با تشریح این مسئله که «تماشاخانه شانو متشکل از سالنی کوچک با سه پلاتو و دو کلاس بازیگری است»، در این خصوص گفت: «من گمان می‌کردم ضرری که متوجه‌مان شده است حدود ۷۰ میلیون باشد اما مدیر داخلی‌مان اعلام کرد نزدیک ۱۰۰ میلیون تومان، دقیق‌تر ۱۰۵ میلیون ضرر کرده‌ایم. ما باید پول اجاره ملک بدهیم و هزینه آب و برق و گاز و اینترنت. نمی‌دانم چه کار می‌شود کرد و اگر این وضعیت ادامه پیدا کند ناچار به تعطیل کردن تماشاخانه خواهیم شد.»
نامور در خصوص امکان به تعویق افتادن پرداخت اجاره‌بهای تماشاخانه تحت مدیریتش تصریح کرد: «حقیقت ماجرا این است که صاحبین ملک، فضایی را اجاره داده‌اند و می‌گویند ماه به ماه باید اجاره ما را بدهید. البته که قرار است گفت‌وگو کنیم و اگر امکانش وجود داشته باشد این مبلغ را یا خردخرد بدهیم یا تخفیف بگیریم یا هر چیزِ دیگر، گفت‌وگوهایی که هنوز انجام نشده است و پیشاپیش می‌دانیم که ممکن است نپذیرند. طبیعتا وقتی گروهی نتوانسته است در تماشاخانه من روی صحنه برود تا تماشاگری به تماشای اثرش بنشیند اما ناچار به پرداخت اجاره‌بهای ۹۳ میلیون تومانی هستم، در حال ضرر کردنم.»
داروفروش با اشاره به این که «در میان تماشاخانه‌های خصوصی، تنها تماشاخانه‌ای که ملکش اجاره‌ای نیست، سپند است»، گفت: «صاحب ملکی که در آن هستیم هر چند برای پرداخت اجاره به ما فرصت داده اما قطعا بر روی دریافت آن حساب کرده است. او خودش هم ساکن قم است و اکنون با خانواده‌اش در بطن ماجراست. توقع او این است که اگر نه همه مبلغ اجاره را، دست کم بخشی از آن را پیش از پایان سال جاری پرداخت کنیم.»
تکلیف پرسنل تماشاخانه‌های خصوصی چه می‌شود؟
در وضعیت فعلی بلاتکلیفی پرسنل تماشاخانه‌های خصوصی که غالبا جوان و دانش‌آموخته هنرهای نمایشی هستند، مسئله دیگری است که نمی‌توان نادیده‌اش گرفت. بلاتکلیفی‌ای که احتمالا وضعیت حقوق اسفند آن‌ها را نیز تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.
صادقی در خصوص وضعیت پرنسل تماشاخانه شانو گفت: «شب عید است و من تکلیف خود می‌دانم که عرف را رعایت کنم و علی‌رغم متضرر شدن، حقوق و عیدی پرسنل را که حدود هفت، هشت نفر هستند، بدهم.»
نامور در پاسخ به این که کارکنان تماشاخانه نوفل‌لوشاتو در چه وضعیتی به سر می‌برند، گفت: «در نوفل‌لوشاتو، ۱۸ نفر حضور دارند که ۱۵ نفرشان فارغ‌التحصیل رشته نمایش هستند و فکر کردن به آن‌ها یکی از دلمشغولی‌های این روزهای من است. کار نکردن من در نوفل‌لوشاتو، می‌تواند در نهایت به رفتنم به آموزشگاهم و کار کردن در آن‌جا منتهی شود اما نمی‌دانم با بیکار شدن احتمالی ۱۸ جوان چه باید کرد؟»
داروفروش هم در مورد تعداد پرسنل تماشاخانه مهرگان توضیح داد: «۱۳، ۱۴ نفر این‌جا مشغول فعالیتند. من جزئیات خسارت‌های واردشده به هر بخش را مکتوب کرده و برای شاهین چگینی، رئیس انجمن صنفی تماشاخانه‌های ایران ارسال کرده‌ام. چون قرارمان بر این شد که پیگیر مکاتبه با وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی باشند و قراری هم برای دیدار با سیدمجتبی حسینی، معاون هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و دیدار مجدد با شهرام کرمی، مدیرکل هنرهای نمایشی بگذارند و در هفته جاری این جلسات را پیگیری کنند. معتقدیم اگر قرار است کمک مالی شود، باید پیش از عید نوروز اتفاق بیفتد که دست کم بتوانیم حقوق پرسنل‌مان را پرداخت کنیم.»
۲ نکته در پاسخ به سوالِ «مگر هنگام درآمدزایی دولت را شریک کردید که هنگام ضرر شریک می‌کنید؟!»
نامور که از سال ۹۵ مدیریت تماشاخانه نوفل‌لوشاتو را بر عهده گرفته است، در خصوص این اظهارنظر که در واکنش به درخواست کمک مدیران تماشاخانه‌های خصوصی از دولت، از سوی عده‌ای مطرح شد و پرسیدند «مگر تماشاخانه‌های خصوصی هنگام سوددهی دولت را سهیم می‌کنند که هنگام ضرر تقاضای کمک دارند؟» گفت: «من به این دوستان می‌گویم اگر شما هم جای ما بودید حتما همین کار را می‌کردید. نکته اول این که قسمت اعظم اجراهایی که در تماشاخانه ما روی صحنه می‌رود، بر مبنای درصد ۳۰ به ۷۰ است، درصدی که مشابه آن از سوی گردانندگان سالن‌های دولتی نیز اعمال می‌شود. به این معنا که ۷۰ درصد مبلغ حاصل از فروش یک اثر به گروه اجرایی تعلق می‌گیرد و ۳۰ درصد آن به تماشاخانه. ما با بخش کوچکی از اجراها که تهیه‌کننده دارند قرارداد می‌بندیم که آن قرارداد نیز به درصد ۳۰ به ۷۰ بسیار نزدیک است و ما هیچ گاه متقاضی پولی اضافه از گروه‌ها نشده‌ایم.»
این عضو هیئت‌مدیره انجمن صنفی تماشاخانه‌های ایران با اشاره به «باری که تماشاخانه‌های خصوصی از روی دوش دولت برمی‌دارند» تصریح کرد: «خیلی‌ها متوجه این مسئله نیستند که یک سالن‌دار چه باری از روی دوش دولت برمی‌دارد. سر جمع سالن‌های دولتی در شهر تهران، بیش از هفت، هشت مکان نیست که چه میزان متقاضی دارد؟ بیشتر از پنج برابر تعدادش! سرریزِ متقاضیان چگونه پشتیبانی می‌شوند؟ از سوی سالن‌های خصوصی. پس خیال دولت از این بابت راحت است که سالن‌هایی خصوصی وجود دارند و زمانی که هنرمندی برای گرفتن نوبت اجرا به اداره‌کل هنرهای نمایشی مراجعه می‌کند، به راحتی به او می‌گویند نمایشت را در سالنی خصوصی اجرا کن. پس ما در حالت عادی جورِ دولت را می‌کشیم و این نکته و نکته قبل پاسخی است به آن‌ها که می‌گویند «مگر هنگام درآمدزایی دولت را شریک کردید که هنگام ضرر شریک می‌کنید؟!»
نامور با تاکید بر این نکته که تنها حرف سالن‌های خصوصی این است که «دولت! ما که در بحران کمبود سالن‌های دولتی، به گروه‌های متقاضی نوبت اجرا دادیم و از فشاری که بر دوش شما بود کاستیم، شما هم در این بحران از ما حمایت کن!»، تاکید کرد: «اگر تماشاخانه‌های خصوصی را تعطیل کنیم خواهید دید که گرفتن نوبت اجرا در سالن‌های دولتی به اتفاقی تبدیل می‌شود که هر چند سال یک بار رخ می‌دهد.»
او در همین زمینه گفت: «من می‌گویم سال دیگر تعطیلش می‌کنیم، ایرادی ندارد اما همان کسی که می‌پرسد مگر دولت را در سودتان شریک کردید که هنگام ضرر درخواست کمک می‌کنید، بداند صفی که با تعطیلی تماشاخانه‌های خصوصی، برای اجرا در سالن‌های دولتی به وجود می‌آید گرفتن نوبت اجرا را برای دوستان کارگردان به امری تبدیل می‌کند که هر چند سال یک بار اتفاق می‌افتد. در حال حاضر ۱۷ تماشاخانه خصوصی در تهران فعالند، از سالن‌های کوچک بلک‌باکس تا سالن‌های بزرگ ۳۰۰، ۴۰۰ نفره و البته که من نقدهایی را به بخشی از آن‌چه در این فضا می‌گذرد وارد می‌دانم اما به هیچ‌عنوان نمی‌پذیرم که عمل‌شان، عمل نادرستی است.»
نامور در پایان با اشاره به کارکرد تماشاخانه تحت مدیریتش، نوفل‌لوشاتو در سال ۹۸ تصریح کرد: «من می‌خواهم کارکرد تماشاخانه نوفل‌لوشاتو در سال ۹۸ را رسانه‌ای کنم تا دوستان ببینند که ما در طول سال میزبان بیش از ۱۰۰ هزار تماشاگر بوده‌ایم و با ۷۰ درصد گروه‌هایی که در نوفل‌لوشاتو اجرا رفته‌اند بر مبنای درصد، حساب و کتاب کرده‌ایم، به این معنا که اجاره‌ای بابت سالن نگرفته و همان‌طور که اشاره کردم ۷۰ درصد مبلغ گیشه به آن‌ها تعلق گرفته است و ۳۰ درصد به ما. بیش از ۴۰ گروه در اجراهای ساعت ۱۶ نوفل‌لوشاتو روی صحنه رفته‌اند که ۸۰ درصد فروش‌شان به خودشان تعلق گرفته است. کسی نیست که بخواهد بگوید من از داوود نامور طلب دارم یا اجرا رفته‌ام و پول مرا نداده است، با دو هفته پیش که هنوز بررسی‌اش نکرده‌ایم کاری ندارم و بازه زمانی مدنظرم تا یک ماه پیش است.»
دیدگاه تان را بنویسید