دندان عقل را در چه سن و زمانی باید بکشیم؟
با توجه به مشکلاتی که دندان عقل در آینده ممکن است ایجاد کند، حتماَ قبل از سی‌سالگی وضعیت دندان عقل خود را نزد دندان‌پزشک بررسی کنید و اگر نیاز بود آن را جراحی کنید.
دندان عقل چیست؟
دندان عقل (wisdom tooth) آخرین دندان در هر قوس فکی است،که دندان‌پزشکان به آن آسیای سوم می‌گویند. می‌دانید دندان عقل چند تاست؟ هر فردی دو دندان عقل در فک بالا و دو دندان عقل در فک پایین دارد. پس طبیعی‌ست درآوردن این دندان ها به‌لحاظ زمانی در سنین بالاتر و در بزرگسالی باشد. سن رویش این دندان بین ۱۷تا ۲۵ سالگی است حتی در بعضی افراد رویش آن در سنین بالاتر اتفاق می‌افتد. درصورت پوسیدگی دندان عقل یا عفونت و یا مشکلات دیگر، دندان باید کشیده شود. کاربرد دندان عقل در جویدن غذا نیست و حتی در مواردی که مشکل یا عفونتی نیز ایجاد نکند، توصیه پزشک متخصص دهان و دندان کشیدن این دندان است، چون آن را زائد می‌دانند. در ادامه این مطلب شما را با دلایل جراحی و خطرات آن آشنا می‌کنیم.
انواع دندان عقل
سه نوع رویش وجود دارد:
- دندان عقل روییده: این دندان در صورتی که فضای کافی در فک در اختیار داشته باشد، طبیعی رشد می‌کند و هیچ مشکلی برای فرد ایجاد نمی‌کند. در مورد کشیدن این دندان اختلاف نظر وجود دارد و عدهای از پزشکان آن را دندان زائد می‌داند و حتی در صورت سالم بودن هم توصیه به خارج کردن آن دارند اما عدهای دیگر بر این عقیده اند اگر فشاری به دندان‌های دیگر وارد نمی‌کند یا پوسیدگی ندارد کاری به کارش نداشته باشید. در هر فردی ممکن است یکی یا هر ۴ تای دندان عقل این وضعیت را داشته باشد. اگرچه کم پیش می‌آید که دندان عقل این وضعیت را داشته باشد و معمولا فرد با درد یا آبسه، عفونت دندان عقل مواجه می‌شود. ممکن است دندان عقل به شکل نیمه نهفته و یا نهفته باشد. اول می‌گوییم دندان عقل نهفته و نیمه نهفته چیست و بعد سراغ راه چاره برای این دندان‌ها می‌رویم.
- دندان عقل نهفته: وقتی دندان در فک باقی بماند و اصلآَ از ریشه نتواند خارج شود، دندان عقل نهفته است. اگر فرد درد یا مشکلی در فک خود احساس نکند، شاید اصلا متوجه نداشتن دندان عقل نشود. درصورتی که دندان‌پزشک درخواست عکس رادیولوژی کند، این دندان در لثه خود را نشان می‌دهد و پیشنهاد می‌شود هرچه سریع‌تر دندان کشیده شود چون:
- دندان‌های نهفته فولیکول در اطراف خود دارند و با سپری شدن زمان و بی‌توجهی به کشیدن آن، این فولیکول کیست ایجاد می‌کند و کیست بزرگ می‌شود و قسمتی از فک را ازبین می‌برد.
- عوارض دندان عقل در بزرگسالان مسن‌تر بیش‌تر است و بهتر است هرچه زودتر این دندان را کشید.
پس با توجه به مشکلاتی که دندان عقل در آینده ممکن است ایجاد کند، حتماَ قبل از سی‌سالگی وضعیت دندان عقل خود را نزد دندان‌پزشک بررسی کنید و اگر نیاز بود آن را جراحی کنید.
- دندان عقل نیمه نهفته: در فرایند رشد دندان عقل، وقتی به صورت نیمه نهفته است و هنوز کامل رشد نکرده است و فقط قسمتی از تاج بیرون است، ممکن است فرد را با مشکلاتی روبرو کند. در بعضی کودکان که کم‌خونی یا راشیتیسم دارند، یا به دلیل ارث یا هماهنگ نبودن اندازه فک برای رویش دندان دندان عقل نیمه نهفته شیوع دارد. درد در هنگام رشد، شایع‌ترین عارضه است که در بعضی افراد همراه با سر درد هم خواهد بود. اما عوارض این دندان بیش از این‌هاست. فضای بین دندان عقل و دندان‌های آسیا به سختی تمیز می‌شود، چون در انتهای دهان قرار دارد و دسترسی به آن سخت است. اگر غذایی هم بین دندان و لثه گیر کند، احتمال دارد به لثه آسیب بزند یا سلولیت و آبسه ایجاد کند.
حالا اگر دندان عقل فضای کافی برای رشد نداشته باشد چه اتفاقی می‌افتد؟ به دندان‌های دیگر فشار می‌آورد و باعث کج شدن آن‌ها می‌شود.
علائم رویش دندان عقل
نشانه‌های رویش دندان عقل بستگی به نوع دندان عقل دارد، گفتیم که دندان نهفته و نیمه نهفته مشکلات بیشتری را برای فرد ایجاد می‌کنند. اما در کل بسیار بعید است که رویش این دندان هیچ نشانه‌ای نداشته باشد. عمومی‌ترین علامت درد دندان است.
درد دندان عقل
فشار و سوزش و تورمی که در فک ایجاد می‌شود و درد دندان عقل حتی گاهی تا گوش هم پیش‌روی می‌کند. این دردهای پیش‌رونده در سر و گوش زمانی ایجاد می‌شود که دندان عقل راهی برای خروج ندارد و به بافت‌های اطراف فشار وارد می‌کند و آن وقت است که باید چاره‌ای برای درد دندان بیابید. حتما می‌پرسید در مواقعی که دسترسی به پزشک وجود ندارد، یا مثل حالا درگیر پاندمی کرونا باشیم و در قرنطینه، خودمان چه کار می‌توانیم بکنیم؟ چه چیزی برای دندان درد خوب است؟ به‌خصوص اگر درد دندان در شب باشد. استفاده از مسکن برای دندان درد بهترین راه پیشنهادی است. می‌توانید از مسکن‌های بدون نسخه مثل استامینوفن، نوافن، ایبوپروفن استفاده کنید. اگر مسکن قوی برای دندان درد لازم دارید، از مفنامیک و یا قرص‌های کدئین دار استفاده کنید. ولی حواستان باشد داروهای کدئین دار وابستگی ایجاد می‌کنند پس دائم استفاده نکنید.
برای درمان فوری عفونت دندان عقل چه کار کنیم؟
در مواقعی هم دندان عقل عفونت دارد. آیا می‌دانید درمان درد دندان عفونتی چگونه است؟ در ادامه چند روش مراقبتی خانگی به شما پیشنهاد می‌کنیم.
آب نمک:
آب نمک یک روش خانگی و متداول برای درمان عفونت و تسکین درد دندان است. باید کمی نمک داخل آب ولرم بریزید، هم بزنید و روزانه چند مرتبه دهان خود را با آن بشویید.
سرکه سیب:
دو قاشق غذاخوری سرکه را داخل دهانتان به مدت چند دقیقه غرغره کنید و بیرون بریزید. این روش را نمی‌توانید مثل آب نمک هر روز انجام دهید. چون لثه‌ها را حساس می‌کند، هفته‌ای دوبار این کار را انجام دهید.
جوش‌شیرین:
برای استفاده از جوش شیرین دو راه دارید: اول اینکه کمی از آن را مستقیم روی محل عفونت بریزید و یا اینکه با آب ترکیب کنید و مثل سرکه سیب و آب نمک غرغره کنید و بیرون بریزید.
درصورتی که این روش‌ها درد و عفونت را آرام نکرد باید تحت نظر پزشک آنتی‌بیوتیک مصرف کنید.
علت‌های کشیدن دندان عقل
مشکلاتی که دندان عقل ایجاد می‌کند علاوه بر درد موارد زیادی است .
- درد: با دندان عقل چند نوع درد دندان تجربه می‌شود. دردی که با رشد دندان و تلاش برای خارج شدن از لثه فرد را آزار می‌دهد. یا مثلا زمانی که دندان کامل رشده کرده باشد و درد هم نداشته باشد، ولی دچار پوسیدگی می‌شود و درد پوسیدگی و تخریب عصب بیمار را اذیت می‌کند.
- عفونت دندان عقل: راه‌های درمان خانگی برای کنترل عفونت و حتی مراجعه به پزشک و مصرف آنتی بیوتیک را بیان کردیم. اما وقتی عفونت دندان زیاد باشد یا کنترل آن سخت باشد نیازی به تحمل مشقت آن هم برای آن وجود ندارد و یکی از ساده ترین راه‌ها کشیدن دندان است.
- ارتودنسی: اصولا ارتودنسی برای ترمیم دندان‌های که در اثر فشار و یا عوامل دیگر کج و زاویه‌دار رشده کرده‌اند انجام می‌شود. پس برای فراهم کردن فضا برای صاف شدن این دندان‌ها لازم است دندان‌های عقل از جای خود خارج شوند و فضای بیشتری برای سایر دندان‌ها ایجاد شود.
- پروتز‌های دندانی: وقتی به جای دندان‌های دیگر به جز دندان عقل می‌خواهیم کاشت ریشه انجام دهیم، باقی ماندن دندان عقل دیگر ضرورتی ندارد.
- تومور دهانی: در افرادی که مبتلا به تومورهای دهانی باشند و قصد شروع رادیوتراپی داشته باشند اولین اقدام خارج کردن دندان عقل است.
- آسیب‌های فیزیکی به دندان: در مواردی هنگام ترمیم دندان‌های آسیای دوم ممکن است فشاری به دندان عقل وارد شود و تاج آن را بشکند یا در اثر پوسیدگی فقط ریشه باقی مانده باشد، در این مورد هم توصیه دندان‌پزشکان کشیدن آن است.
جراحی دندان عقل
در مواردی که دندان عقل وضعیت خاص داشته باشد و یا بخشی از آن در لثه نهفته باشد و با کشیدن قابل خارج کردن نباشد، دندان‌پزشک معالج ناچار است با جراحی بخشی از لثه را برش بزند و از این طریق دندان و ریشه را از لثه خارج کند. خارج کردن دندان با جراحی قطعا با درد همراه خواهد بود، پس بی‌حسی ضرورت دارد، در مواردی که بیمار به دلیل مشکلات و بیمارهای دیگر مثل عقب ماندگی اجازه فعالیت به جراح نمی‌دهد یا کسانی که فوبیای شدید دارند جراح می‌تواند از بی‌هوشی هم استفاده کند. پیچیدگی جراحی و قدرت تحمل بیمار برای درد نیز از تعیین کننده‌های دیگر برای انتخاب نوع جراحی هستند.
- بی‌حسی موضعی: در این روش با یک یا چند آمپول نوکایین به لثه تزریق می‌شود و محل بی‌حس می‌شود. بیمار درد را حس نمی‌کند اما طی فرایند جراحی بیدار است ولی درد را تجربه نمی‌کند.
- آرام‌بخش: با تزریق داخل وریدی (IV) در بازو، بیمار آرام‌بخش دریافت می‌کند. این روش به همراه بی‌حسی موضعی در لثه استفاده می‌شود.
- بی‌هوشی: در این روش بیمار به طور کامل بی‌هوش می‌شود. این بی‌هوشی از طریق تنفسی یا وریدی انجام می‌شود. طی فرایند جراحی دما، فشار خون، ضربان قلب بیمار کنترل می‌شود و بعد از جراحی بیمار نیاز به ریکاوری دارد.
عوارض کشیدن دندان عقل
کشیدن دندان عقل معمولا عوارضی ایجاد نمی‌کند و آن‌چه هم رخ می‌دهد موقتی و قابل درمان است. حفره‌ای که بعد از کشیدن دندان ایجاد می‌شود خشک و دردناک می‌شود و یا اگر در آن غذا گیر کند یا باکتری تجمع پیدا کند ممکن است دچار عفونت در لثه شود. همچنین ممکن است موقع کشیدن دندان به دندان‌های دیگر یا فک آسیبی وارد شود.
مراقبت‌های بعد از کشیدن دندان عقل
- بعد از جراحی دندان عقل نباید آب دهان را بیرون بریزید یا به اصطلاحی تف کنید چون این‌کار باعث می‌شود لخته خونی که در حفره ایجاد شده را از دهان خارج کنید و خونریزی تشدید شود.
- درصورتی که بعد از جراحی درد شدید دارید از کمپرس سرد استفاده کنید. یک کیسه‌ی یخ را روی پوست خود بگذارید تا درد تسکین یابد. همچنین می‌توانید از مسکن استفاده کنید. معمولا دندان‌پزشک یا جراح معالج این دارو را برای شما تجویز می‌کند اما اگر در این مورد توصیه ای به شما نکرد می‌توانید از داروهای بدون نسخه مثل استامینوفن استفاده کنید.
- در ۲۴ ساعت اول استراحت کنید و زیاد در فعالیت نباشید و نوشیدنی‌های کافئین دار مثل قهوه، چای، نوشابه نخورید. حتی غذای گرم و سفت هم نباید بخورید و سعی کنید از چیزهای خنک مثل بستنی استفاده کنید و آب زیادی بنوشید.
- بعد از ۲۴ ساعت می‌توانید مسواک بزنید ولی باز هم باید مواظب محل زخم باشید، چون هنوز دردناک است. طی این مدت برای آب نمک رقیق غرغره کنید.
- درصورتی که روی محل زخم بخیه دارید در زمانی که پزشک برایتان تعیین کرده برای کشیدن بخیه‌ها نزد دندان‌پزشک بروید.
- اگر چند روز بعد از جراحی محل دندان عقل هنوز خونریزی و درد و تورم دارد، یا به راحتی نمی‌توانید غذا را ببلعید، یا تب کردید حتما با دندان‌پزشک یا جراح تماس بگیرید.
دیدگاه تان را بنویسید