بدعت غلطی که این روزها در حال باب شدن و رونق گرفتن است، نواختن دف، ساز، نی و پیانو در مجالس ترحیم و بزرگداشت اموات است. بدعتی که تماماً ناشی از چشم‌ و هم‌چشمی و تصور لاکچری بودن مجلس مردگان است و هیچ ثمره و فایده‌ای هم برای میت بیچاره ندارد. در مجالس ختم و بالای سر قبر میت این روزها به جای بردن نام خدا و اهل بیت(ع) و ذکر مصیبت آل الله ـ که سفارش امام رضا(ع) است ـ خواندن آهنگ‌های «عجب رسمیه»، «چرا رفتی»، «من مانده‌ام تنهای تنها» و... رسم شده است؛ اتفاقی که این روزها با فروکش کردن بیماری کرونا و رونق مجدد برگزاری مراسم‌ها و مجالس عزا و عروسی دوباره شدت گرفته است.

مراسم تشییع و خاکسپاری لوون هفتوان، بازیگر ارمنی سینمای ایران

غربی‌ها هم بالای سر مرده‌شان ساز نمی‌زنند

برخی از ما شاید تصور کنیم که این رفتارهای منافی با شرع و دین، تحت تاثیر فرهنگ غرب باشد. در حالی که در هیچ مراسمی در غرب شاهد چنین رسوم و برنامه‌هایی در مراسم تدفین یا ترحیم نیستیم. شاید در مراسم هنرمندی قطعه‌ای از او پخش شود، اما موسیقی زدن رواج ندارد. چرا راه دور برویم؟ در همین تهران، آیا ارمنی‌ها میت‌های خود را این طوری دفع می‌کنند؟ این‌ها رسم من درآوردی است که حتی مسیحی‌ها و یهودی‌ها نیز آن‌ها را انجام نمی‌دهند.

یک خواننده که این روزها کلیپ‌ها و ویدیوهایش برای تبلیغ برگزاری مراسم ختم با ساز، نی، دف و پیانو در فضای مجازی خیلی دست به دست شده است و در آن زنان و مردان با ظاهرهای خارج از عرف حضور دارند، می‌گوید: «ما یک گروه کامل هستیم که دف، نی، تار، سه تار، گیتار و پیانو و ... را در مراسم می‌توانیم اجرا کنیم که بسته به فرهنگ شما و میزان مذهبی‌ بودن شما و مهمان‌ها دارد. برخی که اعتقادات مذهبی دارند فقط نی انتخاب می‌کنند، اما برخی دیگر تمام امکانات ما را انتخاب می‌کنند. در تالار، آهنگ‌های «چرا رفتی» و «من مانده‌ام تنهای تنها» را برای شما اجرا می‌کنیم. اگر می‌خواهید هزینه کمتری داشته باشد، می‌توانیم آهنگ را هم در تالار به صورت ضبط شده پخش کنیم که حدود ۴ میلیون تومان می‌شود.»

او می‌گوید: «حتماً باید سیستم خود را به مراسم بیاورم، اما ریسک‌پذیر است و باید باند خودم را بیاورم تا صدای باکیفیت ارائه کنیم. خودم با نوازنده نی حضور پیدا کنم، ۵ میلیون تومان هزینه دارد که سیستم صوت را هم می‌آورم. هر ساز دیگری که اضافه شود، یک میلیون تومان به هزینه اضافه خواهد شد. البته پیانو یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان هزینه دارد.»

خسرو ابراهیمی‌نیا، رئیس اتحادیه تالارهای پذیرایی و تجهیز مجالس تهران

استفاده از ساز و دف، خارج از ضوابط برگزاری مراسم ختم است

طبق این گفت‌وگو برگزاری مراسم در تالارها، سالن‌ها و باغات تهران و اطراف پایتخت با این آپشن‌ها سهل‌الوصل‌تر است. موضوعی که خسرو ابراهیمی‌نیا، رئیس اتحادیه تالارهای پذیرایی و تجهیز مجالس تهران هم آن را تأیید می‌کند و در این خصوص می‌گوید: «متاسفانه شرایط برگزاری مراسم خارج از تهران و در باغات اطراف تهران از شرایط معمول و خداپسندانه خارج شده و درگیر تجمل‌هایی شده است که شخصاً مخالف آن هستم. ضوابط برگزاری مراسم مشخص است و اصلاً این سازها هیچ جایی در آن ندارد. هر آن چیزی که در چهارچوب قانون قرار نگرفته و بدون مجوز باشد، تخلف است؛ پس اگر فردی در مراسم ختم و حتی عروسی پیانو بیاورد و مجوز نداشته باشد، خلاف است، اما اگر از مراجع و ارگان‌های ذی‌صلاح مجوز داشته باشد، می‌توانند استفاده کنند. دف‌زنی، نواختن پیانو و استفاده از نی در مجالس ختم به نظر بنده از نظر شرعی و اخلاقی هم دچار مشکل است.»

نیروی انتظامی باید برخورد کند

از این مقام مسئول درباره این موضوع سوال کردم که مگر می‌شود برای مجلس ختم از اتحادیه تالارهای پذیرایی اخذ مجوز کرد و حال اگر مجلسی با این شرایط در حال برگزاری باشد، چه نهاد و ارگانی باید برخورد کند. او در این خصوص می‌گوید: «در شهر تهران تالارهای پذیرایی زیرنظر اتحادیه ماست و در خارج از شهر تهران، فرضاً لواسان و ... زیرنظر مرکز مربوط به شهرستان‌های استان تهران است. در تهران کمتر با این تخلفات مواجه هستیم، اما اگر موردی هم مشاهده شود، نیروی انتظامی باید برخورد کند. امکان دریافت مجوز برای نواختن ساز و پیانو در مراسم ختم از سوی ما نیست و اصلاً این برعهده اتحادیه نیست. این مجوز باید از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی صادر شود که بعید می‌دانم چنین مجوز خلاف شرع و عرفی صادر کنند. توصیه من این است که مردم مجالس خود را در مراکز دارای مجوز برگزار کنند.»

بنر ممنوعیت استفاده از آلات موسیقی در بهشت زهرا که سال گذشته خبرساز شد

نصب بنر ممنوعیت نواختن ساز و دف در بهشت زهرا در سال گذشته

از سال گذشته، سازمان بهشت زهرای تهران علاوه بر ذکر این نکته در برگه‌های تدفین، به صورت بنرهای نصبی در سراسر بهشت زهرا از ممنوعیت ورود آلات موسیقی خبر داد. مسئولین وقت سازمان بهشت زهرا (س) در آن زمان اعلام کردند: «ممنوعیت استفاده از ادوات موسیقی از گذشته در سازمان بهشت زهرا (س) اجرا می‌شد. زمانی که خانواده متوفی برای انجام امور خاکسپاری به بهشت زهرا مراجعه می‌کند، از سوی سازمان قبضی به خانواده داده می‌شود که در آن تمام دستورالعمل‌های تدفین و برگزاری مراسم‌ها آمده است. استفاده نکردن از ادوات موسیقی، نصب نکردن سنگ‌های نامتعارف قبر و ... از مواردی است که به اطلاع خانواده متوفی می‌رسد و از این رو دستورالعمل جدیدی وضع نشده و در برخی از رسانه‌ها اشتباه مطرح شده است.»

دور زدن قانون توسط مداحان در بهشت زهرا

البته این روزها شاهدیم که مداحان بهشت زهرا در موقع مجالس تشییع و ترحیم، این قانون را دور می‌زنند و با تلفن همراه خود نوای موسیقی را به صورت زیرصدا پخش می‌کنند و البته در مواردی هم شاهد هستیم که دف و نی نواخته می‌شود. صدیقی مسئول روابط عمومی بهشت زهرا در این خصوص می‌گوید: «ورود تمام آلات موسیقی به بهشت زهرا ممنوع است. البته گاهی برخی از قومیت‌ها که حضور پیدا می‌کنند، به دلیل رسم و رسوم خود مجوزی برای دف‌نوازی یا نواختن نی کسب می‌کنند. البته من قبول دارم که تخلفاتی در این زمینه در سطح بهشت زهرا صورت می‌گیرد و روند ما برخورد با این تخلفات است.»

من «مافیای بهشت زهرا» هستم

از همان خواننده درباره برگزاری مراسم ختم توسط او در بهشت‌زهرا سوال کردم و گفتم راهی برای نواختن ساز در بهشت‌زهرا هم هست که او می‌گوید: «در بهشت زهرا هم امکان برگزاری مراسم داریم. البته آنجا محدودیت‌هایی داریم اما نوای موسیقی را به صورت ضبط شده پخش می‌کنیم و من به همراه نی‌نواز زنده اجرای مراسم می‌کنیم. تمام آهنگ‌هایی را که در صفحه‌ام وجود دارد به صورت بی‌کلام در بهشت زهرا پخش می‌کنیم و به همراه نی‌نواز زنده اجرا می‌کنیم. تمام تجهیزات لازم برای برگزاری مراسم ختم از چادر، صندلی، چمن مصنوعی، سیستم صوت و ... را هم دارم. من مافیای بهشت زهرا هستم. هرکس هر مشکلی در بهشت زهرا دارد، من برای او برطرف می‌کنم. من تخصص کاری‌ام برگزاری مراسم ختم است و راه‌های در رو را می‌شناسم تا چگونه کاری انجام دهیم که گیر ندهند.»

برگزاری مجالس ختم و ترحیم بیش‌تر از اینکه برای آرامش اموات باشد، بستری برای آرام شدن عزاداران و چشم و هم‌چشمی است. مجلسی که در گذشته شاید ثواب و اجری از آن گره‌گشای امور میت می‌شد، این روزها شاید بستری برای عذاب و سنگین‌تر شدن پرونده اعمال او هم شود. این مجالس نیازمند نظارت و بازرسی است تا مانع وقوع این تخلفات شود.