عبور بورس از مرز جدید

بورس تهران در ادامه روند صعودی خود، روز شنبه با جهش ۹/ ۳ درصدی، برای اولین بار در تاریخ قدم به ارتفاع یک میلیون و ۶۸ هزار واحدی گذاشت. همزمان ۹۲ درصد از نمادهای فعال بورسی با مازاد تقاضا و تشکیل صف‌های طویل خرید همراه شدند. در حال حاضر عواملی چون افزایش نرخ تولیدات برخی صنایع، کمرنگ شدن فشار عرضه ناشی از آزادسازی سهام عدالت، بهبود نسبی شرایط در بازار جهانی و رشد دلار نیمایی به مدد بازار سهام آمده و شرایط بنیادی لازم برای تداوم صعود را فراهم آورده است.

بورس تهران در ادامه روند صعودی که از میانه هفته گذشته آغاز کرده بود، دیروز نیز ضمن صعود ۳/ ۹ درصدی، برای اولین بار قدم به ارتفاع یک میلیون و ۶۸ هزار واحدی گذاشت. به این ترتیب پس از پرسه ۱۴ روزه کاری شاخص سهام در سطوح پایین‌تر از قله ۲۲ اردیبهشت، این نماگر از مرز تاریخی خود عبور کرد. پس از تقویت جریان ورود پول به بازار سهام به دنبال افزایش زمزمه‌های افزایش نرخ برخی  محصولات صنایع تولیدی، کمرنگ شدن ریسک فشار عرضه ناشی از آزادسازی سهام عدالت، بهبود شرایط بازار جهانی و همچنین پالس‌های مثبت دولت با عقب‌نشینی از سرکوب ارزی سبب رشد مضاعف تقاضا شده است که می‌تواند شرایط بنیادی لازم را برای تداوم صعود سهام فراهم آورد.

رکورد جدید پس از پرسه ۱۴ روزه

۲۲ اردیبهشت بود که شاخص کل بورس تهران در تداوم مسیر صعودی خود که از ابتدای سال جاری با شتاب بیشتری دنبال شده بود، توانست به قله تاریخی یک میلیون و ۴۸ هزار واحدی دست یابد. در ادامه اما به واسطه افزایش برخی ابهامات همچون آزادسازی سهام عدالت رو به کاهش گذاشت. درگیری بیش از نیمی از کشور با سهام عدالت، حضور شرکت‌های بزرگ و شاخص‌ساز در این پرتفو و البته اطلاعات ناچیز سهامداران عدالت درخصوص بازار سرمایه مهم‌ترین دلایل افزایش عرضه‌ سهام با انتشار خبرهای مربوط به کلیدخوردن آزادسازی سهام عدالت بود. در این میان سردرگمی سیاست‌گذار در وضع قوانین مربوط به این مهم به بازار نیز تزریق شد و هیجانات منفی را رقم زد. نوسان شاخص در سطوح کمتر از ارتفاع تاریخی اما برای ۱۴ روز ادامه پیدا کرد. شرایطی که کفی قیمتی برای این نماگر رقم زد و در نهایت روز گذشته توانست قله جدیدی را فتح کند. اما محرک رشد شاخص سهام در روزهای اخیر چه بود؟ آیا شرایط صعودی بازار ادامه می‌یابد یا همچنان با نوسان همراه خواهد شد؟

محرک‌های تداوم صعود بورس

همان‌طور که اشاره شد پس از نوسان سه‌هفته‌ای شاخص سهام زیر قله ۲۲ اردیبهشت‌ماه، دیروز شاهد رکورد جدید این نماگر بودیم. در این خصوص به نظر می‌رسد کاهش هراس سهامداران عدالت از روند آزادسازی، بهبود شرایط بازارهای کالایی، رشد نرخ دلار نیمایی، کف‌سازی شاخص و البته برخی عوامل دیگر در نقش محرک ظاهر شدند و شاخص سهام را به ارتفاع جدیدی رساندند. در این شرایط صفوف فروش در هفته‌های گذشته جای خود را به صف‌های طولانی تقاضا داد. به‌طوری که دیروز همزمان با رشد ۹/ ۳ درصدی شاخص سهام، از ۳۱۱ نماد فعال بورسی، ۲۸۸ سهم معاملات روزانه خود را با رشد قیمت به پایان رساندند و ۸۸ درصد از این نمادها با مازاد تقاضا همراه شده و در مجموع نقدینگی حدود ۳۳۰ میلیارد تومانی را در صف‌های خرید به انتظار گذاشتند. در مقابل اما تنها ۸ نماد با صف فروش (به ارزش ۵۶۰ میلیارد تومان) مواجه شدند.

کاهش هراس از آزادسازی سهام عدالت

یکی از اتفاقات مهمی که در روزهای ابتدایی سال ۹۹ رخ داد، انتشار ناگهانی خبرهایی پیرامون آزادسازی سهام عدالت بود. امری که بعد از گذشت ۱۴سال، به مراحل نهایی رسیده است. درگیری بیش از نیمی از کشور با این طرح و البته وجود شرکت‌های بزرگ در پرتفوی سهام عدالت میزان اهمیت موضوع مذکور را برجسته‌تر کرد. در این میان افرادی که روش مستقیم را برگزیده‌ بودند از ۱۰ خردادماه مجاز شدند تا با مراجعه به شعب بانکی ۳۰ درصد از سهام خود را به فروش برسانند. از این رو بورس‌بازان نیز که از مدت‌ها قبل با نگاهی منفی به اثرگذاری آزادسازی سهام عدالت بر معاملات بازار سهام می‌نگریستند، بار دیگر پیش‌واکنشی نشان دادند و دست به ماشه فروش شدند. با این حال افزایش اطلاعات عمومی مردم درخصوص سهام عدالت و در مجموع بازار سرمایه سبب شد تا به مرور از هراس مذکور کاسته شود. در این میان بخشنامه بانک مرکزی درخصوص وثیقه قرار دادن سهام عدالت برای صدور کارت اعتباری نیز مزید بر علت شد تا از فشار تحمیل شده بر بازار سهام کاسته شود؛ به‌طوری که نماگر بورس تهران که در بدترین حالت ۶/ ۱۱ درصد از قله پیشین خود فاصله گرفته بود، در ۶ روز معاملاتی اخیر ۱۵ درصد صعود کرد و به ارتفاع جدیدی دست یافت.

بهبود شرایط بازار جهانی

در هفته‌ای که گذشت بازار جهانی با بهبود نسبی شرایط همراه شد و جریان ریسک‌پذیری نیز تا حدودی تقویت شد. جایی که بازارها نه نگران اعتراضات آمریکا در واکنش به کشتن جورج فلوید رنگین‌پوست آمریکایی توسط یک افسر پلیس بودند و نه به روند آمار مبتلایان به ویروس کرونا و تعطیلی همیشگی برخی از کسب‌و‌کارهای آمریکایی توجهی نشان دادند. تنها آمار اقتصادی آمریکا بود که مورد توجه صاحبان سرمایه قرار گرفت. داده‌های اقتصادی آمریکا در هفته گذشته بسیار بهتر از انتظارات سرمایه‌گذاران بود و همین امر منجر به آن شد که بازارهای مالی از جمله بازار سهام و اوراق قرضه تمامی مسائل دیگر را نادیده بگیرند. نرخ بیکاری در آمریکا که انتظار می‌رفت ارقامی در حدود ۲۵ درصد را هم ببیند، از ۷/ ۱۴درصد به ۳/ ۱۳ کاهش یافت. شاخص تغییرات اشتغال بخش غیرکشاورزی ایالات متحده نیز در ارزیابی ماه مه ‌که انتظارات برای آن کاهش حدود ۸ میلیون شغل بود، نه تنها کاهش پیدا نکرد بلکه ۵/ ۲ میلیون نفر نیز افزایش پیدا کرد. این آمار که می‌تواند حاکی از رشد بیش از انتظار اقتصاد جهانی باشد، تحرک مثبت به بازار جهانی داد.

در این مسیر در آخرین دادوستدهای شامگاه جمعه هر بشکه نفت برنت با صعود حدود ۵ درصدی به محدوده ۴۲ دلار نزدیک شد. نفت خام آمریکا نیز شرایط مشابهی را تجربه کرد و به حدود ۳۹ دلار در هر بشکه رسید. علاوه بر این روند صعودی، در فصل تابستان به‌طور سنتی با افزایش تقاضا برای فرآورد‌ه‌های نفتی روبه‌رو خواهیم بود. فلزات نیز از این روند صعودی جا نماندند. اهمیت این موضوع برای بورس تهران جایی است که بدانیم بیش از ۶۰ درصد از کل ارزش بازار در اختیار سهام گروه‌های کامودیتی‌محور است. بنگاه‌هایی که پذیرای اثر محسوسی از تحولات جهانی هستند و به دلیل ارزش بازار بالا، شاخص کل را نیز با خود همراه می‌کنند.

از افزایش نرخ نیمایی تا کاهش نرخ بهره

همزمان با محرک‌های یاد شده تحلیلگران بازار سهام معتقدند با افزایش نرخ دلار نیمایی، اکثر سهم‌ها که در زمره گروه‌های بنیادی بازار قرار می‌گیرند، در سطوح ارزندگی مناسبی قرار گرفته‌اند. در عین حال نرخ بهره بین بانکی آن‌گونه که برخی از منابع اعلام کرده‌اند در محدوده ۱۰درصد نوسان می‌کند که نویدی برای کاهش نرخ بهره بدون ریسک در اقتصاد و به تبع آن افزایش P/ E بازار است.

ریسک‌های پیش‌روی سهام

هر چند محرک‌های بسیاری برای آغاز موج دوم رالی بورس وجود دارد اما ریسک‌هایی همچون آغاز موج دوم شیوع کرونا در کشور و همچنین گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی می‌تواند در این مسیر سنگ‌اندازی کند. این روزها خبرهای زیادی درخصوص آغاز موج دوم شیوع کرونا به گوش می‌رسد. در صورت  اوج‌گیری مجدد بیماری کرونا احتمالا شاهد اعمال بازگشت مجدد محدودیت‌های ترددی و البته تعطیلی فعالیت‌های اقتصادی خواهیم بود که باید دید چه میزان بر بازار سهام اثرگذار خواهد بود. در این خصوص در گزارش صفحه ۱۰ میزان اثرپذیری کرونا بررسی شده است. در این میان گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درخصوص افزایش میزان ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران نیز می‌تواند بر روند بازار سهام اثرگذار باشد.

ادامه روند صعودی شاخص سهام؟

محمد گرجی آرا: با توجه به رشد سریع بازار سهام از ابتدای بهمن ماه سال گذشته تاکنون، انتظارات برای اصلاح زمانی و قیمتی در سهم‌های حاضر در این بازار شکل گرفته بود که در انتهای اردیبهشت ماه و ابتدای خرداد ماه محقق شد. طی یک هفته گذشته نشانه‌هایی از اتمام حرکت اصلاحی بورس مشاهده می‌شود که دلایل حرکت صعودی بازار را می‌توان به‌صورت زیر دسته‌بندی کرد:

الف) تعیین تکلیف نحوه عرضه سهام عدالت در بازار: بازار با عدم اطمینانی نسبت به نحوه عرضه سهام عدالت آزاد شده روبه‌رو بود که این حجم از عرضه امکان ایجاد مازاد عرضه در بازار را بالا می‌برد. ولی با تدابیر اندیشیده شده قرار بر این شد که عرضه سهام در قالب معاملات عمده و پس از ساعت بازار اتفاق بیفتد.

ب) رشد قیمت کالاها در بازارهای جهانی: با توجه به کامودیتی محور بودن اکثریت سهام شرکت‌های حاضر در بورس، افزایش قیمت این محصولات در بازارهای جهانی به امید چشم‌انداز بهتر اقتصادی شکل گرفته ناشی از بیماری کووید-۱۹ باعث شد قیمت برخی از این نهاده‌ها به قیمت‌های پیش از کرونا نزدیک شود و همگام با سایر بورس‌های بین‌المللی، بورس تهران نیز حرکت صعودی خود را آغاز کرد.

پ) آزاد‌سازی قیمت و حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی در برخی از صنایع: در هفته‌های گذشته وزارت صمت به دنبال هدف کنترل قیمتی، معاملات بورس کالا که در قیمت‌های بالاتر از قیمت پایه انجام می‌شد را ابطال می‌کرد که موجب شکل‌گیری فضای سفته بازی در بازار فولاد شده بود. با نامه معاون وزیر به نظر می‌رسد که این قیمت‌گذاری دستوری در بورس کالا کمرنگ تر شده و رشد قیمت کمک به شرکت‌های فعال در زنجیره فولاد می‌نماید. همچنین خبر حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی در برخی صنایع مانند روغنی‌ها و دارویی‌ها و افزایش نرخ شکر نیز منجر به جذابیت نمادهای این صنعت شد.

ت) ادامه‌دار بودن انتظارات تورمی در جامعه: به‌رغم سیاست‌گذاری بانک مرکزی، انتظارات تورمی همچنان در بازار وجود دارد و افت ۲۰ الی ۳۰ درصدی در نمادهای بزرگ قیمت آنها را برای سهامداری در ادامه سال جذاب کرد و به علت وجود انتظارات تورمی پول حقیقی‌های حاضر در بازار، حتی با وجود اصلاح قیمتی بازار را ترک نکرد و اقدام به خرید سهام کرد.

ث) اخبار مبنی بر افزایش سرمایه شرکت‌ها: هنوز برخی از شرکت‌های بورسی افزایش سرمایه خود از محل مازاد تجدید ارزیابی دارایی‌ها یا سود ناشی از تسعیر ارز انجام نداده‌اند که در طی هفته‌های گذشته مکاتباتی از شرکت‌ها با سازمان بورس روی سامانه کدال قرار گرفت که این افزایش سرمایه‌ها را تصدیق می‌کردند که موجب اقبال حقیقی‌ها به این سهام شد.

به نظر می‌رسد به‌طور کلی حرکت صعودی بازار سرمایه در سال پیش رو ادامه داشته باشد ولی با این تفاوت که هیجان آن نسبت به ماه‌های گذشته کاهش یافته و بازار با معاملات بالاتر و پر عرضه‌تر نسبت به سه ماه گذشته، حرکت صعودی خود را ادامه دهد.

امیر تقی‌خان تجریشی: بعد از اصلاح شاخص در هفته‌های اخیر، در این هفته شاهد بازگشت روند مثبتی بودیم که مجددا امیدها را به صعود شاخص تقویت کرد. اصلاحی که به نظر قاطبه فعالان بازار لاجرم می‌نمود و دور از انتظار نبود. چراکه به واسطه رشد بی وقفه‌ای که از ابتدای سال شاهدش بودیم این نگرانی در بین سرمایه‌گذاران به وجود آمد که رشد‌های بی‌محابا قطعا سقوط‌های شدیدتری را موجب خواهند شد. در این مدت اصلاح شاخص تا نزدیک ۹۰۰ هزار واحد به نحوی رقم خورد که درس‌های زیادی برای سرمایه‌گذاران و به خصوص نوسهامداران به همراه داشت. به‌رغم قدرت نقدینگی ورودی به بازار که همگان بر اهمیتش اذعان دارند اما در این میان برخی عوامل نیز بازار را یاری کرد. بازگشت قیمت نفت و کامودیتی‌ها به سطوح بالاتر، صحبت‌هایی درخصوص ایجاد محدودیت برای سپرده‌های بانکی، رفع سایه ترس خروج نقدینگی از بازار به واسطه فروش مستقیم سهام عدالت، تداوم حمایت‌های مسوولان از بازار، رفع نسبی دغدغه‌های کرونایی و بازگشایی کسب‌و‌کارها، کنترل نرخ ارز و بازارهای موازی و تغییر در شیوه ثبت نام خودرو همگی کمک کردند شاخص مجددا رشد خودرا از سرگیرد. البته باید به این نکته نیز توجه داشت که مقاومت روانی شاخص در مرز یک میلیون واحد خود سد بزرگی در مقابل صعود شتابانش بوده و هست و باردیگر نیز ممکن است عبور از آن دردسرساز شود. اما به‌طور کلی باید به رشد معقول و ملایم‌تر بازار امیدوار بود چراکه تداوم ورود نقدینگی در کنار حمایت‌هایی که صورت می‌گیرد می‌تواند نوید بخش حرکت رو به جلوی بازار باشد. رشدهای عجیب شاید مجددا تکرار نشوند اما رشد متعادل بازار همراه با روزهای مثبت و منفی مشروط به حفظ شرایط مقدور به نظر می‌رسد. نکته مهم در این میان توجه به سهم‌هایی است که قیمتشان شکاف کمتری با ارزش ذاتی آنها دارد و به اصطلاح بنیادی هستند.

قطعا توجه به سهم‌های بنیادی در کنار توقع بازدهی معقول ضامن رشد بازار طی سال جاری خواهد بود. پرهیز از تصمیم‌های غیرکارشناسی، تداوم عرضه‌های اولیه، کمک به افزایش ارزش پایه بازار، کنترل بازارهای موازی و فرهنگ‌سازی و آموزش نیز قطعا کمک شایانی به استمرار رونق بازار خواهد کرد.