فضاهای شهری «همهکاره» به معنای آن است که 30 تا 35 درصد از کاربریها به «پارک، پیادهراه سبز و محیط‌های مخصوص تعاملات اجتماعی» اختصاص یابد.دفتر اسکان بشر ملل متحد به شهرداریها توصیه میکند، ایجاد فضای شهری «همهکاره» را بر ساختمان‌‌‌‌سازی اولویت دهند؛ یک‌سوم کاربریها در شهر باید «فضای باز» شود.افزایش فضاهای سبز مخصوص پاتوقهای اجتماعی - از پارک گرفته تا پیادهراه - باعث کاهش نابرابری، افزایش رفاه روانی و کاهش هزینه سلامت شهروندان میشود.
فضاهای شهری همهکاره؛ راهکاری برای شهری سالم‌تر، برابرتر و پویاتر
در سال‌های اخیر، توجه به کیفیت زندگی شهری و رفاه شهروندان بیش از هر زمان دیگری در دستور کار نهادهای بین‌المللی، از جمله دفتر اسکان بشر سازمان ملل متحد (UN-Habitat)، قرار گرفته است. در همین راستا، شهرداران و مدیران شهری به ایجاد «فضاهای همهکاره» به‌عنوان راهکاری مؤثر برای توسعه پایدار شهرها دعوت شده‌اند.
فضای همهکاره شهری چیست؟
«فضای همهکاره» یا «فضای عمومی همهکاره» به مناطقی در شهر گفته میشود که حدود ۳۰ تا ۳۵ درصد از کاربری‌های شهری را به کاربری‌های عمومی و باز مانند پارک‌ها، پیاده‌راه‌های سبز، میدان‌ها و محیط‌های تعامل اجتماعی اختصاص می‌دهند. برخلاف الگوی غالب توسعه شهری که بر ساخت‌وساز و افزایش تراکم ساختمانی تمرکز دارد، این رویکرد به فضاهایی اهمیت می‌دهد که به عموم مردم خدمات اجتماعی، روانی و زیست‌محیطی ارائه می‌دهند.
توصیه سازمان ملل به شهرداریها
دفتر اسکان بشر سازمان ملل به صراحت اعلام کرده است که اولویت شهرداریها باید ایجاد فضاهای عمومی باشد، نه صرفاً توسعه ساختمان‌ها. بر اساس این راهبرد، یک‌سوم از سطح شهرها باید به فضای باز اختصاص یابد؛ چرا که این فضاها نقش حیاتی در کاهش نابرابری‌های اجتماعی، ارتقای سلامت روانی، افزایش تعاملات اجتماعی و کاهش هزینه‌های سلامت دارند.
مزایای فضای همهکاره برای شهروندان
ایجاد فضاهای عمومی همهکاره در شهرها، پیامدهای مثبتی برای شهروندان به همراه دارد:
- کاهش نابرابری اجتماعی : دسترسی برابر همه اقشار به فضاهای عمومی باعث ایجاد حس عدالت فضایی میشود.
- افزایش رفاه روانی : فضاهای سبز و پاتوقهای اجتماعی باعث کاهش استرس، افسردگی و انزوای اجتماعی می‌شوند.
- بهبود سلامت جسمی و کاهش هزینه‌های بهداشتی : حضور در پارک‌ها و پیاده‌روی در محیط‌های طبیعی، فعالیت بدنی شهروندان را افزایش داده و از بیماری‌های مزمن جلوگیری میکند.
- افزایش تاب‌آوری شهری : شهرهایی با فضای باز بیشتر، در برابر بحران‌های زیست‌محیطی مانند سیل و آلودگی هوا مقاوم‌ترند.
چالش‌ها و فرصت‌های پیش‌رو
با وجود مزایای متعدد، ایجاد فضاهای همهکاره نیازمند تغییر نگاه در نظام برنامه‌ریزی شهری است. شهرداریها باید از الگوی صرفاً ساختمانی فاصله بگیرند و با مشارکت جوامع محلی، برای طراحی فضاهای انسانی‌محور برنامه‌ریزی کنند. همچنین تأمین منابع مالی، حفظ و نگهداری این فضاها و کنترل تصرف غیرقانونی زمین‌های عمومی از چالش‌های جدی در این مسیر است.
جمع‌بندی:
جهت‌گیری به‌سوی توسعه فضاهای همهکاره، مسیری هوشمندانه برای ساخت شهرهایی سالم، برابر و انسان‌محور است. با تحقق این رویکرد، شهرها به محیط‌هایی تبدیل خواهند شد که نه‌تنها زندگی در آن‌ها آسان‌تر و لذت‌بخش‌تر است، بلکه بستر رشد پایدار و تعامل اجتماعی معنادار را نیز فراهم می‌آورند.
دیدگاه تان را بنویسید