رانت | رانت به ماشین قراضه هم رسید

اسقاط خودروهای فرسوده که می‌تواند بخشی از آهن قراضه مورد نیاز صنعت فولاد باشد ، درگیر رانت بازی شده است.

محمدحسین گودرزی رئیس کارگروه اسقاط خودروی اتحادیه صنایع بازیافت می‌گوید که تاکنون امکان شرکت در مزایده برای واحدهایی که هم پروانه بهره‌برداری و هم کد ستاد حمل‌ونقل سوخت داشتند، فراهم بود اما در حال حاضر واحدهایی که صرفا کد ستاد حمل‌ونقل سوخت دارند، بر خلاف قانون در مزایده شرکت می‌کنند و این مسئله باعث رونق دلال‌بازی و افزایش قیمت پایه آهن قراضه از دوهزارو 800 تومان پیش‌بینی‌شده به چهار هزار تومان شده است. به گفته او در حال حاضر به دلیل ممنوعیت واردات خودرو و عدم عمل به تعهدات صنایع خودروسازی داخلی در جایگزینی یک‌سوم تولیدات خود با خودروهای فرسوده، فرایند اسقاط خودرو متوقف شده و 80 هزار گواهی اسقاط روی دست واحدها مانده است. حسین ساداتیان رئیس کارگروه فلز اتحادیه صنایع بازیافت نیز صحبت‌های رئیس دیگر کارگروه این اتحادیه را تأیید می‌کند اما بر این باور است که آهن قراضه حاصل از اسقاط خودرو فقط بخشی از نیاز بازار را تأمین می‌کند و آنچه باعث گرانی آهن قراضه شده، نه فقط دلال‌بازی در این حوزه بلکه افزایش قیمت پایه عرضه فلز قراضه توسط شرکت‌های عمده عرضه‌کننده فلز قراضه است.

آهن قراضه به‌عنوان نهاده‌ای که در صنعت فولاد کاربرد دارد، کمیاب شده است. قیمت‌ آهن قراضه بالا رفته و کوره‌های ذوب صنعت فولاد، نهاده کافی در اختیار ندارند. منابع تأمین آهن قراضه هم روزبه‌روز در حال کاهش است. یکی از این منابع همان آهن قراضه‌های حاصل از اسقاط خودروهاست که این روزها درگیر چالشی جدی در زمینه برگزاری مزایده‌های دولتی و نفوذ دلال‌ها در این حوزه شده است. محمدحسین گودرزی رئیس کارگروه فلز اتحادیه صنایع بازیافت در گفت‌وگو با «شرق» درباره وضعیت برگزاری مزایده‌های دولتی عنوان می‌کند: متأسفانه ارگان‌های دولتی اکثرا نمی‌دانند مراکز اسقاطی که در مزایده شرکت می‌کنند، باید کد ستاد حمل‌ونقل سوخت و پروانه بهره‌برداری داشته باشند. برخی شرکت‌کنندگان در مزایده را فقط با کد ستاد حمل‌ونقل سوخت می‌پذیرند، ولی در برخی ادارات و استان‌ها که به این قضیه واقف هستند، این واحدها در مزایده پذیرفته نمی‌شوند.او ادامه می‌دهد: بر اساس اصل قانون، یک واحد مرکز اسقاط باید دارای پروانه بهره‌برداری و کد ستاد حمل‌ونقل سوخت باشد تا بتواند در مزایده شرکت کند.گودرزی درباره ورود دلال‌ها به بازار خودروهای اسقاطی می‌گوید: مراکزی که فاقد پروانه بهره‌برداری هستند، دست به یک‌سری کارهایی زده‌اند که باید جلوی آنها گرفته شود. ستاد حمل‌ونقل و سوخت کشور می‌تواند جلوی رفتارهای آنها را بگیرد. ولی باید با قدرت بیشتری وارد عمل شود.

او اضافه می‌کند: هر کالایی دست دلال و واسطه‌ها بیفتد از صرفه اصلی خود خارج می‌شود و تنظیم بازار به هم می‌خورد. جا دارد که دولت که در رأس مراکز اسقاط و ستاد حمل‌ونقل و سوخت کشور قرار دارد، وارد قضیه شود و به دارایی اعلام کند که جلوی مراکز و شرکت‌کنندگان بدون پروانه در تمام مزایده‌های عرضه ضایعات را بگیرند و اجازه ندهند که چنین افرادی در مزایده‌ها شرکت کنند. زیرا دلال‌بازی باعث می‌شود قیمت آهن قراضه افزایش یابد.به گفته گودرزی اگر کار اسقاط رونق بگیرد، سه میلیون خودروی فرسوده اعم از سواری، شخصی و حمل‌ونقل جاده‌ای باید از رده خارج شوند. اگر دولت اهتمام به این کار کند و مراکز اسقاط را فعال کند، قطعا میزان عرضه آهن قراضه بالا می‌رود و دلال‌بازی و بازار سیاه از بین می‌رود.

او عنوان می‌کند: در ابتدای سال، قیمت‌ پایه هر کیلوگرم آهن قراضه دوهزارو 800 تومان تعیین شد، متأسفانه در حال حاضر این رقم به بالای چهار هزار تومان رسیده است.

 توقف اسقاط به دلیل ممنوعیت واردات خودرو

رئیس کارگروه اسقاط خودروی اتحادیه صنایع بازیافت درباره دلایل توقف فعالیت‌های مرتبط با اسقاط خودرو می‌گوید: در گذشته گواهی‌های اسقاط توسط واردکنندگان خودرو استفاده می‌شد. با ممنوعیت واردات، گواهی اسقاط در مراکز به صورت انباشت مانده است. در حال حاضر 80 هزار گواهی روی دست مراکز مانده است.

او ادامه می‌دهد: مراکز بنیه مالی ندارند که سرمایه خرید خودروهای اسقاطی را فراهم کنند. دولت باید ورود کند و منبعی برای افزایش گواهی اسقاط فراهم کند. البته در قانون متولی برای این مسئله پیش‌بینی شده اما قانون اجرائی نمی‌شود.

گودرزی یادآور می‌شود: طبق قانون، خودروسازان نیز باید وارد این چرخه شوند و مسئولیت اسقاط را به عهده بگیرند و برای جایگزینی یک‌سوم تولیدات خود از گواهی‌های اسقاط استفاده کنند اما متأسفانه دولت در این قضیه کوتاهی می‌کند.

 افزایش قیمت پایه توسط شرکت‌های دولتی

حسین ساداتیان رئیس کارگروه فلز اتحادیه صنایع بازیافت اگرچه صحبت‌های گودرزی را تأیید می‌کند، اما از سخنان او چنین بر می‌آید که منابع مطمئن تولید آهن قراضه در کشور رو به کاهش است. بنابراین از جمع‌بندی نظرات او به اهمیت آهن قراضه ناشی از اسقاط خودرو پی می‌بریم.

او درباره اظهارات گودرزی می‌گوید: رئیس کارگروه اسقاط خودروی اتحادیه ما درست می‌گوید که دلال‌بازی در آن حوزه باعث افزایش قیمت‌ها شده است اما اسقاط خودرو بخش کمی از کل آهن ضایعاتی است که برای تبدیل می‌رود و همه ضایعات فلزی ما از خودرو نیست.

ساداتیان با چند دهه فعالیت در این حوزه می‌گوید: فقط دلال یا واسطه در گران‌کردن نقشی ندارد به دلیل اینکه وقتی قیمت را بالا ببرد، به ضرر خودش است و پول بیشتری باید بگذارد. به نظرم می‌آید خود شرکت‌های برگزارکننده مزایده و مناقصه، قیمت آهن قراضه را بالا می‌برند. آنها می‌خواهند نفع بیشتری ببرند.

او اضافه می‌کند: وقتی قیمت پایه توسط عرضه‌کنندگان اصلی بالاتر اعلام شود، کسی که در مزایده شرکت می‌کند، ناگزیر است عددی بالاتر از رقم پایه را اعلام کند که در این مزایده برنده شود و به این ترتیب قیمت در بازار بالا می‌رود.

رئیس کارگروه فلز اتحادیه صنایع بازیافت درباره دلایل بالاتر اعلام‌شدن رقم پایه قیمت آهن قراضه عنوان می‌کند: راندمان کارخانجاتی که صنایع فلزی تولید می‌کنند، کم شده است. کارخانه‌ها در حال حاضر با 30 درصد ظرفیت کار می‌کنند و این مسئله تولید آهن قراضه را کاهش می‎‌دهد. از سوی دیگر در گذشته برخی کالاها مثل کابینت، فلزی بود. حلب روغن نباتی فلز بود اما امروز پت جای آن را گرفته است. در و پنجره‎های فلزی UPVC شده‌اند. گاهی هم آلومنیوم هستند. میز و صندلی ادارات دولتی توسط صنایع فلزی ایران تأمین می‌شد و از جنس فلز بود اما در حال حاضر MDF شده‌اند. بنابراین تولید صنایع فلزی و به دنبال آن آهن قراضه کم شده ست.

او ادامه می‎‌دهد: قراضه نوع خوب کم است. قراضه ضایعاتی مثل جاهایی که زلزله می‌آمد و تخریب می‌شد یا مناطق درگیر جنگ کاهش یافته است. بافت فرسوده شهرهای مختلف به‌تدریج نو شده در حالی که خانه‌های کلنگی در قدیم منبع تولید آهن قراضه بود.

به گفته ساداتیان کارخانجات خودروسازی و آنهایی که خودروساز هستند یکی از منابع تولید آهن قراضه در فضای جدید هستند که به صورت مزایده محصول خود را واگذار می‌کنند. تعویض ریل‌ها و ماشین‌سازی راه‌آهن از مراکز عمده عرضه آهن قراضه به صورت انبوه هستند. این کارخانجات مزایده‌گر هستند و محصولات خود را واگذار می‌کنند.

او یادآور می‌شود: کارخانه‌های تولیدکننده خودرو به عنوان عرضه‌کننده آهن قراضه نفعی در افزایش قیمت این محصول ندارند و اگر آهن قراضه را گران بفروشند، ریخته‌گری که به آنها قطعه می‌فروشد و مصرف‌کننده این محصول است، سرسلیندر تولیدشده در واحدش را گران‌تر به این کارخانه‌ها می‌فروشد. این کارخانه‌ها اگر آهن قراضه‌شان را تهاتر کنند، به نفعشان است.

رئیس کارگروه فلز اتحادیه صنایع بازیافت ادامه می‌دهد: برخی واحدهای تولیدی معمولا درصدی از این قراضه‌ها را در اختیار ریخته‌گر قرار می‌دهند اما از آنجا که از نظر عملیات حسابداری نمی‌توانند تهاتر کنند، باید آهن قراضه را بفروشند که قیمت تعیین شود و محصول کارخانجات ریخته‌گری هم باید قیمت داشته باشد تا حساب و کتاب آن معلوم شود اما اوایل انقلاب در این رابطه تهاتر انجام می‌شود.

ساداتیان می‌گوید: در حال حاضر هر کس دنبال منافع خود است به همین خاطر عمده تولیدکنندگان آهن قراضه قیمت پایه را بالا می‌دهند.

به گفته او، بر اساس آمار شش سال قبل، 54 هزار کارگاه بازیافت فلزی در ایران داریم اما این واحدها اتحادیه ندارند. کمیسیون عالی نظارت وزارت صمت برای این بخش، اتحادیه تعریف نکرده است. در حالی که برای آنها مالیات تعریف کرده‌اند.