هیرمند رودخانه تمدن ساز

نویسنده : سیده طهوری غرضی

رودخانه هیرمند نقش اساسی در آبادانی بخش‌هایی از سرزمین‌های ایران و افغانستان دارد و فرهنگ و تاریخ مردمان دو کشور متاثر از این رودخانه است. افغانستان سرمنشأ آب کشورهای همسایه است و تقریبا از هیچ کشوری آب به افغانستان جریان ندارد، ولی از افغانستان به تمام کشورهای همسایه آب جریان دارد. سرچشمه رودخانه‌های بسیار مهمی مثل جیحون، پنجاب، سند، هیرمند، هریرود و مرغاب در افغانستان است.

تعداد رودخانه‌های بزرگ و کوچک افغانستان ۱۱ رودخانه ذکر شده است که از کشور خارج می‌شوند و این کشور جز با ایران که آن‌هم فقط درباره رودخانه هیرمند است، با هیچ‌ کشور دیگری قرارداد آبی ندارد.

نام این رود به ریخت‌های هیرمند، هلمند، هندمند، هیلمن و هیرمن نیز در نسک‌های گوناگون تاریخی و گیتاشناسی آمده‌است. نام این رود در اوستا به گونه هئتومنت Haetumant آمده‌است. بخش نخست این نام معنای بنداب یا ورغ یا سد را می‌دهد و منت نیز همان‌مند در فارسی کنونی است که معنای دارندگی را می‌رساند. پس نام این رود به معنای برخوردار از بند می‌باشد. همچنین در اوستا این نام معنای عام سرزمینی که زود سیراب می‌شود را نیز دارد.

این رود از بلندی‌های کوه‌های بابا در ۴۰ کیلومتری غرب کابل از رشته کوه هندوکش در افغانستان سرچشمه می‌گیرد و پس از مسافت ۱۱۰۰ کیلومتر وارد دریاچه هامون که دریاچه‌ای مشترک بین افغانستان و ایران است می‌شود.