شکست و انزوای مجدد آمریکا در نشست شورای امنیت

مهسا مژدهی: غروب سه شنبه جواد ظریف در نشست مجازی شورای امنیت در خصوص قطعنامه 2231، حاضر شد و به دفاع از مواضع ایران در قبال خواسته های زیاده خواهانه کاخ سفید پرداخت. پیش از این سخنرانی برایان هوک، نماینده آمریکا در امور ایران گفته بود که اعضای شورای امنیت سازمان ملل باید به درخواست تمدید تحریم تسلیحاتی ایران گوش فرا دهند. او پیش از این سخنرانی در خاورمیانه دوره افتاد تا نظر کشورهای منطقه را برای نفوذ در تصمیمات شورای امنیت جلب کند. او البته کار چندان سختی در پیش نداشت. به پایتخت هایی سر زد که در سال های اخیر، از هیچ نوع ابراز دشمنی علیه تهران کوتاهی نکرده اند و عجیب نیست که ندای تائید بر کارهای ترامپ از هر سو بلند شده باشد. امارات، بحرین، عربستان و بعد سرزمین های اشغالی، مناطقی هستند که دست نماینده آمریکا در امور ایران برای فضا سازی علیه کشورمان بازتر از دیگر نقاط جهان است.

در سفر هوک به خاورمیانه چه گذشت؟

در آستانه نشست شورای امنیت و در روزهای حساسی که انتظار می رود سرنوشت تحریم های تسلیحاتی علیه ایران کم کم روشن شود، برایان هوک دل به حمایت کشورهای عربی بست. او در سفری که به خاورمیانه همه تلاش خود را به کار بست تا آنچه را که کاخ سفید می خواهد، از زیر زبان اعراب بکشد و در برخی موارد هم موفق بود.

به نظر می رسد که برای برایان هوک حمایت کشورهای همسایه با ایران از اهمیت زیادی برخوردار است. آمریکا سالهاست که بر روی اختلافات موجود در خاورمیانه سرمایه گذاری کرده است تا جهان را وادار کند که ایران را خطری برای صلح بشمارد. این ترفند در سال های اخیر تا حدی جواب داده است اما ایجاد توافق هسته ای، توانست از شدت تاثیرگزاری آن کم کند. در حال حاضر حرف های ترامپ و هوک در مورد خطر بالقوه ایران برای همسایگان و صلح جهانی خریدار زیادی ندارد. حمایت چین و روسیه از تهران و همراهی اروپائی ها نشان می دهد که آمریکا برای همصدا کردن متحدانش راه سختی را در پیش دارد و اروپا ترجیح می دهد که توافق هسته ای با دخالت واشنگتن در قطعنامه 2231 و ایجاد خلل در برداشته شدن تحریم های تسلیحاتی علیه ایران، به محاق نرود.

در این وضعیت است که اهمیت سفر برایان هوک به خاورمیانه، برای آمریکایی ها خودش را نشان می دهد. آنها به دنبال متحدانی می گردند که مدعی شوند ایران برای منطقه ایجاد خطر می کند. این در حالیست که این کشورها اغلب خود درگیر جنگ های فرسایشی بوده و پول هنگفتی را به طور سالانه برای خرید سلاح از غرب خرج می کنند و انبارهایشان پر از جدیدترین تسلیحات است.

استقبال بحرین و اسراییل از فتنه هوک

سفر برایان هوک با رسیدن به امارات آغاز شد. او در این کشور با شیخ زائد، ولیعهد و انور قرقاش وزیر خارجه دیدار کرد. در ماه های اخیر همه خبرها نشان دهنده نزدیک شدن ابوظبی به تهران بوده است. در این سفر هر چند به نظر می رسد که برایان هوک چانه فراوانی برای جلب نظر امارات کرده اما نتیجه این سفر تنها بیانیه ای در مورد موضوعات مطرح شده بود و ابوظبی حرف های  نماینده آمریکا را چندان جدی تلقی نکرد.

به روایت وزارت خارجه آمریکا، در این دیدارها درباره تمدید تحریم تسلیحاتی ایران در شورای امنیت سازمان ملل صحبت و رایزنی شد؛ تحریمی که قرار است ۱۸ اکتبر ۲۰۲۰ (۲۷ مهرماه) منقضی شود. این وزارتخانه افزود: «هوک نماینده ویژه (آمریکا در امور ایران) مقام‌های اماراتی را در جریان تلاش‌های دیپلماتیک به منظور تمدید تحریم (تسلیحاتی ایران) قرار داد و آنها درباره خطر یک مسابقه تسلیحاتی در منطقه در صورت تجدید نشدن این تحریم صحبت کردند.» او در این سفر در گفتگوهایی با رسانه ها بر لزوم ادامه تحریم های تسلیحاتی ایران تاکید کرد. اما نتیجه رفتارش در ابوظبی تنها اظهارنظر وزارت خارجه این کشور بود که عبدالله بن زاید، وزیرخارجه امارات آنچه را که "دخالت های ایران و هم پیمانانش در امور داخلی کشورهای عربی" خواند، محکوم کرد و از سفر برایان هوک به ابوظبی استقبال و بر راهبردی بودن روابط میان امارات و آمریکا تاکید داشت.

در عربستان هم روند مشابهی طی شد. برایان هوک حرف هایش را تکرار و تلاش کرد تا به سعودی ها تلقین کند خطر بزرگی بیخ گوش آنهاست. عادل الجبیر، در دیدار با این مقام آمریکایی و در جریان این دیدار قول داد که «ریاض با سایر اعضای شورای امنیت سازمان ملل برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران رایزنی می‎کند.» برایان هوک در ریاض، خود پرده از هدف سفرش به ریاض و شوراندن همسایگان علیه تهران، پرده برداشت و گفت: «شورای امنیت باید به حرف کشورهای منطقه درباره لزوم تمدید تحریم تسلیحاتی ایران گوش دهد...باید اطمینان حاصل کنیم که ایران موانع بیشتری مقابل خود برای توزیع سلاح‌های مرگبار خواهد داشت.»

اما در بحرین اوضاع بیشتر از ریاض و ابوظبی به نفع هوک پیش رفت. این کشور کوچک که پشتیبان بی چون و چرای سیاست های سعودی به شمار می رود، بلافاصله حرف های هوک را جدی گرفت و اعلام کرد که در کنار آمریکا با ایران مقابله خواهد کرد. این در حالیست که به گفته ناظران بحرین نسبت به امارات و عربستان از نفوذ بسیار کمتری در منطقه برخوردار است.

پس از دیدار هوک با با سلمان بن حمد آل خلیفه، ولیعهد و معاون اول نخست وزیر بحرین و وزیر امور خارجه این کشور، دو طرف مدعی تلاش ایران برای بی ثبات کردن بحرین از طریق "تشدید اختلافات فرقه ای و ارسال تسلیحات به گروه های نیابتی و تروریستی شدند. این در حالی بود که ریاض و ابوظبی در زدن اتهاماتی از این دست خویشتنداری بیشتری از خود نشان دادند و به گفتن جملات همیشگی و سطحی در خصوص دخالت های ایران بسنده کرده بودند. به نظر می رسد که تلاش هوک در دو پایتخت قبلی آنچنان که باید جدی گرفته نشد اما بحرین با نفوذی بسیار کمتر از آن دو در جامعه جهانی، پایش را از روی ترمز برداشت و با اتهام زنی به ایران، کشورمان را متهم اصلی مشکلات در منطقه و بحرین خواند.

چنین رویکردی البته چندان بعید نبود. عربستان و امارات در ماه های گذشته تلاش کرده اند که کمترین تنش و اصطکاک با تهران را داشته باشند. آنها خود در یمن با یمنی ها و یکدیگر به شدت درگیرند و ایجاد درگیری های دیپلماتیکی از این دست فعلا خریدار چندانی ندارد. اما دست بحرین فعلا خالی است و فرصت دارد دشمنی ها و کینه های قدیمی را به این شکل زنده کند.

در سرزمین های اشغالی هم اوضاع برای هوک نسبتا بهتر از دو سفر اول پیش رفت. عجیب نبودکه نتانیاهو استقبال بسیاری از طرح هوک برای مقابله با تهران کند. دشمنی اسراییل با جمهوری اسلامی ایران، از چشم کسی پوشیده نیست و نخست وزیر رژیم صهیونیستی هم بر روی مدار سابق خود حرکت کرده است.

به نظر می رسد آنچه برایان هوک در خاورمیانه به دنبال آن بود، اتحادی علیه کشورمان به حساب می آمد. او البته نیاز به تلاش زیادی برای چنین اتحادی نداشت. با این حال رویکرد کشورها در نشست سه شنبه شب شورای امنیت و حرف های کشورهای اروپائی که کماکان برای حفظ چارچوب تعهدات دو طرف می کنند نشان می دهد که تیر برایان هوک حداقل فعلا به سنگ خورده است و بیانیه کشورهای خاورمیانه علیه ایران بر روی کشورهای حاضر در شورای امنیت چندان اثری نگذاشته است.

در جلسه شورای امنیت چه گذشت؟

در جلسه شورای امنیت پمپئو آشکارا تنها بود. او تلاش کرد تا کشورها را علیه تهران بشوراند اما تیرش به سنگ خورد و کشورهای حاضر در جلسه حاضر به همصدایی با او نشدند.

 مایک پمپئو، در نشست شورای امنیت با موضوع اجرای قطعنامه ۲۲۳۱ مدعی شد که ایران درخواست آمریکا برای کمک در زمینه مبارزه با ویروس کرونا را رد کرده است. پمپئو در ادامه به موضوع اتمام محدودیت‌های تسلیحاتی علیه ایران در اکتبر پرداخت و گفت: ایران [در صورت اتمام محدودیت‌های تسلیحاتی قادر به خرید و فروش سلاح خواهد بود.

پمپئو خطاب به کشورهای حاضر مدعی شد: اگر شما اقدام نکنید، ایران قادر به خرید جنگنده خواهد بود و این کشورهای اروپایی را در تیررس ایران قرار خواهد داد.»

نماینده چین در سازمان ملل متحد سه‌شنبه در نشست شورای امنیت با موضوع اجرای قطعنامه ۲۲۳۱ این شورا در خصوص اجرای برجام سخنرانی کرد.نماینده چین در این نشست گفت: «ریشه اصلی بحران فعلی خروج آمریکا از برجام و تحریم‌های یکجانبه آن علیه ایران است. او در ادامه گفت: همان‌طور که در گزارش دبیر کل سازمان ملل آمده این اقدامات با اهداف قطعنامه ۲۲۳۱ مغایرت دارند. اقدامات آمریکا برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی تلاش‌های مشترک برای حفظ برجام را تضعیف کرده است.

نماینده آلمان نیز از دیگر سخنرانان نشست مجازی شورای امنیت بود. وی مدعی نقض منشور سازمان ملل و مسائل حقوق بشری از سوی ایران شد و گفت: ایران نه تنها اسرائیل را به رسمیت نمی شناسد، بلکه روی موشک های ایران مرگ بر اسرائیل نوشته شده است. موضع ما راجع به قطعنامه ۲۲۳۱ حمایت از آن است، برلین از این قطعنامه حمایت می کند و از برجام در کنار دیگر اعضا حمایت می کند.

نیکولاس دو ریوایر روز سه شنبه در نشست شورای امنیت سازمان ملل برای بررسی دوره ای دبیر کل این سازمان درخصوص اجرای قطعنامه 2231 مربوط به توافق هسته ای ایران که به صورت ویدئوکنفرانسی درحال برگزاری است، افزود: هیچ یک از ما نباید ریسکِ کاری را بکنیم که تنش ها را برگردانده و تنش ها را در خاورمیانه افزایش دهد.

روسیه هم در ادامه قطعنامه پیشنهادی آمریکا برای تمدید تسلیحاتی ایران را تخیلی خواند و گفت: آمریکا با اعمال تحریم‌های یکجانبه هیچ اهمیتی به نظر دیگر کشورها نمی دهد بنابراین مسکو نگران تحولات در خصوص ایران و رویکرد آمریکا نسبت به تهران است.

نماینده انگلیس در سازمان ملل متحد گفت: نسبت به خروج آمریکا از برجام و اعمال تحریم‌ها علیه ایران ابراز تأسف و نگرانی می‌کنیم.

پس از این حمایت ها نوبت ظریف بود تا به تبیین وضعیت از نگاه ایران بپردازد.او حرفش را با یاداوری از نام و یاد مصدق شروع کرد و کودتای سیا علیه او را به خاطر حاضران آورد و کلامش را با هشداری به کسانی که قصد اخلال در سیاست های ایران را دارند، گفت گزینه های ایران در برابر تمدید تحریم های تسلیحاتی قاطع خواهد بود.

واکنش ها به نشست شورای امنیت

در اولین واکنش سفیر ایران در لندن با اشاره به نشست امشب شورای امنیت درباره قطعنامه ۲۲۳۱ عنوان کرد: آمریکا حتی در بین متحدانش نیز منزوی شده بود، به نحوی که پمپئو مجبور شد این جلسه را زودتر ترک کند. خود

ظریف هم اندکی بعد در توئیتی نوشت: " جامعه بین‌المللی به طور کلی، و به طور خاص شورای امنیت سازمان ملل متحد با تصمیمی مهم روبرو است: آیا ما احترام به حاکمیت قانون را نگاه خواهیم داشت و یا این که به قانون جنگل بر می‌گردیم؟ "

تخت روانچی، نماینده ایران در سازمان ملل هم در پیامی توئیتری نوشت: امروز بار دیگر اعضای شورای امنیت حمایت خود را از برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ اعلام کردند. سخنان آنها ثابت کرد که از حرکت آمریکا برای تمدید ممنوعیت تسلیحاتی ایران که نقض قطعنامه ۲۲۳۱ است پشتیبانی نمی‌کنند. آمریکا باید پیش نویس قطعنامه نگون‌بخت خود را به سرعت کنار بگذارد پیش از آنکه بار دیگر رد شود.

روزنامه نیویورک‌تایمز در خصوص نشست شب سه شنبه شورای امنیت سازمان ملل با موضوع بررسی قطعنامه ۲۲۳۱ گزارش داد و نوشت سخنان مایک پمپئو وزیر امور خارجه آمریکا در این جلسه مبنی بر مخالفت با لغو تحریم تسلیحاتی نامحدود ایران به عنوان یکی از بندهای برجام ، با مخالفت روسیه و چین و مواضع ضد و نقیض متحدان نزدیک آمریکا مواجه شد و شکست خورد.  این  گزارش به نقل از دیپلمات ها نوشت: تلاش آمریکا برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران مطمئنا در شورای امنیت شکست خواهد خورد و به گفته دیپلمات ها ممکن است نتواند آرای کافی را برای به رای گذاشتن آن جلب کند.

خبرگزاری د. پ. آ. آلمان با اشاره به نشست شورای امنیت گزارش داد که کشورهای امضاکننده برجام براساس مفاد قعطنامه ۲۲۳۱ استدلال می‌کنند که اکنون امکانی برای تعیین شرایط جدید علیه ایران وجود ندارد.

همچنین جروزالم پست، یک روزنامه چاپ فلسطین اشغالی با اشاره به حمایت روسیه، چین و دیگر کشورها از توافق هسته‌ای ایران در جلسه شورای امنیت، از انقضای تحریم تسلیحاتی ایران ابراز نگرانی کرد.

سخنرانی وزیر خارجه کشورمان در شورای امنیت اینبار رنگ و بوی خاصی داشت.او همیشه مقتدارنه سخنرانی کرده است. اما اینبار جنس آن متفاوت بود. منطق، اقتدار، تهدید، صلح و لبخندی تحقیر آمیز به اعضای شورا، و در نهایت از مواضع بالا هر آنچه که بر سر ایران گذشت را با مستندات به جامعه جهانی تقدیم کرد.

به گفته دیاکو حسینی کارشناس ارشد مسائل بین الملل؛ شکست و انزوای مجدد آمریکا در این نشست کاملا بدیهی بود. آمریکا درصدد بود تا طرح جدیدی را در راستای تمدید تحریم های تسلیحاتی ایران پیشنهاد دهد که جواب روشنی را دریافت کرد. از همین رو کم و بیش می توان به اطمینان رسید که در آمریکا در شورای امنیت قادر نخواهد بود چنین طرحی را به پیش ببرد. از سویی مواضع اروپایی ها نیز نشان داد که استفاده آمریکا از شورای امنیت نیز امری منتفی است.