بحران رجیستری آی‌فون‌ها در ایران | طرح رجیستری تلفن همراه در آستانه شکست

طرح رجیستری آیفون 

تقریبا هفت سال از اجرای طرح رجیستری تلفن‌های همراه در ایران می‌گذرد و حالا این طرح به دلیل ممنوعیت واردات و عدم رجیستری گوشی‌های آی‌فون ۱۴ به بالا که به ورود این کالاها به کشور از طریق قاچاق منجر شده، در معرض شکست قرار گرفته است. فعالان بازار موبایل معتقدند که طرح رجیستری یکی از سیاست‌های مفید دولت برای سامان‌دهی این بازار بوده است، اما تداوم ممنوعیت واردات آی‌فون و محدودیت‌های ارزی در تضاد با اهداف این طرح است؛ زیرا این کالا همچنان به‌صورت قاچاق وارد کشور و خریداری می‌شود. به این ترتیب خواسته جدی آنها در این شرایط رفع فوری ممنوعیت واردات آی‌فون و نظارت بر تسریع روند تخصیص ارز واردات تلفن همراه است.چشم‌انتظاری ۶۳ هزار نفر

طرح رجیستری تلفن‌های همراه در ایران با هدف مقابله با کاهش قاچاق این کالا در اواسط سال ۱۳۹۶ آغاز شد. تقریبا پنج سال بعد و از ابتدای پاییز سال ۱۴۰۱ واردات آی‌فون ۱۴ به بالا نیز به شکل تجاری و مسافری به کشور ممنوع شد که عملا امکان رجیستری و استفاده از این گوشی‌ها را از بین برد. با این حال مدتی نگذشت که با ورود آی‌فون‌های قاچاق به کشور، راه‌های دور زدن رجیستری این گوشی‌ها نیز رونق گرفت؛ از ریست‌کردن تنظیمات شبکه گرفته تا استفاده از دانگل‌ها و دستگاه‌های مبدل IKos. حالا آن‌قدر میزان آی‌فون‌های رفرش و ریپک‌شده در بازار موبایل ایران زیاده شده که حامیان طرح اعمال ممنوعیت در واردات این مدل تلفن‌های همراه هوشمند را نیز نگران کرده است. به گفته فعالان، از زمان اعمال این ممنوعیت تاکنون، بین ۶۰۰ تا ۸۰۰ میلیون دلار آی‌فون ۱۴ و ۱۵ به صورت قاچاق وارد کشور شده است. علاوه بر این در هفته‌های اخیر سوءاستفاده‌گران از رجیستری به فکر خریدوفروش و دلالی در فرودگاه امام خمینی افتاده‌اند؛ تا جایی که پلیس امنیت به این موضوع ورود کرده و گفته می‌شود که هرگونه خریدوفروش پاسپورت و حق رجیستری مسافران در فرودگاه امام خمینی رصد می‌شود تا از سوءاستفاده احتمالی جلوگیری شود.

در همین راستا و از آغاز فعالیت دولت چهاردهم، موجی در بین مردم و مسوولان برای رفع ممنوعیت واردات آی‌فون شکل گرفت؛ تا جایی که تا زمان نگارش این گزارش تقریبا ۶۳ هزار نفر کارزار «درخواست رجیستری و رفع ممنوعیت واردات گوشی‌های آی‌فون» را امضا کرده‌اند. همچنین در هفته جاری هم نشست ویژه‌ای در این خصوص با حضور جلال رشیدی‌کوچی، نماینده سابق مجلس و نویسنده کارزار‌ و همچنین جمعی از فعالان حوزه فناوری و خبرنگاران برگزار شد. رشیدی‌کوچی در این نشست دلیل تعلل دولت چهاردهم در رفع ممنوعیت واردات آی‌فون را حضور افراد محدودی می‌داند که فضای ورود این تلفن‌ها به کشور را امنیتی می‌کنند. به گفته او، «تعداد کسانی که دنبال ممنوعیت آی‌فون هستند، کمتر از ۱۰ نفر است؛ اما آنها فضا را امنیتی می‌کنند و وقتی امنیتی شد، کسی نمی‌تواند سمت آن برود.» این در حالی است که برخی از فعالان بازار موبایل در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» نسبت به رفع ممنوعیت واردات آی‌فون اطمینان خاطر می‌دهند و از نظر آنها دلیل تعلل یا تاخیر فعلی در اجرای این موضوع به تحولات سیاسی در خاورمیانه برمی‌گردد.با این حال موافقان واردات آی‌فون معتقدند که رئیس‌جمهور به عنوان رئیس شورای عالی فضای مجازی و رئیس شورای عالی امنیت ملی، می‌تواند خیلی راحت و با یک خط، فیلترینگ یا ممنوعیت واردات آی‌فون را بردارد؛ اما این کار را نمی‌کند چون پایداری‌ها در مجلس فشار می‌آورند. رشیدی‌کوچی با بیان این مطلب توضیح داده است: «خاستگاه ممنوعیت رجیستری و واردات آی‌فون کمیسیون اصل ۹۰ مجلس است که عموما از اعضای جبهه پایداری هستند. معلوم است وقتی تقی‌پور می‌گوید آی‌فون‌ها ممکن است منفجر شوند، وزیر صمت اصلا سمت این قضیه نمی‌رود. » با توجه به اینکه همواره درباره فواید رفع ممنوعیت آی‌فون از جمله کاهش یا مدیریت قاچاق، مدیریت ارزبری و درآمدزایی برای دولت با افزایش تعرفه‌ها صحبت شده است، رضا الفت‌‌نسب، عضو هیات‌مدیره‌ اتحادیه‌ کشوری کسب‌وکارهای مجازی، به یکی از پیامدهای کمتر اشاره‌شده درباره اعمال ممنوعیت واردات آی‌فون گفت: «در میان پیامدهای این ممنوعیت، کمتر در مورد توسعه‌دهندگان سیستم عامل iOS (در کشور) صحبت می‌شود، این در حالی است که تعداد زیادی از افراد متخصص در این حوزه ورود کرده‌اند و شرکت‌های مختلفی روی حوزه iOS سرمایه‌گذاری کرده‌اند؛ اینها هم ذی‌نفعان حوزه اقتصادی هستند که با اعمال این ممنوعیت‌ها آسیب می‌بینند. در این شرایط فعالان انگیزه‌ای برای حضور و فعالیت در این حوزه نخواهند داشت و نارضایتی‌هایی در جامعه ایجاد می‌شود.»اگر واردات آی‌فون آزاد نشود...

از سوی دیگر، به نظر می‌رسد افزایش درخواست‌ها برای آزادسازی واردات آی‌فون توجه مجلسی‌ها را به خود جلب کرده است؛ تا جایی که در هفته جاری جلسه‌ای در کمیسیون اصل ۹۰ مجلس با حضور وزیر ارتباطات برگزار شد. نصرالله پژمان‌فر، رئیس کمیسیون اصل ۹۰، با اعلام اینکه این کمیسیون پیگیر حل مشکل رجیستری تلفن همراه است، توضیح داده که متاسفانه طی دو سال اخیر خلأهایی در طرح دیده شده که باعث عدم امکان اعمال سیاست توسط دولت شده و کمیسیون به دنبال حل این مساله است. او همچنین یکی از مشکلات اصلی رجیستری تلفن‌های همراه را در عدم رجیستری تلفن‌های همراهی دانسته است که به صورت مجاز وارد کشور می‌شوند. در حالی این اظهارنظر مطرح می‌شود که با واقعیت جاری در بازار فاصله دارد و معضل فعلی بازار عدم رجیستری گوشی‌های آی‌فون و ورود قاچاق آنهاست. این در حالی است که به اعتقاد این نماینده مجلس، در حال حاضر گوشی‌های لوکس آمریکایی در بازار با پرداخت مبلغی رجیستر می‌شوند و به همین منظور مقرر شد تا وزیر ارتباطات ظرف یک هفته گزارشی را در این خصوص به کمیسیون ارائه کند.

با این اوصاف باید منتظر ماند و دید که چه سرنوشتی در انتظار رجیستری آی‌فون‌ها خواهد بود. در حالی که مردم و فعالان چشم‌انتظار اخبار مثبت از رجیستری آی‌فون هستند، برخی از اعضای انجمن موبایل ایران به «دنیای اقتصاد» از قطعیت در رفع ممنوعیت‌ها می‌گویند و امیدوارند که اخبار مثبت عملیاتی شوند. حسین روزبه، عضو انجمن موبایل ایران، در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» توضیح می‌دهد: «تجربه سال‌های اخیر نشان داد که ممنوعیت واردات گوشی‌های آی‌فون به نفع قاچاقچیان بوده است و مردم برای اینکه از استفاده از تکنولوژی روز عقب نمانند، این مدل تلفن را می‌خرند و استفاده می‌کنند.» او در ادامه صحبت‌های خود از تغییر نگاه به واردات آی‌فون از کالای آمریکایی به کالایی با ارزبری بالا ابراز امیدواری می‌کند و می‌گوید: «پیش از این یک مقاومتی برابر گوشی‌های اپل به عنوان کالای لوکس آمریکایی وجود داشت، اما حالا از این تلفن‌ها به عنوان کالایی با ارزبری بالا یاد می‌شود که یکی از عوامل نگرانی‌های جدی و مخالفت نسبت به ورود این گوشی‌هاست.»روزبه ادامه می‌دهد: «با این حال بررسی‌های انجمن موبایل ایران درباره سهم ارزی این کالا در بازار نشان داد که این‌گونه نیست و دولت می‌تواند با افزایش تعرفه واردات این کالا درآمدزایی زیادی داشته باشد.» علاوه بر این، به اعتقاد سایر بازیگران بازار موبایل، طرح رجیستری برای دولت و تجار مفید بوده است؛ اما با تداوم ممنوعیت‌ها و محدودیت‌ها احتمال شکست این طرح وجود دارد که سیاستگذار باید با رفع آنها مانع از این اتفاق شود. البته به گفته فعالان با تغییر منشأ ارز واردات به  ارز حاصل از صادرات غیر یا خود، روند واردات تلفن همراه بهتر شده و با تسریع در ترخیص و ورود کالاها به بازار نگرانی‌ها بابت افزایش قیمت‌ها نیز از بین رفته است. علاوه بر این، بررسی‌ها از بازار موبایل نشان می‌دهد که آی‌فون ۱۶ همچنان در بازار ایران خریدار دارد و به گفته فعالان نیز در مقایسه با بازارهای جهانی اختلاف قیمت چندانی ندارد که این موضوع، تقاضای بالا و میزان فزاینده ورود این کالا به کشور را تایید می‌کند. خواسته آنها در این شرایط رفع فوری ممنوعیت واردات آی‌فون و نظارت بر تسریع در تخصیص ارز واردات است.