رئیس‌جمهوری ایران از ۴ کشور عضو دائم شورای امنیت به‌خصوص چین و روسیه خواست که در برابر توطئه آمریکا برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران ایستادگی کنند. یک روز پس از نامه‌نگاری وزیرخارجه روسیه به دبیرکل سازمان ملل که خواستار «محکومیت جهانی» تلاش آمریکا برای ترغیب شورای‌امنیت سازمان ملل به اعمال تحریم تسلیحاتی دائمی بر ایران شده است، وزیر خارجه چین نیز در نامه‌ای به اعضای شورای امنیت نوشت که واشنگتن هیچ حقی برای درخواست از شورای‌امنیت جهت فعالسازی تحریم‌ها ندارد. آمریکا پیش از این اعلام کرده بود که اگر شورای‌امنیت تحریم‌های تسلیحاتی ایران را تمدید نکند، واشنگتن تحریم‌های بین‌المللی علیه تهران را بازخواهد گرداند. ممنوعیت‌های مربوط به معاملات تسلیحاتی با ایران روز ۱۸ اکتبر (۲۷مهر) به پایان می‌رسد و آمریکا به دنبال جلوگیری از انقضای این تحریم‌ها است. به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست‌جمهوری، حسن روحانی با بیان اینکه آمریکایی‌ها باز‌هم به دنبال توطئه علیه ملت ایران هستند، تاکید کرد: از آنجایی که در هفته‌های آینده به نقطه‌ای می‌رسیم که در مهرماه طبق قطعنامه ۲۲۳۱ همه تحریم‌های تسلیحاتی ایران برداشته می‌شود، از حالا آمریکایی‌ها نسبت به این روز مهم و بلند برای تاریخ دفاع ایران عصبانی و ناراحت هستند و قصد دارند قطعنامه تهیه کرده و به شورای امنیت ببرند.
روحانی روز چهارشنبه در جلسه هیات‌دولت تصریح کرد: از ۴ کشور[عضو] دائم شورای‌امنیت توقع داریم در برابر این توطئه ایستادگی کنند و در برابر این توطئه به‌خاطر منافع و ثبات جهان و منافعی که در توافق هسته‌ای مدنظر منطقه و جهان بود، بایستند. مخصوصا از دو کشور دوست خود یعنی روسیه و چین توقع داریم در برابر این توطئه ایستادگی کنند. روحانی تاکید کرد: اطمینان داریم از آنجایی که انواع توطئه‌هایی که آمریکا تا به امروز علیه ملت ایران داشته منجر به شکست شده، در این توطئه هم به موفقیت نخواهد رسید و ما با همه توان‌مان، توانمندی دفاعی خود را بالا می‌بریم.
رئیس‌جمهور تصریح کرد: آمریکایی‌ها باید بدانند که هر کاری کنند، توانمندی دفاعی ایران در همه شرایط توسعه خواهد یافت و همچنان‌که در شرایط سخت و تحریم و در همین سال‌های گذشته که در شرایط سخت تحریم بودیم بهترین سیستم‌های پدافند هوایی را طراحی کردیم و با همین سیستم، پهپاد آمریکایی را سرنگون کردیم. حسن روحانی پیشتر و در ۱۹ آبان ۹۸ در اظهاراتی گفت منافع ما در ماندن در برجام است، ما برجام را حفظ می‌کنیم و سال آینده تحریم تسلیحاتی ایران برداشته می‌شود. روحانی افزود: «سال‌هاست خرید سلاح از طرف ایران طبق قطعنامه سازمان ملل ممنوع است و ما نمی‌توانیم سلاح خود را بفروشیم، اما اگر برجام را نگه داریم سال آینده تحریم تسلیحاتی ایران برداشته می‌شود و ما می‌توانیم به راحتی هم سلاح بخریم و هم بفروشیم.»
دیگر مقامات جمهوری اسلامی ایران نیز بارها تاکید کرده‌اند که آمریکا از برجام خارج شده و اساسا در جایگاهی نیست که بخواهد برای کشورهایی که همچنان در برجام حضور دارند، تعیین‌تکلیف کند. محمدجواد ظریف، وزیرخارجه ایران اواسط اردیبهشت در رشته توییتی ضمن اشاره به اینکه قطعنامه ۲۲۳۱ شورای‌امنیت و برجام از همدیگر جدا نیستند، از مایک پمپئو همتای آمریکایی خود خواست بار دیگر این متن‌ها را مطالعه کند. ظریف ۱۶ اردیبهشت در صفحه توییتر خود نوشت: «پمپئو گمان می‌کند قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل از برجام مستقل است. او باید [قطعنامه] ۲۲۳۱ را مطالعه کند.» او با بیان اینکه پمپئو متن این قطعنامه را نخوانده است، توضیح داد: «برجام بخشی از [قطعنامه] ۲۲۳۱ است، به همین دلیل است که ۱۰۴ صفحه دارد و به همین دلیل است که او (پمپئو) آن را نخوانده است!» رئیس دستگاه دیپلماسی ایران، سپس با لحنی کنایه‌آمیز به آموزش قطعنامه ۲۲۳۱ برای پمپئو پرداخت و نوشت: «[قطعنامه] ۲۲۳۱ برای خنگ‌ها. بدون برجام، وجود خارجی نداشت. آمریکا آن را نقض کرده و دیگران را نیز از پایبندی به آن بازداشت. آمریکا هیچ جایگاهی [در این قطعنامه] ندارد.» مطابق قطعنامه ٢٢٣١ مصوب شورای امنیت سازمان ملل متحد که در ژوئیه سال ٢٠١٥ براساس برجام صادر شد، پنج سال پس از آغاز اجرای برجام، تحریم‌های تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران لغو می‌شود.ممنوعیت‌های مربوط به معاملات تسلیحاتی با ایران روز ۱۸ اکتبر به پایان می‌رسد و آمریکا به دنبال جلوگیری از انقضای این تحریم‌ها است.
تلاش روسیه و چین
درخواست رئیس‌جمهوری ایران از اعضای شورای امنیت به‌خصوص چین و روسیه در شرایطی صورت می‌گیرد که پیشتر روسیه و بعد چین در نامه‌هایی جداگانه به دبیرکل سازمان ملل و همچنین اعضای شورای‌امنیت خواستار مخالفت با تلاش‌های غیرقانونی رژیم آمریکا برای بازگرداندن تمام تحریم‌های لغو‌شده سازمان ملل علیه ایران ذیل توافق هسته‌ای شدند. به نوشته خبرگزاری «رویترز»، با نزدیک شدن به موعد انقضای تحریم تسلیحاتی ایران در شورای امنیت (هجدهم اکتبر، بیست‌وهفتم مهر) و افزایش تلاش‌های آمریکا برای تمدید این تحریم یا بازگرداندن تحریم‌های قبلی سازمان ملل، روسیه و چین نیز وارد عمل شده تا با استفاده از رویه حقوقی ۵۰ ساله، مانع موفقیت واشنگتن در این موضوع شوند. وانگ یی و سرگئی لاوروف، وزیران خارجه چین و روسیه نامه‌هایی جداگانه به شورای‌امنیت (متشکل از ۱۵ کشور عضو) و آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان در رابطه با تهدیدات آمریکا مبنی بر بازگرداندن تمام تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران ارسال کرده‌اند. بر اساس این گزارش، آمریکا پیش از این اعلام کرده بود که اگر شورای امنیت تحریم‌های تسلیحاتی ایران را تمدید نکند، واشنگتن تحریم‌های بین‌المللی علیه تهران را بازخواهد گرداند. چین و روسیه که در شورای امنیت از حق وتو برخوردار هستند با بازگرداندن تحریم‌های تسلیحاتی علیه جمهوری اسلامی ایران مخالفت کرده‌اند. وانگ یی، وزیر خارجه چین در نامه‌ای در تاریخ ۷ ژوئن تاکید کرد که واشنگتن از برجام خارج شده است و دیگر عضو این توافق به‌شمار نمی‌رود بنابراین حق ندارد که از شورای امنیت بخواهد بازگشت سریع تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران را اجرایی کند.
از سوی دیگر سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه نیز روز دوشنبه دولت ترامپ را به ایجاد کارزاری با انگیزه سیاسی علیه ایران متهم کرد و خواستار «محکومیت جهانی» تلاش آمریکا برای ترغیب شورای امنیت سازمان ملل به اعمال تحریم تسلیحاتی دائمی بر ایران شد. لاوروف گفت که آمریکا از توافق هسته‌ای که میان ایران و شش قدرت جهانی انجام شد، خارج شده است و اکنون هیچ حق قانونی برای به کار گرفتن قطعنامه مربوط به این توافق در راستای تداوم نامحدود این تحریم تسلیحاتی که در ۱۸ اکتبر سال جاری مهلت آن به پایان خواهد رسید، ندارد.
وزیر امور خارجه روسیه روز دوشنبه در نامه‌ای به آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل بیان کرد که اظهارات مقامات وزارت امور خارجه آمریکا مبنی بر اینکه دولت دونالد ترامپ قصد ندارد که اجرای تعهداتش در توافق را از سر بگیرد اما قصد دارد از حقوق تحت قطعنامه ۲۲۳۱ که سند قانونی این توافق است استفاده کند، «مضحک و غیرمسوولانه است.» علاوه بر این در نامه لاوروف مخالفت شدید مسکو با یک تحریم تسلیحاتی نامحدود و به‌کارگیری مقررات «بازگردانی تحریم‌ها» از جانب آمریکا مطرح شده است. او در این باره اظهار کرد: بنای ما بر این است که سازمان ملل نباید در بند وضعیت سیاسی در آمریکا باشد که تصمیم گرفت از توافق هسته‌ای خارج شود. هیچ مبنای قانونی‌ای برای مطرح کردن مساله تحریم تسلیحاتی علیه ایران در شورای امنیت سازمان ملل وجود ندارد.
رئیس دستگاه دیپلماسی روسیه در ادامه گفت که توافق هسته‌ای و قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل «از یک کل واحد هستند» و نمی‌توان آنها را جدا در نظر گرفت و طبق بند ۲۵ منشور سازمان ملل، «آمریکا به جای کارشکنی در تصمیمات شورای امنیت از طریق اقدامات غیرقانونی‌اش، متعهد به اجرای آنها است.» او افزود: دادگاه‌های بین‌المللی گفته‌اند نمی‌توان برخورداری از حقوق کشوری در یک توافق را که تعهداتش را انکار کرده یا به آنها عمل نکند به رسمیت شناخت. لاوروف علاوه بر این مطرح کرد که آمریکا از قطعنامه شورای امنیت تخطی کرده و از اجرا کردن توافق هسته‌ای خودداری کرده است، بنابراین از امکان به کار گرفتن مقررات بازگردانی تحریم‌ها محروم است. او از آمریکا خواست که کارشکنی در توافق هسته‌ای و قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل را متوقف کند. لاوروف همچنین درباره توافق هسته‌ای گفت که روسیه و «دیگر اعضای مسوول جامعه جهانی به هر تلاشی برای حفظ توافق هسته‌ای ادامه خواهند داد.» وزیر امور خارجه روسیه در آخر بیان کرد: آمریکا باید بداند که هیچ مبنای قانونی‌ای برای بهره‌گیری از مصوبه‌های شورای امنیت در راستای دنبال کردن منافع خودخواهانه‌اش وجود ندارد.
نامه آمریکا به اعضای شورای امنیت
نمایندگی آمریکا در سازمان ملل طی روزهای گذشته، ضمن متهم کردن تهران به نقض قطعنامه ۲۲۳۱، پیش‌نویس طرحی را میان شماری از اعضای شورای امنیت توزیع کرده که خواستار تمدید تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران است. بر این اساس دولت آمریکا با ارائه طرحی حقوقی به دنبال این بوده تا نشان دهد هنوز عضوی از برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل است تا از این طریق خود را برای استفاده از ابزارهای موجود در برجام در راستای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران برحق جلوه داده و بر شورای امنیت سازمان ملل اعمال فشار کند.
«کلی کرافت» نماینده آمریکا در سازمان ملل متحد روز جمعه ۱۶ خرداد گفت پیش‌نویس قطعنامه‌ای را که خواستار تمدید تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران است میان اعضای شورای امنیت از جمله روسیه توزیع کرده است. کرافت در یک کنفرانس خبری گفت که پیش‌نویس این قطعنامه را در اختیار انگلیس، فرانسه، آلمان و استونی هم قرار داده و قصد دارد «به زودی» آن را در اختیار سایر ۱۵ عضو این شورا هم قرار دهد. نماینده آمریکا گفت که او می‌خواهد ابتدا با سفرای کشورها صحبت کرده تا اطمینان حاصل کند که همه می‌دانند شورای امنیت سازمان ملل اجازه نخواهد داد این ممنوعیت‌ها در ماه اکتبر به پایان برسند.
این مقام آمریکایی گفت: «چیزی که من به طرف‌ها می‌گویم این است که روز ۱۸ اکتبر آیا ما می‌خواهیم اجازه دهیم روسیه به ایران سلاح بفروشد؟ آیا می‌خواهیم چین سلاح بفروشد؟ می‌خواهیم اجازه دهیم بقیه طرف‌ها به ایران سلاح بفروشند؟ او اضافه کرد: «تاکید می‌کنم که لازم است روسیه و چین به اجماع جهانی درخصوص رفتار ایران بپیوندند. این مساله فقط به مردم ایران مربوط نمی‌شود بلکه مربوط به کل مردم خاورمیانه است.»
پیشتر مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا ۱۳ خرداد در مصاحبه با «امریکن‌کانزرواتیو» گفت که چین و روسیه برای فروش سلاح به ایران بعد از انقضای تحریم‌های تسلیحاتی صف کشیده‌اند. او گفت: «آنها صف کشیده‌اند. چینی‌ها قادر خواهند بود به ایران سلاح بفروشند.» پمپئو گفت: «ما برنامه‌ای داریم که مانع از بروز این اتفاق خواهد شد. امیدواریم که دنیا متحد شود و امیدواریم که انگلیس یا سایر طرف‌های برجام تهدید ناشی از انقضای تحریم‌های تسلیحاتی ظرف چند ماه دیگر را متوجه شوند.»
تحلیلگران بر این باورند که دولت آمریکا تنها می‌تواند امیدوار به جلب حمایت فرانسه، بریتانیا و آلمان به‌عنوان سه عضو اروپایی برجام باشد. چین و روسیه به‌عنوان دو عضو دارای حق وتو در شورای امنیت به احتمال زیاد با هرگونه تلاش از سوی آمریکا برای تمدید این تحریم‌ها مخالفت خواهند کرد.
هشدار ریابکوف به آمریکا
در ادامه هشدارهای روسیه، معاون وزیر امور‌خارجه این کشور نیز گفت که تهدیدهای آمریکا برای بازگرداندن تحریم‌های لغو شده علیه ایران، شورای امنیت سازمان ملل را با بحرانی جدی مواجه خواهد کرد. به گزارش «ایسنا» به نقل از خبرگزاری روسی تاس، سرگئی ریابکوف روز سه‌شنبه درباره تلاش‌های اخیر دولت آمریکا در راستای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران گفت که تهدیدهای واشنگتن برای بازگرداندن تمام تحریم‌های علیه ایران که پیش از این لغو شده‌اند، ممکن است منجر به بحران جدی در شورای امنیت سازمان ملل شود. اظهارات ریابکوف در واکنش به موضع مقامات آمریکایی مطرح می‌شود که گفته‌اند واشنگتن به دنبال این است که اگر شورای امنیت سازمان ملل نتواند تحریم تسلیحاتی علیه ایران را که در ماه اکتبر تاریخ آن به پایان خواهد رسید حفظ کند، تمام تحریم‌های پیش از این لغو شده را باز هم علیه ایران اعمال می‌کند.
ریابکوف در یک ویدئوکنفرانس شورای روابط خارجی نیویورک در این راستا بیان کرد: من فکر می‌کنم اینکه آمریکا در راستای شکست برجام[توافق هسته‌ای] در تلاش است که آزادانه با نادیده گرفتن کامل نظرات دیگران و حتی با رویگردانی کامل از عقل سلیم، هر آن‌چه را در خدمت منافعش است برگزیند، ظالمانه است.
او در ادامه مطرح کرد اگر این اتفاق بیفتد، «ما به‌طور گریزناپذیری با یک بحران در شورای امنیت سازمان ملل روبه‌رو می‌شویم که ضربه‌ای بزرگ به یکپارچگی شورای امنیت است و آمریکا مسوول آن خواهد بود.» معاون وزیر امور خارجه روسیه همچنین گفت که واشنگتن از برجام خارج شد که آن را از سازوکار بازگردانی تحریم‌ها که متعاقبا مورد تایید شورای امنیت سازمان ملل قرار می‌گیرد، محروم می‌کند.
دیدگاه تان را بنویسید