«ترکیه»، «ترکمنستان» و «پاکستان» از اعلام نخستین گزارش‌ها در مورد شیوع کرونا، مرزهای زمینی خود را به‌روی ایران بستند. البته به‌گفته متولیان، محدودیت مبادلات تجاری کامیونی با این سه کشور تا هفته آینده لغو خواهد شد. با شیوع کرونا در ایران، بسیاری از بخش‌های اقتصاد کشور با دغدغه‌های تازه‌ای مواجه شده‌اند. تجارت خارجی ایران با همسایگان یکی از بخش‌های استراتژیکی است که از آثار و تبعات گسترش این ویروس در امان نمانده است. طبق گزارش‌ها، برخی از کشورها مرزهای زمینی و هوایی خود را به روی ایران بسته‌اند. این واکنش باعث شده است بسیاری از فعالان اقتصادی و تاجران در آخرین ماه سال نگران کسب‌وکار خود باشند. در این میان تجارت کامیونی هم به دلیل بسته شدن مرزهای زمینی برخی کشورها، تحت تاثیر قرار گرفته است. به‌گفته مدیرکل دفتر ترانزیت و حمل‌ونقل بین‌المللی سازمان راهداری، مبادلات تجاری کامیونی ایران درحال‌حاضر با ۴ کشور همسایه ادامه دارد و سه کشور همچنان محدودیت‌هایی برای مبادلات تجاری با ایران در نظر گرفته‌اند. در ادامه این گزارش، آخرین وضعیت تجارت کامیونی ایران با همسایگان و مرزهای مهم زمینی از زبان متولیان، سیاست‌گذاران و فعالان اقتصادی ارائه شده است.
نقشه تجارت کامیونی
مبادلات تجاری ایران با همسایگان در چه وضعیتی است؟ منوچهر سلمان‌زاده، اعلام کرد که مبادلات تجاری کامیونی با ترکمنستان، پاکستان و ترکیه همچنان متوقف است. به‌گفته مدیرکل دفتر ترانزیت و حمل‌ونقل بین‌المللی سازمان راهداری، البته خروج و ورود کامیون‌های ایرانی و ترکیه‌ای از مرزها انجام می‌شود. او در گفت‌وگو با «خبرگزاری تسنیم»، با اعلام اینکه ناوگان جاده‌ای ترکیه یا کشورهای دیگر می‌توانند از خاک ایران عبور کنند، گفت: درحال‌حاضر هیچ ناوگان ورودی از ترکیه نداریم.
اما کدام کشورها تجارت کامیونی خود را با ایران ادامه داده‌اند؟ براساس اعلام سلمان‌زاده، درحال‌حاضر مبادلات تجاری کامیونی با کشورهای افغانستان، جمهوری آذربایجان و عراق بدون محدودیت انجام می‌شود، ضمن اینکه به کشورهای دیگر از جمله روسیه که از مسیر آذربایجان می‌گذرد نیز مبادلات همچنان برقرار است. او درخصوص زمان محدودیت توقف مبادلات تجاری کامیونی با کشورهای ترکیه، ترکمنستان و پاکستان گفت: مسوولان این کشورها اعلام کرده‌اند این محدودیت‌ها موقتی است و تا یک هفته آینده روال مبادلات با ایران عادی خواهد شد. او در ادامه توضیح داد: فقط عراق با توجه به محدودیت استقرار نیروی انسانی، در حوزه مسافری محدودیت‌هایی در مرزهای مهران و خسروی اعمال کرده است، اما در بحث کالا هیچ محدودیتی برای مبادلات با این کشور وجود ندارد. به گفته سلمان‌زاده، در مرز مهران به‌دلیل اینکه عراقی‌ها اعلام کرده‌اند «کمبود نیروی انسانی داریم»، فعالیت‌های تجاری انجام نمی‌شود، درحالی‌که از میان ۷ مرز مشترک با این کشور در ۵ مرز تبادلات کالا انجام می‌شود. مدیرکل دفتر ترانزیت و حمل‌ونقل بین‌المللی سازمان راهداری با یادآوری اینکه مبادلات با افغانستان هم بدون محدودیت انجام می‌شود، گفت: فقط ترکمنستان از روز گذشته محدودیت‌هایی را برای مبادلات کالا با ایران وضع کرده که علت دقیق آن را نیز اعلام نکرده است.
وضعیت مرزها
مرز مهران یکی از مرزهایی بود که چند وقتی به روی ایرانی‌ها بسته شد. سخنگوی گمرک دهم اسفند اعلام کرد که مرز مهران از ۱۱ اسفند بازگشایی می‌شود و تردد کالاهای تجاری به روال عادی بازخواهد گشت. ساعت ۲ ظهر دیروز، مدیر کل گمرکات استان ایلام از بازگشایی مرز مهران خبر داد. روح‌الله غلامی اظهار کرد: از ۱۱ اسفند گمرک عراق تشریفات گمرکی کالاهای ورودی از ایران را انجام می‌دهد و عملیات ورود و تخلیه کامیون‌های ایرانی در مرز مهران طبق روال گذشته صورت می‌گیرد و با ورود کامیون‌های عراقی عملیات بارگیری کالاهای صادراتی ایرانی توسط کامیون‌های عراقی درحال انجام است. به گفته او، براساس بررسی‌های صورت گرفته، تمامی مرزهای مشترک میان ایران و عراق باز است و تشریفات گمرکی کالاهای صادراتی انجام می‌شود. براساس اعلام متولیان، مرز چزابه هم باز است و با اضافه شدن تیم پزشکی در عراق، فعالیتش آغاز شده است. البته بازگشایی این مرز برای جابه‌جایی کالا بوده و عراق در مورد بحث مسافری ممنوعیت اعمال کرده است. همچنین مرز شلمچه و سومار درحال فعالیت هستند. در واقع به سمت عراق چه سمت اقلیم و چه سایر مناطق، تردد وجود دارد و بعضی از گمرکات متوقف هستند که بخشی به دلایل آب و هوایی است و برای بخشی هم پیگیر رفع مشکلات هستند.
اما روز گذشته رئیس اتاق مشترک ایران و عراق هم اعلام کرد که تمام مرزهای صادراتی ایران به عراق باز است و هیچ خللی در روند صادرات کالا به این کشور وجود ندارد. یحیی آل‌اسحاق در گفت‌وگو با «خبرگزاری تسنیم»، درباره وضعیت صادرات به عراق اظهار کرد که روزانه و بدون هیچ توقفی کامیون‌های بار صادراتی ایران از مرزهای تمرچین، باشماق، خسروی، پرویزخان، شلمچه و چزابه وارد عراق می‌شوند. او با اعلام جدیدترین آمار از حرکت کامیون‌های حامل بارهای صادراتی به عراق گفت: از ابتدای اسفند سال جاری تاکنون ۷۴۹ کامیون از مرز شلمچه، ۳۲۱ کامیون از مرز چزابه، ۶۵۹ کامیون از مرز مهران، ۳۵۵ کامیون از مرز سومار و ۱۲۹ کامیون از مرز خسروی وارد عراق شده‌اند. عمده کالاهای صادراتی به عراق شامل میوه‌وتره‌بار، مواد شیمیایی، لوله‌های چدنی، محصولات فلزی، آهن‌آلات، لوازم خانگی، کاشی و سرامیک، مصالح ساختمانی، مواد غذایی و نوشیدنی، خشکبار و کالاهای عمومی است. آل‌اسحاق در عین حال با بیان این جمله که «افت‌وخیزهایی در مرز مهران داشتیم»، افزود: با این حال تاکنون ۸۰۰ کامیون از مرز مهران وارد عراق شده است و در زمان حاضر هیچ کامیون صادراتی ایران در این مرز متوقف نیست. وی با ابراز اینکه دولت عراق در مرز مهران تغییر مدیریتی دارد، ادامه داد: تعطیلی موقت این مرز نیز به‌دلیل استقرار نیروهای جدید در این مرز است که به‌زودی شاهد استقرار نیروهای جدید خواهیم بود. آل‌اسحاق میزان صادرات ایران به عراق را در سال گذشته ۱۳ میلیارد دلار اعلام و اضافه کرد: در ۱۰ ماه امسال ۹ میلیارد دلار کالا به این کشور صادر شده است که تا پایان سال به این رقم و حتی بیشتر می‌رسد. رئیس اتاق مشترک ایران و عراق با تأکید بر این جمله که ایران هیچ مشکلی در حرکت کامیون‌های خود به عراق ندارد، اظهار کرد: با توجه به شیوع ویروس کرونا طبیعی است که این دولت در مورد مسافر و گردشگران نسبت به قرنطینه و مسائل بهداشتی ملاحظاتی داشته باشد. درحالی رئیس اتاق مشترک ایران و عراق می‌گوید تمام مرزها به عراق باز است که روز گذشته ۱۵۰۰ کامیون در مرز سومار متوقف شدند. آن‌طور که مسوولان گمرک ایران می‌گویند با شرطی که عراق برای تخلیه و بارگیری کالای صادراتی ایران در گمرک عراق گذاشته، فرآیند به کندی پیش رفته و موجب توقف حدود ۱۵۰۰ کامیون در مرز شده است. در این شرایط از تجار خواسته شده که فعلا به سمت این مرز کالا نفرستند. سید روح‌الله لطیفی، سخنگوی گمرک ایران در گفت‌وگو با «ایسنا» با اشاره به آخرین وضعیت مرز سومار و تبادل کالا با عراق از طریق آن توضیح داد: درحال‌حاضر این مرز نیمه باز بوده و به‌طور کامل باز نیست و بارگیری به روال عادی انجام نمی‌شود. وی با بیان اینکه عراقی‌ها برای تخلیه و بارگیری کالا شرط گذاشته‌اند، گفت: آنها اعلام کرده‌اند که باید بارگیری در گمرک عراق انجام شود، این در حالی است که در روال عادی و معمول گذشته کالاهایی که به مقصد عراق از ایران صادر می‌شوند توسط کامیون‌های ایرانی وارد گمرک سومار شده، در آنجا تخلیه و در ادامه کامیون‌های عراقی آنها را بارگیری و به مقصد خود در عراق می‌برند ولی اکنون شرایط را تغییر داده و عراق با کندی بسیار بارگیری را انجام می‌دهد. به گفته سخنگوی گمرک ایران، کالاهایی که در مرز سومار قرار دارند کالاهای تحت‌الشعاع ویروس کرونا هم نیستند و از این لحاظ مشکلی ندارند که عراق برای ورود آنها مانع ایجاد کند و روال تخلیه و بارگیری کند شود، اغلب کاشی و سرامیکی هستند که از یزد به سمت این کشور صادر شده است.
دیدگاه تان را بنویسید