صادرات غیرنفتی ایران در دو ماه منتهی به اردیبهشت امسال هم افت وزنی و هم افت ارزشی را تجربه کرده و به نصف رقم مدت مشابه سال قبل رسیده است. اما نگاهی به جزئیات صادرات اعم از کالا و مقاصد صادراتی حاوی نکات جالب توجهی است. از صعود ونزوئلا به رده ششم مقاصد صادراتی گرفته تا افت قابل‌توجه صادرات گروه‌های صادراتی «میعانات گازی»، «معدن و صنایع معدنی» و «صنعت». از ابتدای سال تا انتهای اردیبهشت، صادرات کالا و میعانات گازی در مجموع ۴ میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار ارزش داشته که وزنی معادل ۱۴ میلیون و ۵۲۲ هزار تن را به ثبت رسانده است. اما صدور کالا و میعانات گازی در این بازه زمانی نسبت به مدت مشابه سال گذشته از نظر ارزشی با افت ۴۹ درصدی و از نظر وزنی با کاهش ۵۲ درصدی مواجه شده است. همچنین در بخش واردات نیز شاهد ورود ۵ میلیارد و ۴۱ میلیون دلار کالا به وزن ۶ میلیون و ۴۰۵ هزار تن هستیم که نسبت به دو ماه منتهی به اردیبهشت سال گذشته از نظر وزنی رشد ۱۱ درصدی و از نظر ارزشی افت ۲۷ درصدی داشته است.
بنابراین تراز تجاری ارزشی دو ماه منتهی به اردیبهشت امسال منفی ۷۴۱ میلیون دلار بوده اما تراز تجاری وزنی مثبت ۸ میلیون و ۱۱۷ هزار تن ثبت شده است. این آمار بیانگر آن است که تراز تجاری ارزشی در بازه دو ماه منتهی به اردیبهشت امسال نسبت به بازه مشابه سال قبل افت ۱۴۹ درصدی داشته و تراز تجاری وزنی نیز افت ۶۷ درصدی را تجربه کرده است. ارزش مبادلات تجاری ایران در بازه زمانی مورد بررسی با افت ۳۹ درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل به ۹ میلیارد و ۳۴۱ میلیون دلار رسیده است. وزن این مبادلات نیز با افت ۴۲ درصدی، ۲۰ میلیون و ۹۲۷ هزار تن ثبت شده است.
کارنامه صادرات گروه‌های کالایی
میعانات گازی در بازه زمانی دو ماه منتهی به اردیبهشت امسال بیشترین ارزش را به خود اختصاص داده است. اگرچه در قیاس با بازه زمانی مشابه سال قبل، هم از نظر ارزشی و هم از نظر وزنی کاهش داشته است. از ابتدای امسال تا انتهای اردیبهشت، یک میلیارد و ۵۴۲ میلیون دلار از این گروه کالایی با وزن ۴ میلیون و ۵۷۰ هزار تن به بازارهای هدف صادر شده است. این ارقام نشان می‌دهد ارزش صدور میعانات گازی با افت ۶۵ درصدی روبه‌رو بوده و از نظر وزنی هم کاهش ۶۹ درصدی را تجربه کرده است. البته به دلیل عدم انتشار آمار میعانات گازی از سوی گمرک، ارقام این بخش از اختلاف جمع بخش‌های عمده از جمع کل صادرات محاسبه شده است.
پتروشیمی دومین گروه صادراتی است که بالاترین ارزش صادرات را بعد از میعانات گازی به نام خود ثبت کرده است. صادرکنندگان این بخش در این بازه زمانی توانسته‌اند ۳ میلیون و ۲۶۵ هزار تن از این گروه کالایی را با ارزش ۹۴۱ میلیون دلار به بازارهای هدف صادر کنند. قیاس صادرات پتروشیمی در دوماه منتهی به اردیبهشت امسال نسبت به دو ماه منتهی به اردیبهشت سال گذشته حکایت از افت ارزشی ۱۷ درصدی و رشد وزنی ۹ درصدی دارد. گروه کشاورزی و صنایع غذایی سومین گروه صادراتی به لحاظ ارزش است. این گروه کالایی در بازه زمانی مورد بررسی توانسته یک میلیون و ۶۷۱ هزار تن کالا به ارزش ۸۹۳ میلیون دلار به کشورهای مقصد صادر کند. اما ارزش صادرات این گروه نسبت به مدت مشابه سال قبل افت ۶درصدی داشته؛ در حالی که وزن آن با رشد ۲۲درصدی روبه‌رو شده است.
صادرات معدن و صنایع معدنی نیز در دو ماه منتهی به اردیبهشت امسال با افت وزنی ۵۷درصدی به ۴ میلیون و ۶۵۰ هزار تن و ارزش صدور این گروه کالایی با افت ۵۵ درصدی به ۵۸۹ میلیون دلار رسیده است. اما صادرات گروه صنعت نیز در دو ماهه امسال به نصف رسیده است. به این معنی که صدور این گروه کالایی در دو ماه امسال از نظر ارزشی افت ۴۹ درصدی را تجربه کرده و به ۳۱۸ میلیون دلار رسیده است. همچنین وزن کالاهای صادر شده این گروه نیز با افت ۲۲درصدی، ۳۶۴ هزار تن ثبت شده است. اما بر اساس این گزارش از ابتدای امسال تا انتهای اردیبهشت، تنها هزار تن فرش و صنایع دستی به ارزش ۱۷ میلیون دلار به بازارهای هدف صادر شده است. مقایسه ارزش و وزن صادرات این گروه در بازه زمانی مورد بررسی نسبت به بازه مشابه سال قبل حکایت از رشد ارزشی ۷ درصدی و افت وزنی ۶۰ درصدی دارد.
۲۰ مقصد صادراتی
آمارهای سازمان توسعه تجارت نشان می‌دهد ۱۰ کشور نخست صادراتی ایران سهم نزدیک به ۹۰ درصدی از کل ارزش صادرات دو ماه منتهی به اردیبهشت امسال را به خود اختصاص داده‌اند. در مجموع نیز ۲۰ مقصد صادراتی ایران سهم ۶/ ۹۵ درصدی از کل ارزش صادرات در این بازه داشته اند. ۲۰ کشور مقصد صادراتی ایران ۱۳ میلیون و ۶۹۲ هزار تن کالا به ارزش ۴ میلیارد و ۱۱۱ میلیون دلار از کل صادرات را به خود اختصاص داده اند که نسبت به مدت مشابه سال قبل هم از نظر وزنی و هم از نظر ارزشی روند کاهشی را طی کرده است. افت ۴۵ درصدی ارزشی و کاهش ۵۰ درصدی وزنی، حاصل صادرات به این ۲۰ کشور است. از این ۲۰ کشور، صادرات به ۱۲ کشور از نظر ارزشی افت داشته است. همچنین از نظر وزنی، صدور کالا به ۱۴ کشور نیز نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش یافته است. از سوی دیگر صادرات به ۱۰ کشور هم به لحاظ وزنی و هم به لحاظ ارزشی افت داشته و تنها در سه کشور از جمع ۲۰ کشور مقصد صادراتی، هم از نظر وزنی و هم از نظر ارزشی شاهد افزایش هستیم. ترتیب ۲۰ بازار اول هدف صادراتی از نظر ارزشی به شرح زیر است:
چین؛ صدر نشین صادرات
چینی‌ها مدت هاست که اولین مقصد صادراتی ایران هستند. البته در برهه‌ای کوتاه، جای خود را به عراق دادند اما مجددا جایگاه اول را کسب کردند. در دو ماه منتهی به اردیبهشت امسال ۴میلیون و ۳ هزار تن کالا به ارزش یک میلیارد و ۱۹۰ میلیون دلار به چین ارسال شده است. سهم ارزش صادرات به چین ۷/ ۲۷ درصد از کل ارزش صادرات دو ماهه است. این کشور در دو ماه سال گذشته خریدار ۷ میلیون و ۶ هزار تن کالای ایرانی به ارزش یک میلیارد و ۶۶۸ میلیون دلار بود. بنابراین ارزش صدور کالا به چین در دو ماه امسال نسبت به بازه زمانی مشابه سال قبل، ۲۹ درصد کاهش یافته و وزن کالاهای صادر شده افت ۴۳ درصدی داشته است.
عراق؛ بزرگ‌ترین مشتری همجوار
عراق در میان کشورهای همسایه ایران، بزرگ‌ترین خریدار کالای ایرانی است. در دو ماه منتهی به اردیبهشت امسال، ۳ میلیون و ۸۴۲ هزار تن کالا به ارزش یک میلیارد و ۱۰۷ میلیون دلار به این کشور صادر شده است. سهم عراقی‌ها از ارزش صادرات ایران به ۸/ ۲۵ درصد می‌رسد. البته در دو ماه منتهی به اردیبهشت سال گذشته ۴ میلیون و ۹۲۸ هزار تن کالا به ارزش یک میلیارد و ۸۲۳ میلیون دلار از سوی ایران به این کشور فروخته شد. بنابراین صادرات وزنی و ارزشی به عراق با افت روبه‌رو بوده است. کاهش ۳۹ درصدی ارزش و افت ۲۲ درصدی وزن کالاهای صادراتی، حاصل عملکرد صادرکنندگان در بازار عراق از ابتدای سال تا انتهای اردیبهشت امسال بوده است.
امارات؛ خریدار دیرینه
اماراتی‌ها در بین پنج کشور مقصد عمده صادراتی توانسته‌اند عملکرد خود را در خرید کالا از ایران ارتقا دهند و هم از نظر وزنی و هم از نظر ارزشی شاهد رشد صادرات به این کشور هستیم. در دوماه منتهی به اردیبهشت امسال، ۲ میلیون و ۱۹۵ هزار تن کالا به ارزش ۶۸۲ میلیون دلار به این کشور صادر شده که سهم ارزشی آن را از کل صادرات به ۹/ ۱۵ درصد رسانده است. این در حالی است در دو ماه سال گذشته یک میلیون و ۶۳۸ هزار تن کالای ایرانی به ارزش ۵۷۲ میلیون دلار به این کشور فروخته شده بود. بنابراین در کارنامه صادرات ایران و امارات، شاهد رشد ۱۹ درصدی ارزش و افزایش ۳۴ درصدی وزن کالاهای صادر شده هستیم.
افغانستان؛ صعود به رده چهارم
دومین کشور همجوار ایران که در سال‌های اخیر مقر تجار ایرانی شده، افغانستان است. این کشور اغلب در جایگاه پنجم مقاصد صادراتی ایران به لحاظ ارزشی قرار گرفته بود. اما در بازه زمانی مورد بررسی این گزارش، افغانستان در رده چهارم مقاصد صادراتی قرار گرفته است. صادرات به افغانستان ارزشی معادل ۳۴۱ میلیون دلار و وزنی معادل یک میلیون و ۶۷ هزار تن داشته است. سهم ارزشی صادرات به افغانستان ۹/ ۷ درصد از کل ارزش صادرات است. این در حالی است که در مدت مشابه سال گذشته، این کشور خریدار ۳۷۲ میلیون دلار کالای ایرانی با وزن یک میلیون و ۳۲ هزار تن بود. بنابراین اگرچه امسال ارزش صادرات به این کشور همسایه با افت ۸ درصدی روبه‌رو بوده اما وزن کالاهای صادر شده ۳ درصد رشد داشته است.
ترکیه؛ مقر سقوط آزاد صادرات
آمارهای صادرات دو ماه امسال خبر از سقوط آزاد صدور کالا به ترکیه می‌دهد. فروش کالا به ترکیه در بازه زمانی مورد بررسی نسبت به مدت مشابه سال قبل از نظر ارزشی افت ۹۳ درصدی و از نظر وزنی کاهش ۹۶ درصدی داشته است. بنابراین ارزش صادرات به این کشور از ۲ میلیارد و ۱۱۷ میلیون دلار در دو ماه سال گذشته به ۱۴۴ میلیون دلار در دو ماه امسال رسیده است. همچنین وزن کالاهای صادر شده نیز از ۸ میلیون و ۷۴۱ هزار تن در دو ماه سال گذشته به ۳۳۸ هزار تن در دو ماه امسال کاهش یافته است. صادرات به ترکیه در دو ماه سال گذشته جهش قابل‌ملاحظه‌ای یافت. در آن دوره «دنیای‌اقتصاد» به بررسی جهش صادرات به ترکیه پرداخت و مشخص شد دلیل آن صادرات گاز مایع شده به آن کشور است.
ونزوئلا؛ پدیده صادرات دو ماهه
ششمین جایگاه صادراتی ایران در دو ماه منتهی به اردیبهشت امسال تعجب کارشناسان را برانگیخت. کشوری که هیچ گاه به عنوان مقصد صادراتی مطرح نبود، در ستون درصد تغییرات جدول ۲۰ مقصد صادراتی، رقمی نادر را ثبت کرد؛ رشد ۶ رقمی درصد ارزش و افزایش ۷ رقمی درصد وزن. سهم این کشور از کل صادرات دو ماهه هم جالب بود. جالب‌تر آنکه این کشور در جمع ۲۰ مقصد صادراتی ایران در فروردین ماه امسال هم قرار نگرفته و این موضوع نشان می‌دهد رشد صادرات به ونزوئلا تنها در یک ماه صورت گرفته است. صادرات ایران به این کشور از ۱۰۰ هزار دلار در دو ماه منتهی به اردیبهشت سال گذشته به ۱۰۷ میلیون دلار در دو ماه امسال رسیده است. از این رو رشد ارزشی فروش کالا به ونزوئلا ۱۱۲ هزار و ۲۱۰ درصد ثبت شده است. سهم ارزشی صدور کالا به ونزوئلا نیز ۵/ ۲ درصد از کل ارزش صادرات کشور در بازه دو ماهه است. علاوه بر این وزن کالاهای صادر شده به این کشور از ۳ تن به ۱۷۶ هزار تن رسیده و این به معنی رشد ۶ میلیون و ۸۴۶ هزار و ۷۵۷ درصدی است.
اندونزی؛ هفتمین پایگاه صادراتی
هفتمین رده مقاصد صادراتی از آن اندونزی است. صادرات به این کشور هم از نظر وزنی و هم از نظر ارزشی در دو ماه امسال نسبت به دو ماه سال گذشته افت داشته است. صادرات کالا به اندونزی از ۱۱۶ میلیون دلار در دو ماه پارسال به ۸۴ میلیون دلار در دو ماه امسال رسیده است که حکایت از افت ۲۷ درصدی دارد. سهم ارزشی صادرات به این کشور نیز ۲ درصد از کل صادرات دو ماه منتهی به اردیبهشت امسال است. وزن کالاهای صادر شده به این کشور هم از ۲۹۹ هزار تن در دو ماه سال گذشته به ۲۲۸ هزار تن در دو ماه امسال رسیده که نشان از کاهش ۲۴ درصدی وزنی دارد.
روسیه؛ نتیجه تعامل مثبت
پتانسیل‌های روسیه به عنوان هدف صادراتی ایران همواره مورد تاکید صادرکنندگان بوده است. تعامل با این کشور در دو ماه منتهی به اردیبهشت امسال نتیجه مثبتی داشته به گونه‌ای که هم در وزن و هم در ارزش کالاهای صادراتی به این کشور توانسته‌ایم شاهد افزایش باشیم. ارزش کالاهای صادراتی به روسیه در دو ماه سال گذشته ۶۶ میلیون دلار بوده و در دو ماه امسال به ۶۸ میلیون دلار رسیده که نشان می‌دهد رشد ۲ درصدی در خصوص ارزش صادرات کالا به این کشور رقم خورده است. سهم ارزشی روسیه از کل صادرات ایران در بازه زمانی مورد بررسی، ۶/ ۱ درصد است. وزن کالاهای صادراتی نیز در دو ماه سال گذشته ۱۲۸ هزار تن بوده و در دو ماه امسال با رشد ۲۳درصدی مواجه شده و به ۱۵۸ هزار تن رسیده است. البته همچنان ظرفیت‌های زیادی برای ورود به این بازار وجود دارد.
اما به رغم آنکه در چند سال اخیر امکان تصاحب بخشی از این بازار در اختیار بازرگانان ایرانی قرار گرفت، اما به دلایلی همچون ناهماهنگی متولیان تجارت، نداشتن کیفیت لازم محصولات صادراتی ایرانی به این کشور و ناتوانی در شناسایی نیاز روسیه، از موقعیت‌های ایجاد شده استفاده لازم به عمل نیامد.
پاکستان؛ ظرفیت پنهان صادراتی
هر چند متولیان تجارت ایران سیاست‌های تجاری را بر پایه تعامل با کشورهای همسایه و هم منطقه استوار کرده‌اند، اما هنوز ظرفیت‌هایی در کشورهای همجوار وجود دارد که بهره‌برداری کافی از آنها صورت نگرفته است. یکی از این کشورها، پاکستان است. با وجود هم‌مرز بودن این کشور با ایران، اما پاکستانی‌ها تنها خریدار ۱۰۷ هزار تن کالای ایرانی به ارزش ۶۳ میلیون دلار در دو ماه امسال بوده‌اند. سهم ارزشی پاکستان از کل صادرات ایران در دو ماه منتهی به اردیبهشت امسال ۵/ ۱ درصد است. صادرات به این کشور در مقایسه با سال گذشته نه‌تنها حفظ نشده بلکه کاهش هم داشته است. در مدت مشابه سال گذشته ۵۳۵ هزار تن کالا به ارزش ۱۹۳ میلیون دلار به این کشور صادر شده بود که با توجه به رقم ثبت شده از صادرات امسال شاهد افت ۶۷ درصدی ارزش صادرات و کاهش ۸۰ درصدی وزن کالاهای صادر شده به پاکستان هستیم.
عمان؛ رقیب بازنده امارات
در یک برهه زمانی قرار بود عمان مقر کالاهای ایرانی برای صادرات مجدد شود. نقشی که بازیگر اصلی آن در سال‌های اخیر، امارات بوده است. افزایش تنش‌های سیاسی با امارات، بر این گمانه‌زنی دامن زد. اما کارشناسان اعتقاد داشتند عمان برای جایگزین شدن امارات، راه طولانی را باید بپیماید. البته در برهه‌های زمانی مختلف شاهد رشد صادرات به عمان بودیم، اما با کاهش تنش‌های سیاسی دو کشور ایران و امارات، جایگزینی عمان، کمرنگ‌تر شد. حال در دو ماه امسال صادرات به این کشور هم از نظر وزنی و هم از نظر ارزشی روند نزولی داشته است. به گونه‌ای که ارزش کالاهای صادراتی ایران به عمان از ۶۸ میلیون دلار در دو ماه سال گذشته با افت ۹ درصدی روبه‌رو شده و به ۶۲ میلیون دلار رسیده است. همچنین وزن کالاهای ارسال شده به این کشور از ۳۶۲ هزار تن در دو ماه سال گذشته با افت ۳۱درصدی روبه‌رو شده و به ۲۵۰ هزار تن رسیده است. بر اساس این گزارش سهم ارزشی عمان از کل ارزش صادرات در بازه زمانی مورد بررسی ۴/ ۱ درصد است.
هند؛ سقوط به رده یازدهم
هندی‌ها اگرچه در صادرات به ایران از پیشتازان محسوب می‌شوند اما در خرید کالاهای ایرانی چندان نقش قابل‌توجهی ایفا نمی‌کنند. البته در سال‌های اخیر جایگاه هند در لیست کشورهای صادراتی، بالاتر از حال حاضر بود. اما در دو ماه امسال رده یازدهم جدول را به خود اختصاص داده و صادرات به این کشور هم از نظر وزنی و هم از نظر ارزشی افت قابل‌توجهی را تجربه کرده است. در دو ماه سال گذشته ارزش صادرات به هند ۲۳۲ میلیون دلار بود. اما در دو ماه امسال به ۵۵ میلیون دلار رسیده است. بنابراین کاهش ۷۶ درصدی صادرات به این کشور در کارنامه تجارت دو ماهه ایران ثبت شده است. همچنین وزن کالاهای صادر شده نیز با افت ۶۹ درصدی روبه‌رو بوده و از یک میلیون و ۵۹۱ هزار تن در دو ماهه سال گذشته به ۴۸۵ هزار تن تقلیل یافته است. سهم ارزشی هند از کل صادرات، ۳/ ۱ درصد است.
جمهوری آذربایجان؛ سهامدار یک درصدی
جمهوری آذربایجان نیز از دیگر کشورهایی است که به رغم پتانسیل‌های بالای بازارش، سهم اندکی از صادرات ایران را به خود اختصاص داده است. سهم ارزش صادرات به این کشور تنها یک درصد از کل صادرات ایران است و در رده دوازدهم مقاصد صادراتی قرار گرفته است. ارزش صادرات ایران به جمهوری آذربایجان از ۵۶میلیون دلار در دو ماه سال گذشته به ۴۳ میلیون دلار در دو ماه امسال رسیده است. به این معنی که شاهد افت ۲۲ درصدی ارزش صادرات به این کشور در دو ماه امسال هستیم. اما وزن کالاهای صادر شده از ۹۶ هزار تن در دو ماه سال گذشته به ۹۵ هزار تن در دو ماه امسال رسیده که در آمار سازمان توسعه تجارت درصد تغییرات آن صفر بوده است.
سهامداران خرد بازار صادراتی
از ۲۰ مقصد عمده صادراتی ایران، ۸ کشور دارای سهام کمتر از یک درصد از کل ارزش صادرات ایران هستند. هنگ کنگ با خرید ۱۴ هزار تن کالای ایرانی به ارزش ۲۹ میلیون دلار در رده سیزدهم قرار گرفته است. البته صادرات به این کشور هم از نظر وزنی رشد ۷۵ درصدی داشته و هم از نظر ارزشی با افزایش ۶۴ درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل روبه‌رو بوده است. سوریه چهاردهمین مقصد صادراتی ایران است که در دو ماه امسال خریدار ۲۶ هزار تن کالای ایرانی به ارزش ۲۸ میلیون دلار بوده است. صادرات به این بازار هم در مقایسه با دو ماهه سال گذشته از نظر وزنی افت ۳ درصدی داشته اما از نظر ارزشی ۱۳ درصد رشد را تجربه کرده است. آلمان هم در جایگاه پانزدهم مقاصد صادراتی قرار گرفته و در دو ماه امسال خریدار ۵ هزار تن کالای ایرانی به ارزش ۲۲ میلیون دلار بوده است. البته صادرات به این کشور اروپایی در بازه زمانی مورد بررسی نسبت به مدت مشابه سال قبل، افت وزنی ۹۰ درصدی و افت ارزشی ۳۸ درصدی داشته است. حاصل عملکرد صادرکنندگان ایرانی در بازار ارمنستان از ابتدای امسال تا انتهای اردیبهشت، فروش ۱۰۱ هزار تن کالای ایرانی به ارزش ۲۱ میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل افت ۱۳ درصدی وزنی و رشد ۵ درصدی ارزشی را تجربه کرده و در پله شانزدهم مقاصد صادراتی ایستاده است. قزاقستان هفدهمین بازار هدف صادراتی ایران در دو ماه منتهی به اردیبهشت امسال است. این کشور خریدار ۷۳ هزار تن کالای ایرانی به ارزش ۱۷ میلیون دلار است که نسبت به مدت مشابه سال قبل اگرچه از نظر وزنی افت ۴۵ درصدی داشته اما از نظر ارزشی رشد ۸ درصدی را تجربه کرده است. تایلند هجدهمین مقصد صادراتی ایران محسوب می‌شود که در بازه زمانی مورد بررسی ۲۵ هزار تن کالای ایرانی را به ارزش ۱۶ میلیون دلار خریداری کرده است. البته صادرات به این کشور در مقایسه با بازه زمانی مشابه سال قبل هم از نظر ارزشی افت ۸۴ درصدی داشته و هم به لحاظ وزنی با کاهش ۹۰ درصدی روبه‌رو شده است. سریلانکا نوزدهمین بازار ایران است که در دو ماه امسال ۱۶۰ هزار تن کالا به ارزش ۱۵ میلیون دلار به این کشور صادر شده است. رشد ارزشی یک درصدی و افت وزنی ۲۴ درصدی در کارنامه صادرات به این کشور ثبت شده است. در نهایت کویت به عنوان بیستمین بازار هدف صادراتی ایران معرفی شده که خریدار ۳۴۴ هزار تن کالا به ارزش ۱۵ میلیون دلار بوده است. صادرات به این کشور نسبت به مدت مشابه سال قبل افت وزنی ۲۸ درصدی و کاهش ارزشی ۵۰ درصدی را تجربه کرده است.
دیدگاه تان را بنویسید