آب شیرین چگونه ارزش‌گذاری می‌شود؟ | آب‌بها

کشاورزی از سهم عمده (69 درصد) منابع آب شیرین جهانی استفاده می‌کند. امنیت غذایی مدت‌هاست که چالشی برای جوامع بشری بوده است و در دهه‌های آینده به یک موضوع جهانی مبرم تبدیل خواهد شد: پیش‌بینی می‌شود تقاضای جهانی برای غذا و سایر محصولات کشاورزی بین سال‌های 2012 تا 2050 به میزان 50 درصد افزایش یابد که ناشی از رشد جمعیت است.

علاوه بر این، در بسیاری از مناطق جهان، آب برای تولید مواد غذایی عامل اصلی تخریب محیط زیست، از جمله کاهش سفره‌های زیرزمینی، کاهش جریان رودخانه‌ها، تخریب زیستگاه‌های حیات وحش و آلودگی است.

ارزش‌گذاری آب برای تولید غذا باید نه‌تنها استفاده مستقیم از آب را که از نظر اقتصادی سودمند است، بلکه مزایای اقتصادی، اجتماعی-فرهنگی یا زیست‌محیطی مرتبط با آب را نیز در نظر بگیرد، که اغلب اوقات به حساب نمی‌آید. برخی از این مزایا عبارت‌اند از: دستیابی به امنیت غذایی و بهبود تغذیه، سازگاری با تغییر در الگوهای مصرف، ایجاد اشتغال و ایجاد تاب‌آوری معیشتی به ویژه برای کشاورزان خرده‌مالک، کمک به کاهش فقر و احیای اقتصاد روستایی، حمایت از کاهش و سازگاری با تغییرات اقلیمی و ارائه کاربردهای چندگانه خدمات آب.

ارزش امنیت غذایی آب بالاست، اما به‌ندرت اندازه‌گیری می‌شود- و اغلب صرف نظر از ارزش‌های دیگر، یک الزام سیاسی است. صنعت و انرژی در مجموع 19 درصد از آب شیرین جهان را برداشت می‌کنند. با توجه به ویژگی آن، بخش تجارت انرژی و صنعت به شدت بر کسب درآمد متمرکز است. این امر، زمینه مستعدی را نسبت به جنبه‌های خاصی از ارزش، به استثنای سایر جنبه‌ها، فراهم می‌کند.

ساده‌ترین ارزیابی پولی، حجمی است: قیمت هر مترمکعب، ضرب‌در حجم آب مصرفی، به اضافه هزینه تصفیه و دفع فاضلاب.

با این حال، مهم است که بدانیم بهره‌وری کلی اقتصادی آب در بخش‌های انرژی، صنعت و کسب‌وکار، موجب منافع مشترک مختلفی مانند ایجاد شغل، ارزش محصول در واحد آب یا ارزش افزوده محصول می‌شود. به عنوان مثال، اقتصاد دایره‌ای به اندازه‌ای به آب ارزش می‌دهد که هر لیتر بارها و بارها مورد استفاده مجدد قرار می‌گیرد و باعث می‌شود آب به جای یک منبع مصرفی، تقریباً به بخشی از زیرساخت تبدیل شود.

ارزش‌گذاری ناکافی آب برای تولید انرژی، فعالیت‌های صنعتی و کشاورزی و مصارف خانگی سبب مصرف ناکارآمد آب، افزودن مقدار زیادی آلاینده و تخریب سیستم‌های دریایی و آب شیرین شده است که همگی به سطوح بالای تنش آبی به دلیل آب بسیار کم، زیاد یا خیلی کثیف می‌انجامند.

شیوه تعیین ارزش آب

اقتصاددانان و تحلیلگران از روش‌های مختلفی برای محاسبه ارزش آب برای پروژه‌ها و سیاست‌های آبی استفاده می‌کنند. یکی از تکنیک‌های اختصاص ارزش پولی به آب در صورت نبود قیمت، قیمت‌گذاری سایه‌ای است. این ابزار معنای «ارزش اقتصادی واقعی» را تعریف می‌کند، نقش قیمت‌گذاری سایه‌ای در ارزش‌گذاری اقتصادی را مورد بحث قرار می‌دهد، تکنیک‌های اصلی برای ارزیابی اقتصادی آب را شناسایی می‌کند و محدودیت‌های عملی استفاده از قیمت‌های سایه‌ای در ارتباط با آب را مورد بحث قرار می‌دهد.

گفته می‌شود که قیمت‌ها یک برآورد ناخالص از ارزش کالاها و خدمات معامله‌شده است. با این حال، قیمت بازار ارزش «واقعی» یک محصول یا خدمات را نشان نمی‌دهد. به عنوان مثال، یک کیلووات‌ساعت تولیدشده از طریق سوزاندن زغال سنگ یا یک پنل خورشیدی ممکن است از نظر قیمت معادل باشد، اگرچه هزینه‌های اجتماعی و زیست‌محیطی متفاوتی را شامل می‌شود و از این نظر، بسته به روشی که تولید شده، ارزش برابری ندارد. قیمت‌های مشاهده‌شده با در نظر گرفتن مقررات دولتی که قیمت‌ها را برای کالاها تعیین می‌کنند و همچنین مالیات‌ها، یارانه‌ها و محدودیت‌های تجاری که اعوجاج‌هایی در بازار ایجاد می‌کنند، منعکس‌کننده ارزش‌های واقعی اقتصادی نیستند. در موارد دیگر، ممکن است اصلاً قیمت بازار وجود نداشته باشد.

اقتصاددانان از قیمت‌گذاری سایه‌ای برای تعیین ارزش پولی کالاها و خدمات غیربازاری یا «انتزاعی» استفاده می‌کنند، به این امید که کل هزینه‌ها و منافع اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی آنها را بهتر منعکس کنند. در غیاب بازارهای آب یا جایی که این بازارها عملکرد ضعیفی دارند، از قیمت سایه‌ای برای برآورد ارزش اقتصادی آب استفاده می‌شود؛ این مورد اغلب در کشاورزی است که در آن هزینه آب کمتر از محصول ارزش نهایی آن است و قیمت‌گذاری سایه‌ای برای انجام انواع مختلف تجزیه و تحلیل به کار می‌رود. روش قیمت‌گذاری سایه‌ای باید بسته به زمان، مکان و چگونگی وقوع آب، ارزش‌های اقتصادی متفاوتی را منعکس کند.

یکی از پرکاربردترین تکنیک‌های اقتصادی برای ارزیابی پروژه‌ها یا انتخاب‌های سیاست، تجزیه و تحلیل هزینه-فایده (BCA) است. این رویکرد مستلزم برشمردن سیستماتیک همه مزایا و همه هزینه‌ها، ملموس یا نامشهود، خواه به آسانی قابل اندازه‌گیری باشد یا اندازه‌گیری آن دشوار باشد است، که در صورت اتخاذ یک پروژه یا سیاست خاص به همه اعضای جامعه تعلق می‌گیرد. قیمت‌های سایه‌ای برای طرح‌هایی استفاده می‌شوند که در آن تخصیص ارزش دلار منعکس‌کننده مزایای مورد انتظار مرتبط با ارائه یک کالا یا خدمات خاص نیست. به عنوان مثال، یک برنامه پاکسازی سواحل رودخانه شامل هزینه‌هایی است که به راحتی می‌توان آن را با دلار سنجید، اگرچه بسیاری از مزایای آن ممکن است به سادگی قابل اندازه‌گیری نباشد. در این مورد، تحلیلگران قیمت سایه‌ای را برای اثرات خارجی مثبتی مانند بهبود سلامت اکوسیستم اطراف و رفاه بیشتر ساکنان محلی تعیین می‌کنند.

هنگام اعمال چهارچوب ارزیابی BCA، دو مرحله حیاتی وجود دارد که باید انجام شود:

1- تمام تاثیرات پروژه یا سیاست، مطلوب و نامطلوب، حال و آینده را تعیین کنید.

2- یک ارزش پولی باید به این اثرات اختصاص داده شود (مزایا اثرات مطلوب هستند، هزینه‌ها اثرات نامطلوب هستند).

به عنوان مثال، برای یک پروژه زیرساختی آب (یک سیستم توزیع آب لوله‌کشی) یا یک سیاست تخصیص مجدد آب (محدود کردن برداشت آب زیرزمینی برای کشاورزی)، ارزیاب باید اثرات خارجی مثبت و منفی را برای همه اعضای جامعه (و برای محیط زیست) تعیین کند. مرحله دوم در چهارچوب BCA باعث می‌شود که ارزیاب به ارزیابی قیمت‌گذاری سایه‌ای آن مزایا و هزینه‌هایی که قبلاً به یک ارزش پولی اختصاص داده نشده‌اند متوسل شود.

برای اندازه‌گیری ارزش اقتصادی واقعی آب می‌توان از روش‌های مختلفی استفاده کرد. بسیاری از این روش‌ها ذیل سه رویکرد مختلف ارزش‌گذاری اقتصادی قرار می‌گیرند: 1- ترجیح آشکار؛ 2- مبتنی بر هزینه و 3- بیان اولویت. به‌رغم طیف گسترده‌ای از روش‌های موجود، ارزیابی اقتصادی آب به دلایل متعددی یک کار دشوار است:

- محاسبه قیمت‌های سایه‌ای برای مصارف آب در غیاب قیمت‌های واقعی مستلزم ایجاد فرضیه‌هایی در مورد رفتار متغیرهای متعدد (مانند جمعیت، کشاورزی یا تولید صنعتی، تقاضای محصولات وابسته به آب یا شرایط هیدرولوژیک محلی) است.

- داده‌ها اغلب در دسترس نیستند یا جمع‌آوری آنها پرهزینه است، که با این واقعیت تشدید می‌شود که مقادیر آب، مختص همان مکان هستند.

- استانداردسازی ناچیزی در روش‌های مورد استفاده و مفروضات اعمال‌شده وجود دارد، که موجب خطر شمارش مضاعف می‌شود.

- روش‌های اقتصادی ارزش‌گذاری با افزایش عدم اطمینان نامناسب‌تر می‌شوند، به ویژه در تلاش برای ارزیابی ارزش آینده آب.

چرا آب شیرین؟

فرآیندی که طی آن آب به طور مداوم شکل خود را تغییر می‌دهد و بین اقیانوس‌ها، جو و خشکی گردش می‌کند، به عنوان چرخه آب شناخته می‌شود. سه‌چهارم زمین را  آب پوشانده است. 3 /97 درصد آب در اقیانوس‌ها و دریاها شور یا نمکی و فقط حدود سه درصد آب شیرین است که شامل دماغه یخی، آب‌های زیرزمینی، دریاچه‌های آب شیرین، دریاچه‌های داخلی و دریاچه‌های نمک می‌شود.

آب شیرین هر آب طبیعی به جز آب دریا و آب شور است. به عبارت دیگر می‌توان گفت آبی با کمتر از 500 قسمت در میلیون (ppm) نمک‌های محلول. صفحات یخی، کلاهک‌های یخی، یخچال‌های طبیعی، کوه‌های یخ، باتلاق‌ها، برکه‌ها، دریاچه‌ها، رودخانه‌ها، نهرها و آب‌های زیرزمینی منابع آب شیرین هستند.

به عنوان یک منبع حیاتی برای زندگی بشر، دسترسی به آب شیرین از لحاظ تاریخی مشخص می‌کند که تمدن‌ها کجا شروع شده و رشد کرده‌اند. آب شیرین به جوامع باستانی اجازه رشد داد. پروژه‌های اولیه مهندسی عمران حول محور آبیاری و ایجاد منبع آب آشامیدنی متمرکز بودند. تمدن‌های بزرگ و قدرتمندی مانند مصریان را در نظر بگیرید که کانال‌هایی برای آبیاری محصولات خود، دروازه‌هایی برای هدایت جریان آب و مخازنی برای ذخیره آن می‌ساختند.

برزیل دارای بالاترین منابع آب شیرین در جهان است که تقریباً 12 درصد از منابع آب شیرین جهان را تشکیل می‌دهد. فقط به این دلیل که منطقه آمازون این کشور دارای 70 درصد کل آب شیرین است. پس از برزیل، به ترتیب روسیه، ایالات‌متحده آمریکا، کانادا، چین، کلمبیا، اتحادیه اروپا، اندونزی، پرو و هند قرار دارند.

از تمام آب‌های موجود روی زمین، فقط 5 /2 درصد آب شیرین است و بیشتر آن در یخ یا اعماق زیر زمین محبوس شده است. رودخانه‌ها و دریاچه‌ها فقط بخش کوچکی از آن را در خود جای می‌دهند- اما این چیزی است که حیات روی زمین به آن بستگی دارد: برای هفت میلیارد انسانی که برای نیازهای کشاورزی، صنعتی و آب آشامیدنی خود به آن نیاز دارند؛ و برای حدود یک از هر 10 حیوان شناخته‌شده، از سنجاقک گرفته تا اردک، تا دلفین و حدود نیمی از همه گونه‌های ماهی. متاسفانه، فعالیت‌های انسانی این منبع حیاتی را تحت فشار زیادی قرار می‌دهد.

ما به محیط‌های سالم آب شیرین نیاز داریم. برای آب آشامیدنی تمیز؛ برای مواد مغذی که مزارع ما را بارور می‌کند؛ برای ذخایر ماهی‌های آب شیرین که میلیون‌ها نفر را تغذیه می‌کند؛ و برای رسوبی که دلتاهای پرجمعیت را در بالای دریاهای خروشان نگه می‌دارد.

اما اکنون بیش از هر زمان دیگری، رودخانه‌ها، دریاچه‌ها و تالاب‌های ما در معرض تهدید قرار گرفته‌اند، زیرا محصولات تشنه، آب را می‌بلعند، آلودگی‌های صنعتی و فاضلاب‌ها به رودخانه‌ها نشت می‌کنند، زیستگاه‌های طبیعی روی آن ساخته می‌شوند و سدها و زیرساخت‌ها سیستم‌های رودخانه‌ای را تکه‌تکه می‌کنند.

نزدیک به دو میلیارد نفر در حال حاضر در مناطقی زندگی می‌کنند که در معرض خطر کمبود شدید آب هستند. اما با رشد جمعیت، افزایش مصرف و تغییرات آب‌وهوایی، بدون اقدام فوری، این عدد و سایر اثرات مضر بدتر می‌شود.

توزیع نابرابر مایه حیات

در ایالات‌متحده، بسیاری از ساکنان، اما نه همه، خوش‌شانس هستند که هر روز به آب تمیز و شیرین دسترسی دارند. هنگامی که آنها شیر آب را باز می‌کنند، سیستم‌های لوله‌کشی فوراً این منبع مهم را وارد خانه‌هایشان می‌کنند. با وجود اهمیتی که آب شیرین برای حیات دارد، یک منبع بسیار نادر روی زمین است. کمتر از سه درصد از آب موجود بر روی زمین را آب شیرین تشکیل می‌دهد و 97 درصد باقی‌مانده را آب شور تشکیل می‌دهد، مانند آنچه در اقیانوس‌ها یافت می‌شود.

بیشتر آب شیرین جهان به راحتی در دسترس انسان نیست. تقریباً 69 درصد از آب شیرین زمین به شکل یخ در یخچال‌ها و کلاهک‌های یخی قطبی محبوس شده است و 30 درصد دیگر از آب شیرین زمین به شکل آب‌های زیرزمینی در زیر سطح قرار دارد. این موضوع باعث می‌شود تنها حدود یک درصد از آب شیرین زمین به راحتی برای استفاده انسان در دسترس باشد.

متاسفانه آب شیرین سطحی موجود به طور مساوی در سراسر جهان توزیع نمی‌شود. برزیل، روسیه، کانادا، اندونزی، چین، کلمبیا و ایالات‌متحده بیشترین منابع آب شیرین سطحی جهان را در اختیار دارند. در نتیجه، تقریباً یک‌پنجم جمعیت جهان در مناطق کم‌آب زندگی می‌کنند که به‌طور متوسط ​​هر فرد کمتر از هزار مترمکعب (35315 فوت‌مکعب) آب در سال دریافت می‌کند. این کمبود آب بر دسترسی مردم به آب پاک و قابل استفاده و همچنین توسعه اقتصادی و ژئوپولیتیک مناطق مختلف تاثیر می‌گذارد.

الف) دسترسی به آب

از آنجا که منابع آب شیرین به طور نابرابر در سراسر جهان توزیع شده است، بسیاری از جوامع انسانی به آب آشامیدنی تمیز و سالم دسترسی ندارند. بر اساس گزارش سازمان ملل، 1 /2 میلیارد نفر در سراسر جهان در سال 2017 به آب آشامیدنی مدیریت‌شده ایمن دسترسی نداشتند. در عوض، آنها فقط به آب آلوده دسترسی داشتند که می‌تواند ناقل آلودگی و بیماری‌های عفونی باشد. جمعیت‌هایی که آب کثیف می‌نوشند، در معرض افزایش خطر ابتلا به اسهال، وبا، اسهال خونی و سایر بیماری‌ها هستند. عدم دسترسی به آب آشامیدنی سالم موجب مرگ بیش از سه میلیون نفر در سال می‌شود.

در نتیجه، تامین منابع آب بهبودیافته برای کشورهای در حال توسعه یک هدف مهم برای سازمان‌های بین‌المللی است. بین سال‌های 1990 تا 2015، 6 /2 میلیارد نفر در سراسر جهان در نتیجه تلاش‌های بین‌المللی به منابع آب بهبودیافته دسترسی پیدا کردند. جمعیت انسانی باقی‌مانده که هنوز به آب تمیز دسترسی ندارند، بیشتر در آفریقا و آسیا متمرکز شده‌اند که تقریباً یک میلیارد نفر را شامل می‌شود.

ب) توسعه اقتصادی

دسترسی به آب شیرین همچنین برای توسعه اقتصادی مهم است. به عنوان مثال، منابع آب شیرین امکان توسعه شیلات را فراهم می‌کند. مردم سراسر جهان از این زیستگاه‌ها ماهی برداشت می‌کنند و این منابع، پروتئین حیوانی کافی برای تغذیه 158 میلیون نفر در سراسر جهان را فراهم می‌کنند. این شیلات هم منبع امرار معاش ماهیگیران محلی و هم منبع درآمدی برای تاجران است.

علاوه بر استفاده از آب شیرین به عنوان زیستگاه، آب شیرین منبع مهمی در سایر فعالیت‌های اقتصادی مانند کشاورزی است. بر اساس یک برآورد، حدود 70 درصد از آب شیرین جهان برای کشاورزی به کار گرفته می‌شود. کشاورزان در سراسر جهان از آبیاری برای انتقال آب از منابع آب سطحی و زیرزمینی به مزارع خود استفاده می‌کنند. این فعالیت‌های کشاورزی بیش از یک میلیارد نفر در سراسر جهان را شامل می‌شود و هر سال بیش از 4 /2 تریلیون دلار ارزش اقتصادی ایجاد می‌کند. در آینده، تقاضا برای آب شیرین کشاورزی، با افزایش جمعیت جهان افزایش خواهد یافت. طبق یک تخمین، تقاضا تا سال 2050، 50 درصد افزایش خواهد یافت. این افزایش مصرف آب فشار بیشتری بر ذخایر محدود آب شیرین زمین وارد می‌کند و دسترسی به آب شیرین را حیاتی‌تر می‌کند.

ج) ژئوپولیتیک

امروزه مبارزه بر سر آب شیرین را می‌توان در ژئوپولیتیک بین‌المللی مشاهده کرد. برای مثال، اتیوپی و مصر مدت‌هاست که بر سر منابع آبی نیل در شاخ آفریقا با هم جنگیده‌اند. رود نیل یک آبراه مهم است که نزدیک به 85 درصد از آب مصر را تامین می‌کند. با این حال، تقریباً 85 درصد از آب نیل از اتیوپی سرچشمه می‌گیرد. از آنجا که اتیوپی در حال برنامه‌ریزی برای سدسازی بخشی از رودخانه نیل به منظور تولید برق است، مصر نگران است که دسترسی این کشور به آب‌های نیل تحت تاثیر نامطلوب قرار گیرد. اگرچه این اختلاف هنوز به درگیری آشکار تبدیل نشده، اما روشن است که تامین امنیت این منبع مهم آب شیرین، روابط اتیوپی و مصر را برای سال‌های طولانی در آینده مشخص خواهد کرد.

این درگیری‌ها بر سر منابع آب در سراسر جهان رایج است. حتی در ایالات‌متحده که منابع آب شیرین نسبتاً فراوان است، جمعیت‌های مختلف بر سر استفاده از آب شیرین با هم درگیر هستند. یکی از بحث‌های مهمی که در حال حاضر در حال انجام است، بر سیستم رودخانه کلرادو متمرکز است. این سیستم آبی نیاز آریزونا، کالیفرنیا، نوادا، کلرادو، نیومکزیکو، یوتا و وایومینگ را تامین می‌کند، اما به دلیل خشکسالی که باعث کاهش جریان آب در این سیستم رودخانه‌ای شده است، این هفت ایالت باید تصمیم بگیرند که چگونه مصرف آب را کاهش دهند تا رودخانه را برای تمام کاربران دیگر حفظ کنند. با افزایش جمعیت، و با تغییر الگوهای بارش در سراسر جهان، این درگیری‌ها بر سر آب ادامه خواهد داشت و در آینده با فراوانی بیشتری رخ خواهد داد.

هزینه بالای آب ارزان

بر اساس گزارش صندوق جهانی طبیعت (WWF) که سال گذشته منتشر شد، آب شیرین «گران‌بهاترین و بهره‌برداری‌شده‌ترین منبع جهان» است، اما همواره در اقتصادهای جهانی به‌ طور قابل ‌توجهی کمتر از حد واقعی ارزش‌گذاری شده است، که این موضوع به هزینه‌های زیست‌محیطی گسترده‌ای منجر می‌شود.

این گزارش تخمین می‌زند که ارزش اقتصادی سالانه اکوسیستم‌های آب و آب شیرین در سطح جهان 58 تریلیون دلار است- رقمی معادل 60 درصد تولید ناخالص داخلی جهانی (GDP). این رقم شگفت‌انگیز با تخمین ارزش مالی رودخانه‌ها، نهرها، دریاچه‌ها، مخازن و تالاب‌ها برای جوامع بشری محاسبه شده است. منافع اقتصادی مستقیم از جمله آب برای آشامیدن خانوار، پخت‌وپز و نظافت، آبیاری برای کشاورزی و تامین صنایع در هر سال 5 /7 تریلیون دلار محاسبه شد.

با این حال، مزایای غیرمستقیم -و اغلب نامرئی- که آب شیرین برای جوامع بشری به ارمغان می‌آورد، به طور قابل توجهی بالاتر است. این گزارش تخمین می‌زند که چنین ارزش‌های غیرمستقیمی -از جمله تصفیه آب، افزایش سلامت خاک، ذخیره کربن و حفاظت از جوامع در برابر سیل و خشکسالی- سالانه حدود 50 تریلیون دلار است.

به عبارت دیگر، اکوسیستم‌های آب شیرین نه‌تنها برای حفظ جوامع به طور روزمره حیاتی هستند، بلکه سیستم‌های حیاتی ارزشمندی نیز ارائه می‌کنند که به حفظ سلامت مردم و کره زمین کمک می‌کند.

استوارت اور (Stuart Orr)، رهبر جهانی آب شیرین WWF می‌گوید: «اکوسیستم‌های آب و آب شیرین نه‌تنها برای اقتصاد ما اساسی هستند، بلکه مایه حیات سیاره و آینده ما نیز هستند. ما باید به خاطر داشته باشیم که آب از شیر آب نمی‌آید، بلکه از دل طبیعت می‌آید. آب برای همه به اکوسیستم‌های سالم آب شیرین بستگی دارد، که همچنین پایه امنیت غذایی، کانون‌های تنوع زیستی و بهترین حائل و بیمه در برابر تشدید اثرات آب‌وهوایی هستند. معکوس کردن از دست دادن اکوسیستم‌های آب شیرین، راه را به سوی آینده‌ای انعطاف‌پذیرتر، دوستدار طبیعت و پایدار برای همه هموار می‌کند.»

اکوسیستم‌های آب شیرین در سرتاسر جهان به طور فزاینده‌ای از طریق فشارهای انسانی مانند از دست دادن زیستگاه، آلودگی و استخراج بیش از حد تهدید می‌شوند که همگی با اثرات مداوم شرایط اضطراری آب‌وهوایی تشدید می‌شوند. همان‌طور که گزارش‌های قبلی WWF نشان داده است، تنوع زیستی آب شیرین از سال 1970 به طور متوسط ​​83 درصد کاهش یافته است، در حالی که یک‌سوم تالاب‌های جهانی در همان دوره زمانی از بین رفته‌اند. در حال حاضر، دوسوم از بزرگ‌ترین رودخانه‌های جهان دیگر جریان آزاد ندارند و تالاب‌ها با سرعتی سه برابر سریع‌تر از جنگل‌ها از بین می‌روند.

میشل تیمی، معاون مدیر WWF برای آب‌های شیرین گفت: «تاثیرات هشداردهنده خشکسالی، سیل، کاهش گونه‌های حیاتی و دسترسی به آب برای استفاده انسانی و کشاورزی خیره‌کننده است. هنوز فرصتی برای کاهش و حتی جلوگیری از ایجاد آسیب حاد بیشتر وجود دارد، اما ما باید اکنون برای محافظت از این اکوسیستم‌های حیاتی حامی حیات اقدام کنیم.»

روشن است که برای دهه‌ها جوامع بشری به طور مداوم اکوسیستم‌های آب شیرین را کم‌ارزش دانسته‌اند و به همین دلیل نتوانسته‌اند به درستی از آنها در برابر آسیب محافظت کنند. همان‌طور که شعار روز جهانی غذا در سال 2023 با عنوان «آب، غذاست» تاکید می‌کرد، پرداختن به بحران آب برای تضمین امنیت غذایی برای جمعیت روبه‌رشد جهان ضروری است. همان‌طور که گزارش اخیر فائو نشان می‌دهد، حدود 4 /2 میلیارد نفر در سراسر جهان با ناامنی غذایی متوسط ​​یا شدید روبه‌رو هستند، در حالی که نیمی از جهان حداقل یک بار در ماه با کمبود آب مواجه هستند.

چالش کلیدی این است که سیستم‌های حیاتی که آب در اختیار جوامع جهانی قرار می‌دهد، به عنوان وسیله‌ای برای پایدارتر کردن استفاده و حفاظت از آن، موثرتر ارزش‌گذاری شود. گزارش WWF از دولت‌ها، کسب‌وکارها و موسسه‌های مالی جهانی می‌خواهد که فوراً سرمایه‌گذاری‌های خود را در زیرساخت‌های آب پایدار و راه‌حل‌های مبتنی بر طبیعت افزایش دهند. در عین حال، نیاز مبرم به حکمرانی موثر آب وجود دارد که بتواند به طور جاه‌طلبانه اکوسیستم‌های آب شیرین را حفظ و احیا کند، در حالی که به طور عادلانه آب را به جوامعی که به آن نیاز دارند تخصیص دهد.

یک ابتکار ارزشمند برای دستیابی به این هدف، چالش آب شیرین است که هدف آن ادغام بهتر احیای آب شیرین در سیاست‌ها و چهارچوب‌های برنامه‌ریزی ملی است. هدف این ابتکار تعیین اهداف بلندپروازانه بازسازی است که سپس در سیاست ملی قرار می‌گیرند. علاوه بر این، به دنبال تقویت حمایت و همکاری میان همه سازمان‌ها و جوامع درگیر در بازسازی، و بسیج بهتر منابع برای کمک به دستیابی به این اهداف است. چالش آب شیرین که در اوایل سال 2023 آغاز شد، بزرگ‌ترین ابتکار جهانی برای احیای آب شیرین در تاریخ، با هدف احیای 300 هزار کیلومتر رودخانه تخریب‌شده و 350 میلیون هکتار تالاب تخریب‌شده تا سال 2030، و حفظ اکوسیستم آب شیرین دست‌نخورده است که کشورهای متعددی در سراسر جنوب جهانی آن را پذیرفته‌اند.

دکتر کِرستِن شویجت، مدیر کل WWF International گفت: «آب یکی از سنگ بناهایی است که آینده مشترک ما بر آن استوار است. گزارش WWF ارزش اساسی اکوسیستم‌های آب و آب شیرین را برای اقتصاد و محیط زیست جهانی ما نشان می‌دهد. رودخانه‌ها، دریاچه‌ها و تالاب‌های سالم برای امنیت آب و غذا، سازگاری با تغییرات اقلیمی و حفظ تنوع زیستی ضروری هستند، اما ارزش‌های فرهنگی و معنوی گران‌قیمتی را نیز ارائه می‌کنند که برای رفاه مردم در سراسر جهان حیاتی است. زمان آن فرا رسیده است که دولت‌ها، کسب‌وکارها و موسسه‌های مالی برای حفاظت و احیای اکوسیستم‌های آب شیرین ما سرمایه‌گذاری کنند تا اطمینان حاصل شود که آینده‌ای را می‌سازیم که در آن آب به وفور برای همه جریان داشته باشد.»

دشمنی به نام تغییرات اقلیمی

در سطح جهان حداقل دو میلیارد نفر به آب‌های زیرزمینی به عنوان بزرگ‌ترین و قابل اعتمادترین منبع آب شیرین جهان متکی هستند که اکثر آنها در مناطق خشک و بایر زندگی می‌کنند. آب‌های زیرزمینی منبع یک‌سوم کل بهره‌برداری از آب‌های شیرین است که به ترتیب 36، 42 و 27 درصد از آب مورد استفاده برای مصارف خانگی، کشاورزی و صنعتی را تامین می‌کند. در دهه‌های اخیر، افزایش استفاده از آب‌های زیرزمینی برای مصارف انسانی و کشاورزی، باعث کاهش سطح آب‌های زیرزمینی در بسیاری از مناطق جهان شده است. در نتیجه، سفره‌های زیرزمینی رو به کاهش هستند که باعث ایجاد تعدادی از مشکلات زیست‌محیطی و زمین‌شناسی از جمله فرونشست زمین و تخریب تالاب‌ها شده است.

امروزه حدود دو میلیارد نفر در سراسر جهان به آب آشامیدنی سالم دسترسی ندارند و تقریباً نیمی از جمعیت جهان حداقل برای بخشی از سال با کمبود شدید آب مواجه هستند. انتظار می‌رود این اعداد با شدت گرفتن تغییرات آب‌وهوایی و رشد جمعیت، افزایش یابد.

تنها 5 /2 ‌درصد از آب روی زمین قابل استفاده و آب شیرین است و تغییرات آب‌وهوایی به طور خطرناکی بر این منبع تاثیر می‌گذارد. در طول 20 سال گذشته، میزان ذخیره آب زمینی -از جمله رطوبت خاک، برف و یخ- یک سانتی‌متر در سال کاهش یافته است که پیامدهای زیادی برای امنیت آب دارد. پیش‌بینی می‌شود که منابع آبی ذخیره‌شده در یخچال‌ها و پوشش برف، در طول این قرن کاهش بیشتری پیدا کند، بنابراین دسترسی به آب در طول دوره‌های گرم و خشک در مناطقی که از آب ذوب‌شده از رشته‌کوه‌های اصلی استفاده می‌کنند، کاهش می‌یابد؛ جایی که بیش از یک‌ششم جمعیت جهان در حال حاضر در آن زندگی می‌کنند.

پیش‌بینی می‌شود که افزایش سطح دریا باعث افزایش شور شدن آب‌های زیرزمینی، کاهش دسترسی به آب شیرین برای انسان‌ها و اکوسیستم‌ها در مناطق ساحلی شود. کیفیت آب نیز تحت تاثیر تغییرات اقلیمی قرار می‌گیرد، زیرا پیش‌بینی می‌شود که دمای بالاتر آب و سیل و خشکسالی‌های مکرر، باعث تشدید بسیاری از شکل‌های آلودگی آب -از رسوبات گرفته تا عوامل بیماری‌زا- شود. تغییرات آب‌وهوایی، رشد جمعیت و افزایش کم‌آبی بر عرضه غذا نیز فشار وارد می‌کند، زیرا بیشتر آب شیرین -حدود 70 درصد به طور متوسط- برای کشاورزی استفاده می‌شود.

افزایش دمای جهانی رطوبتی را که اتمسفر می‌تواند در خود نگه دارد، افزایش می‌دهد، در نتیجه طوفان‌ها و باران‌های شدید بیشتر می‌شود؛ اما به طور متناقض، با تبخیر آب بیشتر از خشکی و تغییر الگوهای آب‌وهوایی جهانی، دوره‌های خشکسالی نیز شدیدتر می‌شوند. آزاده چیذری