[ ملیحه محمودخواه ] شپش سر انگلی است که فقیر و غنی، شهری و روستایی نمی‌شناسد و برایش بزرگ و کوچک فرقی ندارد؛ کافی است خودش را به موی سر میزبان برساند، آنجا پنهان می‌شود و از خون سر او به‌عنوان منبع غذایی استفاده می‌کند. همان وقت احساس خارش در سر میزبان شروع می‌شود. این میهمان ناخوانده برای تمامی طبقات اجتماعی خطر آلودگی به همراه دارد. به گفته کارشناسان سلامت، درمان خودسرانه این حشره موذی خطرات جبران‌ناپذیری به دنبال دارد. این حشره معمولا در فصل بهار و در جاهای شلوغ بیشتر شیوع پیدا می‌کند. امسال بیماری کرونا باعث شد بسیاری از مدارس تعطیل شود و از این میهمان ناخوانده در امان باشد، اما هنوز هم پادگان‌ها و بسیاری از اماکن شلوغ از دست آن در امان نیست.
شپش سر انگلی بدون بال، خونخوار، دارای دو شاخک و سه جفت پای کوتاه است که نه قادر به پریدن است، نه توان جهیدن دارد، اما همان حرکت‌های لغزشی که به آرامی روی سرانجام می‌دهد، کافی است تا کلافه‌تان کند. وقتی شپش روی سر شما جا خوش می‌کند، می‌تواند روزانه بین ٤ تا ٦ تخم بگذارد. شپشی که از تخم بیرون می آید و بالغ می‌شود به‌اندازه دانه کنجد است و روی ریشه مو، در ناحیه پشت سر و گردن و اطراف گوش‌ها زندگی می‌کند.
میهمان ناخوانده سر از نور فراری است. این بیماری معمولا در فصل بهار رشد بالایی دارد، اما فقط مختص این فصل نیست. اگر یک‌باره چند شپش و تخم ریز سفید روی سر کودک‌تان دیدید، زیاد تعجب نکنید، زیرا این بیماری به‌سادگی بین بچه‌ها منتقل می‌شود؛ خصوصا وقتی از وسایل شخصی یکدیگر استفاده شود. با وجود اینکه دیدن این حشرات، در حال جنبیدن، میان موهای سر بچه‌ها یا خودتان مشمئزکننده است، اما شپش به‌طور مستقیم هیچ بیماری‌ای به انسان منتقل نمی‌کند، اما ممکن است به دلیل خراش‌هایی که روی پوست سر ایجاد می‌کند، سبب بروز عفونت باکتریایی ثانویه در فرد مبتلا شود؛ دلیل آن هم این است که بسیاری از افراد به نحوی به بزاق دهان شپش حساسیت دارند.
شپش عاشق پوست سر شماست
به گفته عضو هیأت‌مدیره انجمن متخصصان پوست ایران، شپش حشره‌ای است ٦ پا که با پوست انسان همزیستی مسالمت‌آمیز دارد. این حشره با به کار گرفتن چنگک‌هایش، روی سطح پوست مستقر می‌شود و با فروکردن نیش خود به عروق سطحی پوست از سر انسان تغذیه می‌کند. قدمت بیماری شپش به قدمت تاریخ است. کتاب‌هایی که از قدیم به‌دست ما رسیده است، نشان می‌دهد از هزاران سال پیش بیماری شپش وجود داشته و گاهی از انسان به دام منتقل شده است.افشین دائر به «شهروند» توضیح داد: «در مکان‌هایی مانند سربازخانه، سالن ورزشی، مدرسه، خوابگاه و در کل در مکان‌هایی که تراکم جمعیت بالاست، شپش هم بیشتر دیده می‌شود و راه انتقال آن فردبه‌فرد است. شپش موذی و سخت‌جان وقتی از بدن انسان هم خارج شود، می‌تواند تا ١٠ متر جابه‌جا و از فردی به فرد دیگر منتقل شود و خود را در موی سر فرد دیگری پنهان کند.»
شپش عامل انتقال بیماری نیست
شپش عامل بیماری نیست، یعنی بیماری خاصی را از فردی به فرد دیگر منتقل نمی‌کند، اما از آنجا که خود آلوده است، می‌تواند بیماری عفونی در سطح پوست ایجاد کند یا حتی عاملی برای انتقال بیماری از طریق نیش حشره‌ای دیگر شود که معمولا بیماری عفونی است.
به اعتقاد این متخصص پوست و مو، شپش محدوده جغرافیایی ندارد و اینکه بگوییم در شمال شهر و در خانواده‌هایی که بهداشت را به‌طور کلی رعایت می‌کنند، شپش وجود ندارد، تفکر نادرستی است. شپش در کل مناطق دیده می‌شود، اما در مناطق فقیرنشین به علت جمعیت بیشتر و تماس نزدیک، آمار این بیماری بالاتر است. دائر گفت: «شیوع شپش زمان خاصی ندارد، اما معمولا زمستان تا اوایل بهار آمار ابتلا به این بیماری افزایش می‌یابد و به شکل متناوب افت‌وخیز پیدا می‌کند. بسیاری از خانواده‌ها با اینکه سطح بهداشت بالایی دارند، گاهی از اینکه بچه‌ها درگیر این بیماری می‌شوند، تعجب می‌کنند، اما باید گفت این بیماری بسیار ساده منتقل می‌شود و در بچه‌ها شایع‌تر است.»
گاهی شپش روی سطوح مختلف مثل کف زمین، حاشیه تخت‌خواب، بالش، روسری و کلاه قرار می‌گیرد و به این طریق سایر افراد خانواده را درگیر می‌کند.
عضو هیأت‌مدیره انجمن متخصصان پوست ایران با بیان اینکه نخستین علامت وجود شپش خارش و قرمزی قسمتی از پوست سر است، ادامه داد: «گاهی فرد یا والدین شپش را در سر می‌بینند و تلاش می‌کنند با روش‌های سنتی آن را از بین ببرند؛ مثلا فشار دادن تخم شپش که رِشک نام دارد یا به کار گرفتن شانه‌های دندانه باریک یا درمان‌هایی مانند استفاده از سرکه، سس مایونز، آب نارنج و سرکه سیب، اما در یک جمله باید گفت تمام این روش‌ها وقت تلف کردن است و علاوه بر اینکه تأثیری در از بین بردن شپش سر نخواهد داشت، گاهی عوارض دیگری مثل چرب‌شدن پوست سر، بیماری‌های حساسیتی سر یا بیماری‌های اگزمایی ایجاد می‌کند. از روش سنتی فقط زمانی می‌توان استفاده کرد که شپش با دارو ریشه‌کن شده و تخم‌ها به جا مانده باشد. در این هنگام می‌توان با شانه آغشته به سرکه سیب آنها را از ریشه مو جدا کرد.»
خلاصی از دست شپش موذی چندان هم پیچیده و سخت نیست. دیگر امروز کمتر می‌بینیم بعد از مشاهده شپش یا تخم آن، کسی موی خود را از ته بتراشد یا اطرافیانش او را طرد کنند، چرا که این مشکل با چند روز مصرف دارو برطرف می‌شود.
دائر برای از بین بردن این موجودات توصیه کرد: «برای درمان این بیماری هیچ‌وقت با خرید محصولاتی مانند شامپوی ضد شپش و هر قرص و دارویی خوددرمانی نکنید، چرا که خیلی از این موجودات طبق تحقیقات، در برابر داروهای عمومی مقاوم شده‌اند، بنابراین برای درمان تخصصی، موثر و سریع به داروهای پیشرفته نسخه‌ای نیاز دارید.»
این پزشک متخصص باقی ماندن رِشک یا همان تخم شپش را، پس از درمان، چیز مهمی نمی‌داند و معتقد است زمانی که شپش درمان شود تخم آن یا همان رِشک ممکن است پر یا خالی در سطح مو باقی بماند و خانواده را سردرگم کند، اما جای نگرانی نیست، زیرا رشک با نخستین درمان کشته شده و دانه‌های سفید که روی مو باقی مانده است، درواقع خانه خالی حشره به حساب می‌آید که با شست‌وشو و شانه کردن، با شانه‌های دندانه ریز که مرتب در محلول سرکه و آب فرو رفته، از مو جدا می‌شود و می‌ریزد.
او تصریح کرد: «بیش از زمانی که دکتر اعلام کرده، از داروهای ضد شپش استفاده نکنید، زیرا این موضوع سبب ایجاد مسمومیت می‌شود و ممکن است روی رشته‌های مغز و عصبی کودکان تأثیر بگذارد؛ به همین دلیل اگر با یک دوره درمان، شپش از بین نرفت دوباره به متخصص مراجعه کنید. شست‌وشوی موی سر، جدا کردن وسایل شخصی فرد بیمار از بقیه افراد خانواده و مراجعه به پزشک از راه‌هایی است که این بیماری را از شما یا فرزندان‌تان دور می‌کند.»
شپش کم‌خونی می‌آورد
دائر تأکید کرد که حتما شپش سر باید درمان شود، زیرا اگر فرد به هر دلیلی آن را درمان نکند و تعداد آنها افزایش یابد، این حشره موذی با مصرف زیاد خون سر باعث کم‌خونی می‌شود، همچنین ممکن است فرد دچار عفونت شدید پوست سر شود، اما با توجه به مراجعه مردم به پزشک و افزایش سطح بهداشت عمومی احتمال این عوارض در حال حاضر بسیار کم است.
این توصیه‌ها را جدی بگیرید
او توصیه کرد: «در مدرسه باید فاصله بین بچه‌ها رعایت و به آنها آموزش داده شود که حتما از وسایل شخصی خود استفاده کنند. حتی اگر در جمعی، شپش در سر یک نفر دیده شد، همه افراد حاضر در آن محیط گوش به زنگ باشند و حواس‌شان جمع باشد تا در صورت مشاهده حشره آن را درمان کنند. اگر شپش از سر خارج شود، در کمتر از یک روز از بین می‌رود، ولی امکان دارد تا ١٠ متر جابه‌جا شود. به همین دلیل ضدعفونی کردن اتاق، وسایل شخصی، بالش، روتختی، ملحفه و وسایلی که با سر تماس دارد، ضروری است.» دائر گفت: «پرده‌های اتاق را کنار بزنید و اجازه دهید آفتاب در فضا بتابد، زیرا در این حالت شپش‌های به جا مانده در فرش یا موکت از بین خواهند رفت. لباس‌های فرد مبتلا را حتما در ماشین لباسشویی با آبی که حدود ٨٠ درجه حرارت دارد، به مدت ٢٠ دقیقه بشویید و اگر امکان شستن برایتان مهیا نیست لباس‌ها را مدام اتو کنید تا این حشره نابود شود.»
دیدگاه تان را بنویسید