استارت‌آپ‌ها چگونه صنعت غذایی ایران را متحول کردند؟ | بینش نوآور

صنعت غذایی ما جزو صنایعی بود که همگام با تحولات جهانی با سرعت پذیرای استارت‌آپ‌ها و تغییرات حاصل از فعالیت آنان شد. از یک سو مکانیزه شدن این صنعت برای تولید و از سوی دیگر، تحولات اساسی جهت توزیع به مصرف‌کننده فضا را برای استارت‌آپ‌ها از اواخر دهه 80 تا امروز گشوده است. اسنپ‌فود، دیجی‌کالا، ریحون، دلینو و... شاید اسامی باشند که وقتی از رابطه استارت‌آپ ایرانی با صنعت غذایی‌اش سخن می‌گوییم در نظر می‌آید؛ اما این اسامی مشهور تنها در قسمت تحویل محصول به مصرف‌کننده نهایی فعال هستند و نمی‌توانند آینه رابطه پیچیده این دو حوزه با یکدیگر باشند. در راستای نگارش این گزارش و برای درک پیچیدگی ذکرشده، به تجمیع فعالیت‌های صنعت غذایی که با کمک تکنولوژی و استارت‌آپ‌ها صورت می‌گیرد پرداخته شده و این رابطه، یک زنجیره و چرخه در نظر گرفته شده است.

انقلاب غذایی

صنعت استارت‌آپ غذایی با نوآوری در حال رونق است و اکوسیستم جهانی غذا را بهبود می‌بخشد. استارت‌آپ‌های مواد غذایی با پیاده‌سازی فناوری‌های جدید در زنجیره‌های تامین، الگو‌های تجاری و تجربه‌های مشتری، صنعت غذا را مانند بسیاری از صنایع جدید،‌ دیجیتالی می‌کنند. بنابراین، ما می‌توانیم شاهد انبوهی از استارت‌آپ‌های مواد غذایی با رشد سریع با الگوهای تجاری خارق‌العاده باشیم که اکوسیستم موجود صنعت را تغییر می‌دهند.

ابتدا، بیایید در مورد استارت‌آپ‌های مواد غذایی و چیستی آن صحبت کنیم. در اصل، استارت‌آپ‌های مواد غذایی، اکوسیستمی را تعریف می‌کنند که از تمام استارت‌آپ‌هایی که در تولید محصولات، توزیع، بازاریابی یا مدل‌های نوین کسب‌وکار در صنعت غذا دست دارند، تشکیل شده است. استارت‌آپ‌های جدید مواد غذایی با بهره‌گیری از پیشرفت‌های فناوری، کل صنعت را دوباره تصویر کرده و دوباره اختراع می‌کنند؛ به‌طوری که برخی از استارت‌آپ‌های مواد غذایی فرآیند تولید غذا را بر عهده می‌گیرند، در حالی که برخی دیگر خدمات نوآورانه و ابزارهای حفظ و جذب مشتری را ارائه می‌دهند.

بسیاری از استارت‌آپ‌های مواد غذایی، از برنامه‌های تحویل غذا، تهیه مواد اولیه جدید، راه‌حل‌های جدید برای ارائه خدمات غذایی، خدمات مشتری نوآورانه و فناوری‌های زنجیره تامین پیشرفته استفاده می‌کنند. همه این تلاش‌ها به کسب تجربیات برتر از سوی مشتری، کیفیت بالاتر غذا برای لذت بردن، راه‌حل‌هایی برای تامین غذا با قیمت مناسب و در عین حال حرکت همگام با تقاضاهای رو به رشد برای غذا در سراسر جهان منجر خواهد شد. از کشاورزی مدرن تا خدمات تحویل پیشرفته، استارت‌آپ‌های مواد غذایی فعالانه در تلاش هستند تا بخش غذا را بهبود بخشند و در عین حال وضعیت موجود را به چالش بکشند.

در بررسی‌های داده‌های موجود متوجه می‌شویم، همه استارت‌آپ‌های مواد غذایی از ترکیبی از ابزارهای فناوری قدرتمند و تخصص صنعت استفاده کرده‌اند تا روش سنتی ساخت و تحویل غذا را مختل کنند. علاوه بر این، ما شاهد معرفی روش‌های جدید تولید مواد غذایی و همچنین نوآوری‌هایی در کل فرآیند تحویل بوده‌ایم. در نهایت، می‌توان نتیجه‌گیری کرد که این استارت‌آپ‌های مواد غذایی به رشد خود ادامه خواهند داد و امیدواریم الهام‌بخش نوآوری بیشتری در صنعت استارت‌آپ‌های غذایی باشند.

همان‌طور که گفته شد، رابطه استارت‌آپ‌ها با صنعت غذایی یک زنجیره به‌هم‌پیوسته است. وقتی از صنعت غذایی سخن می‌گوییم، از خاک حاصلخیز، کود، بذر، آبیاری، برداشت، انتقال محصول به کارخانه، پروسه‌های تولید و آماده‌سازی ماده غذایی، آزمایشگاه‌های بهداشتی، برنامه‌های غذایی مبتنی بر اسناد بالادستی، امکانات صادرات مانند تاریخ تولید و انقضا و بسته‌بندی‌ها، امکانات لجستیک برای انتقال محصول از کارخانه‌ها و تولیدکنندگان به فروشندگان خرد و از آنجا به مصرف‌کننده نهایی، بازیافت و بازگشت محصول به طبیعت سخن می‌گوییم.

بر کسی پوشیده نیست که صنعت غذا با چالش‌های پایدار متعددی از جمله کاهش منابع، تخریب محیط زیست و ضایعات مواد غذایی مواجه است. استارت‌آپ‌ها در بخش کشاورزی دقیق، از فناوری و تجزیه و تحلیل داده‌ها برای رسیدگی به این مسائل و متحول کردن روش تولید مواد غذایی استفاده می‌کنند. استارت‌آپ‌هایی مانند زر تک اروند، گروتک، مزرعه کارآفرینی‌ ست‌پلت، ستلارم و... از فناوری‌هایی مانند سنجش از راه دور، پهپادها و دستگاه‌های اینترنت اشیا (IoT) برای فعال کردن کشاورزی دقیق در ایران استفاده می‌کنند. این فناوری‌ها به کشاورزان اجازه می‌دهد تا بر سلامت محصول نظارت کنند، آبیاری و کوددهی را بهینه کنند و استفاده از مواد شیمیایی کشاورزی را کاهش دهند. کشاورزی دقیق با ارائه داده‌های سریع و بینش‌های عملی به بهبود بهره‌وری، حفظ منابع و به حداقل رساندن اثرات زیست‌محیطی کمک می‌کند. علاوه بر آن استارت‌آپ‌ها در حال توسعه سیستم‌های کشاورزی عمودی نیز هستند که امکان کشت محصولات را در محیط‌های کنترل‌شده، مانند تاسیسات داخلی یا برج‌های عمودی فراهم می‌کند. کشاورزی عمودی استفاده از زمین را به حداکثر می‌رساند، مصرف آب را کاهش می‌دهد و نیاز به آفت‌کش‌ها را از بین می‌برد. استارت‌آپ‌ها همچنین در حال بررسی استفاده از تکنیک‌های هیدروپونیک و آئروپونیک برای رشد محصولات بدون خاک هستند که مصرف منابع را بیشتر کاهش می‌دهد. این شرکت‌های نوآور با توسعه راه‌حل‌های نوآورانه برای نگهداری، توزیع و بازیابی ضایعات، با موضوع ضایعات مواد غذایی مقابله می‌کنند. به عنوان مثال، استارت‌آپ‌هایی مانند

Apeel Sciences در آمریکا یک پوشش طبیعی برای میوه‌ها و سبزیجات ایجاد کرده‌اند که عمر مفید آنها را افزایش و فساد و ضایعات مواد غذایی را کاهش می‌دهد. استارت‌آپ‌های دیگری روی فناوری‌هایی کار می‌کنند تا زباله‌های غذایی را به محصولات ارزشمندی مانند خوراک حیوانات یا انرژی زیستی تبدیل کنند. جهاد کشاورزی مدعی شده که از فعالان حوزه استارت‌آپی که در این زمینه فعالیت می‌کنند، حمایت می‌کند.

یکی از مهم‌ترین اقدامات استارت‌آپ‌ها استفاده از فناوری بلاک‌چین برای افزایش شفافیت و قابلیت ردیابی در زنجیره تامین مواد غذایی است. بلاک‌چین می‌تواند به ردیابی منشأ، کیفیت و اعتبار پایداری محصولات غذایی کمک کند. این شفافیت به مصرف‌کنندگان قدرت می‌دهد تا انتخاب‌های آگاهانه داشته باشند و شیوه‌های پایدار را در سراسر زنجیره تامین تشویق می‌کند.

تا اینجا درباره حوزه کشاورزی و صنعت غذایی صحبت کردیم، اما یکی از حوزه‌های معروف استارت‌آپ‌ها در این صنعت، حوزه ارائه غذا و محصول خوراکی مفید به مصرف‌کننده است. در واقع یکی از زمینه‌های کلیدی که در آن صنعت غذا متحول می‌شود، توسعه برنامه‌های غذایی سفارشی است. استارت‌آپ‌هایی مانند Habit و Nutrino در دنیا با استفاده از الگوریتم‌های پیشرفته و تجزیه و تحلیل داده‌ها برای ایجاد برنامه‌های غذایی شخصی‌سازی‌شده متناسب با نیازهای فردی، انقلابی در رویکرد ما به تغذیه ایجاد می‌کنند. این برنامه‌ها عواملی مانند آرایش ژنتیکی، ترجیحات غذایی و اهداف سلامتی را برای بهینه‌سازی مصرف مواد مغذی و ارتقای رفاه کلی در نظر می‌گیرند. در ایران اپلیکیشن «کرفس» تلاش می‌کند تا برنامه غذای آنلاینی در این راستا ارائه دهد. «غفاری‌دایت» و «لیمومی» دیگر استارت‌آپ‌هایی هستند که در این مسیر حرکت می‌کنند.

یکی دیگر از پیشرفت‌های هیجان‌انگیز در صنعت تغذیه، ظهور غذاهای کاربردی است. اینها غذاهایی هستند که به‌طور خاص برای ارائه فواید سلامتی فراتر از تغذیه اولیه فرموله شده‌اند. برای مثال، تولیدکنندگانی مانند «مانی»، «نستله»، «کیک‌رایس» و «کاله» محصولات جایگزینی برای وعده‌های غذایی ایجاد کرده‌اند که به گونه‌ای طراحی شده‌اند که تمام مواد مغذی ضروری را در قالبی راحت و آماده برای خوردن فراهم کنند. این محصولات برای افراد پرمشغله‌ای که ممکن است زمان یا منابع لازم را برای تهیه یک وعده غذایی متعادل نداشته باشند، اما همچنان می‌خواهند مطمئن شوند که مواد مغذی مورد نیاز خود را دریافت می‌کنند، هدف قرار می‌گیرند.

پیشرفت‌های فناوری همچنین به استارت‌آپ‌ها این امکان را می‌دهد که در زمینه «ژنومیک مغذی» تحقیق کنند. مطالعه بر‌روی اینکه چگونه تغییرات ژنتیکی فردی می‌تواند بر پاسخ بدن به مواد مغذی خاص تاثیر بگذارد. شرکت‌هایی مانند «مای ژن» و «ژن‌فیت» در ایران کیت‌های آزمایش ژنتیکی را ارائه می‌کنند که اطلاعاتی را در مورد ترکیب ژنتیکی افراد و نحوه ارتباط آن با نیازهای تغذیه‌ای آنها ارائه می‌کنند. سپس می‌توان از این اطلاعات برای ایجاد توصیه‌های غذایی شخصی‌سازی‌شده که بر اساس مشخصات ژنتیکی منحصربه‌فرد اشخاص طراحی شده است، استفاده کرد.

«هک زیستی» یا تحول در عادات غذایی و سلامتی،‌ یک موضوع جدید است که فقط به توسعه محصولات غذایی جدید محدود نمی‌شود، بلکه به روش رشد و تولید مواد غذایی نیز گسترش می‌یابد. استارت‌آپ‌هایی مانند شرکت «پارس روشنا» و «برنامه ملی آبادیاران» از تکنیک‌های کشاورزی نوآورانه مانند کشاورزی عمودی و هیدروپونیک برای به حداکثر رساندن محصول و کاهش استفاده از آفت‌کش‌ها و سایر مواد شیمیایی مضر استفاده می‌کنند. با بهینه‌سازی شرایط رشد و نظارت دقیق بر سلامت گیاه، این شرکت‌ها قادر به تولید غذاهای غنی از مواد مغذی و عاری از آلاینده‌های مضر هستند. اهمیت سلامت روده در بهزیستی انسان به‌طور فزاینده‌ای در حال شناسایی است و استارت‌آپ‌ها در خط مقدم توسعه راه‌های جدید برای بهبود و حفظ میکروبیوم روده سالم هستند. اکثر شرکت‌های لبنی و دارویی ایران به این امر پرداخته‌اند.

در نتیجه، هک زیستی با استفاده از فناوری و پیشرفت‌های علمی برای بهینه‌سازی تغذیه و بهبود سلامت کلی، صنعت غذا را متحول می‌کند. از برنامه‌های غذایی سفارشی و غذاهای کاربردی گرفته تا مواد مغذی و کشاورزی دقیق، استارت‌آپ‌ها مرزهای ممکن را در دنیای تغذیه جابه‌جا می‌کنند. از آنجا که این شرکت‌ها مبتکر در کشف و توسعه تکنیک‌های جدید بیو هک هستند و این مسیر را ادامه می‌دهند، آینده تغذیه امیدوارکننده به نظر می‌رسد.

آن سال‌ها را یادتان هست که روی تراکت‌های تبلیغاتی رستوران‌ها یا روی شیشه‌های مغازه‌هایشان نوشته می‌شد ارسال با پیک؟ انگار هزار سال از دورانی که داشتن یک پیک موتوری برای ارزش‌گذاری رستوران‌ها استفاده می‌شد گذشته است. در سال‌های اخیر، صنعت غذا با افزایش خدمات تحویل بدون تماس شاهد تحول چشمگیری بوده است. این رویکرد نوآورانه برای تحویل غذا نه‌تنها شیوه سفارش و دریافت وعده‌های غذایی را متحول کرده است، بلکه به عنصری حیاتی در تضمین ایمنی و امنیت مشتریان و پرسنل تحویل غذا تبدیل شده است. با شیوع جهانی کرونا، تحویل بدون تماس اهمیت بیشتری پیدا کرده است، زیرا تعاملات فیزیکی را به حداقل می‌رساند و خطر انتقال ویروس را کاهش می‌دهد. این موضوع را در دنیای کرونا تجربه کردیم که تا چه اندازه استارت‌آپ‌های معروفی مثل اسنپ و دیجی‌کالا در عبور از آن دوران بیماری و قرنطینه کمکمان کردند.

 اگر تا به حال از تحویل بدون تماس استفاده نکرده‌اید، به عنوان یک کاربر همیشگی باید به شما بگویم این جنس از خرید بر پایه استارت‌آپ‌ها راحتی و کارایی بی‌نظیری به شما ارائه می‌دهد. مشتریان می‌توانند به راحتی از طریق خانه یا محل کار خود در طیف وسیعی از رستوران‌ها و منوها جست‌وجو کنند و نیازی به تردد شهری یا انتظار در صف‌های طولانی نداشته باشند. تنها با چند کلیک، می‌توانند سفارش‌های خود را ثبت کنند و پیشرفت تحویل خود را در زمان واقعی پیگیری کنند. این فرآیند ساده نه‌تنها در زمان صرفه‌جویی می‌کند، بلکه امکان مدیریت دقیق‌تر و کارآمدتر سفارش، کاهش خطاها و افزایش رضایت مشتری را نیز فراهم می‌کند. چند سالی است با گزینه‌های تحویل متنوع غذا هم روبه‌رو شده‌ایم. اسنپ‌فود و دلینو برای تحویل بدون تماس گزینه‌های تحویل مختلفی را ایجاد کرده‌اند. مشتریان می‌توانند بین خدمات تحویل درب منزل یا امکان دریافت از محل تعیین‌شده، یکی را انتخاب کنند. علاوه بر این، برخی از رستوران‌ها و پلت‌فرم‌های تحویل، راه‌حل‌های نوآورانه‌ای مانند قفسه‌های هوشمند یا نقاط تحویل بدون تماس را معرفی کرده‌اند، که در آن مشتریان می‌توانند سفارش‌های خود را به راحتی دریافت کنند. این گزینه سال‌هاست در جهان مرسوم است و به تازگی در برخی شرکت‌های بزرگ و اماکن عمومی مانند پردیس‌های سینمایی استفاده می‌شود.

برخلاف آنچه در ابتدا تصور می‌شد، افزایش تحویل بدون تماس برای رستوران‌های محلی و کسب‌وکارهای مواد غذایی یک موهبت بوده است. با بسته شدن سرویس‌های غذاخوری در طول همه‌گیری، بسیاری از رستوران‌ها و فروشگاه‌ها مجبور بودند برای زنده ماندن فقط به سفارش‌های تحویل غیرحضوری غذا تکیه کنند. پلت‌فرم‌های تحویل بدون تماس برای آنها راه نجاتی فراهم کرده است و آنها را قادر می‌کند تا به پایگاه مشتریان گسترده‌تری دست یابند و به ارائه غذاهای خاص خود ادامه دهند. در این میان مهم است که تاثیر زیست‌محیطی این روش‌ها را در نظر بگیرید. افزایش اتکا به خدمات تحویل باعث افزایش ضایعات بسته‌بندی شده است، زیرا هر سفارش معمولاً به صورت جداگانه بسته‌بندی می‌شود. با این حال، برخی پلت‌فرم‌ها و رستوران‌ها با استفاده از مواد بسته‌بندی سازگار با محیط زیست و اجرای برنامه‌های بازیافت، اقداماتی را برای رفع این مشکل انجام داده‌اند.

در جهان مارکتینگ می‌گویند اگر می‌خواهید بهتر و بیشتر بفروشید، باید ارزشی مازاد بر ارزش خود کالا را تقدیم مشتری کنید. صنعت غذایی هم دور از این موضوع نیست. شما به عنوان یک مصرف‌کننده در صورت برابری قیمت لبنیات، شیری را که حاوی ویتامین دی است می‌خرید یا شیشه شیری که ساده است؟ «تقویت تغذیه» یک موضوع میان‌رشته‌ای است. از یک‌سو علم تغذیه و از سوی دیگر علم مارکتینگ در میان است. در ابتدا این استارت‌آپ‌های جهانی بودند که واسط میان این علوم و صنعت غذایی شدند. خیلی از شرکت‌های نوآور امروز دست به ایجاد راه‌حل‌های خلاقانه‌ای زده‌اند که برنج سبوس‌دار، نان پروتئینی، شیر ویتامین‌دار و... وارد سبد غذایی مصرف‌کننده شود. البته در همین حوزه نیز باید خاطرنشان کرد که درک عمومی از غذاهای اصلاح‌شده ژنتیکی متفاوت است. در حالی که برخی از نوآوری استقبال می‌کنند، برخی دیگر در مورد پیامدهای ناخواسته آن ابراز نگرانی می‌کنند و صنایع غذایی را برهم‌زننده نظم جهان ارگانیک می‌دانند.

در دو دهه گذشته ایران در حوزه پرورش دام و همچنین آبزی‌پروری تلاش‌های جدی کرده است. ورود شترمرغ، بوقلمون و انواع ماهی‌های پرورشی به سبد غذایی مردم حاصل این تلاش است. استارت‌آپ‌های مختلفی به‌ویژه استارت‌آپ‌های دانشگاهی به خواست دولت و نهادهای خصولتی وارد این حوزه شدند و روش‌های جدیدی را برای بهره‌وری بیشتر ابداع کردند.

همان‌طور که پیشتر هم اشاره شد، صنایع غذایی یکی از مهم‌ترین صنایع دنیاست که در سال‌های اخیر دستخوش تغییرات چشمگیری بوده است. با تقاضای فزاینده برای شفافیت و پایداری، مصرف‌کنندگان به‌طور ویژه‌ای خواستار آن هستند که بدانند غذایشان از کجا می‌آید، چگونه تولید شده است و چه تاثیری بر محیط زیست دارد. در همین راستا استارت‌آپ‌ها با استفاده از فناوری بلاک‌چین، شرکت‌ها را قادر می‌کنند تا زنجیره‌های تامین کارآمدتر و شفاف‌تری ایجاد کنند، ضایعات را کاهش دهند و کیفیت محصولات خود را بهبود بخشند و در نهایت تمامی این موارد را به مردم گزارش دهند.

 وقتی از تحول صحبت می‌کنیم نمی‌توانیم چشم بر Hyperledger Grid که صنعت غذا را متحول کرده است، ببندیم. Hyperledger Grid قابلیت ردیابی سرتاسری را در زنجیره تامین مواد غذایی از مزرعه تا میز امکان‌پذیر می‌کند. با استفاده از فناوری بلاک‌چین، شرکت‌ها می‌توانند از هر معامله‌ای که در زنجیره تامین رخ می‌دهد، از مبدأ مواد اولیه تا تحویل محصول نهایی، اطلاع به دست آورند. این به مصرف‌کنندگان اجازه می‌دهد دقیقاً بدانند که غذایشان از کجا آمده، چگونه تولید شده و چه تاثیری بر محیط ‌زیست داشته است.  Hyperledger Grid همچنین به ارتقای پایداری در صنایع غذایی کمک می‌کند. با ارائه شفافیت و قابلیت ردیابی، شرکت‌ها می‌توانند مناطقی را شناسایی کنند که می‌توانند ضایعات را کاهش دهند، فرآیندهای تولید را بهینه کنند و اثرات زیست‌محیطی خود را به حداقل برسانند. به عنوان مثال، یک شرکت ممکن است از Hyperledger Grid برای ردیابی مصرف انرژی تاسیسات تولید خود و شناسایی راه‌های کاهش آن، یا برای نظارت بر استفاده از آفت‌کش‌ها و کودها در زنجیره تامین خود و یافتن جایگزین‌هایی که پایدارتر هستند، استفاده کند. با استفاده از Hyperledger Grid شرکت‌ها می‌توانند با کاهش زمان و منابع مورد نیاز، زنجیره‌های تامین کارآمدتری ایجاد کنند. این نه‌تنها باعث صرفه‌جویی در زمان و هزینه می‌شود، بلکه خطر خطا و تقلب را نیز کاهش می‌دهد.

به‌طور کلی، Hyperledger Grid یک تغییردهنده بازی برای صنایع غذایی است. با ارائه شفافیت، قابلیت ردیابی و کارایی، به شرکت‌ها کمک می‌کند تا زنجیره‌های تامین پایدار و مسئولانه‌تری ایجاد کنند، در حالی که تقاضای رو به رشد برای شفافیت و کیفیت از سوی مصرف‌کنندگان را نیز برآورده می‌کند. بسیاری از کارخانه‌های بزرگ تولید مواد غذایی در ایران از این ابزار استفاده می‌کنند و استارت‌آپ‌های حوزه بلاک‌چین آنان را در اجرای آن یاری می‌رسانند.

در این گزارش تاکنون، چرخه صنعت غذایی کشور را از کاشت و داشت تا برداشت و تحویل به مشتری پی گرفتیم. زنجیره مغفول‌مانده قسمت بازیافت است. شاید در نگاه اول بازیافت در حوزه محیط ‌زیست فهم شود اما صنعت غذایی نیز نسبت به این موضوع وظیفه‌های مهمی بر عهده دارد. دانش و تکنولوژی جدید در قامت شرکت‌های نوآور به کمک صنعت غذایی آمده‌اند. کمپوست یکی از اجزای ضروری مدیریت زباله پایدار است و کشورهای توسعه‌یافته کارخانه‌های خود را ملزم به رعایت آن کرده‌اند. استارت‌آپ‌هایی مانند FoodLoopz و CompostNow از جمله معروف‌ترین استارت‌آپ‌هایی هستند که صنعت غذایی را در این قسمت از زنجیره یاری می‌کنند. FoodLoopz که امروز در بیشتر کشورها فعال شده یک برنامه تلفن همراه است که افراد را با امکانات کمپوست محلی متصل می‌کند و به آنها امکان می‌دهد به راحتی زباله‌های غذایی خود را دور بریزند و در تولید کمپوست غنی از مواد مغذی مشارکت داشته باشند. از سوی دیگر، CompostNow خدمات جمع‌آوری زباله‌های آلی را از درب منزل ارائه می‌دهد، آنها را از محل‌های دفن زباله منحرف می‌کند و به کمپوست ارزشمند تبدیل می‌کند که می‌تواند در کشاورزی و باغبانی استفاده شود. دور از ذهن نیست که چندی بعد در سوپر اپ اسنپ یا اپلیکیشنی مشابه آن گزینه تحویل پسماند مواد خوراکی برای کاربران خانگی فعال شود، اما در حال حاضر شرکت‌های نوآوری با همکاری دولت و شهرداری‌ها پسماندهای غذایی را از کارخانه‌ها جمع‌آوری می‌کنند و برای تبدیل به کمپوست به کارگاه‌هایی تحویل می‌دهند (اکوموتیو).

همان‌طور که می‌دانیم، استارت‌آپ‌ها بیش از دیگران درگیر استفاده از AI هستند. هوش مصنوعی به وسیله آنان پا به صنعت غذایی نیز گذاشته است. صنعت غذا هر روز در حال پیدا کردن مولفه‌هایی است که باعث بهبود کیفیت تولیدات غذایی می‌شوند. برای مثال بر اساس یکی از گزارش‌های نشریه فوربس، شرکت آی‌بی‌ام همکاری جدیدی را با شرکت McCormick که در زمینه تولید ادویه فعالیت می‌کند آغاز کرده است. هدف از این همکاری بررسی بهتر و موثرتر وضعیت ادویه در جهان در راستای بهتر کردن ترکیبات ادویه است. این کار با استفاده از میلیون‌ها اطلاعات داده‌ای اتفاق می‌افتد. برای این بخش از گزارش تا جایی که جست‌وجو شد، هنوز فعالیت ملموس و خبری‌شده‌ای از هوش مصنوعی در صنعت غذایی پیدا نشد. اما از آنجا که خوشبختانه با وجود تمامی موانع و مشکلات هنوز فاصله زیادی میان استارت‌آپ‌ها و صنایع غذایی ایرانی با جهان نیست، با استفاده از داده‌های معتبر به معرفی چند اقدام و عمل موثر AI در حوزه مورد بررسی می‌پردازیم. همان‌طور که می‌دانید، توسعه تولیدات غذایی فرآیندی بسیار طولانی است. با استفاده از هوش مصنوعی می‌توان پایگاه‌های داده‌ای بسیار بزرگی از اطلاعات کشاورزی را با جزئیات فراوان و با سرعت بالا تولید کرد. از یادگیری ماشینی می‌توان برای شناسایی مواد غذایی مغذی و همچنین ادویه‌ها استفاده کرد و دستورهای پخت غذا را توسعه داد. با پیشرفت این سیستم فرصت‌های زیادی برای پخت و تهیه غذا با طعم‌های جدید و مطابق سلیقه مخاطب ایجاد می‌شود. طبق گفته یکی از بخش‌های نشریه Medium، هوش مصنوعی همچنین می‌تواند تقاضای جهانی برای غذا را که روزبه‌روز بر میزان آن افزوده می‌شود، برآورده کند. به گفته اسلاوا کوریلیاک، مدیرعامل و بنیان‌گذار شرکت Produvia که در زمینه ارائه هوش مصنوعی برای تیم‌های داده‌محور فعالیت می‌کند، میزان تاثیر هوش مصنوعی بر روی موضوع تقاضای جهانی برای غذا تا حدی است که احتمال دارد بتواند میزان گرسنگی را تا نزدیک صفر کاهش دهد. او می‌گوید: «با استفاده از هوش مصنوعی می‌توان رشد، تولید، پخش و مصرف غذا را در جهان بررسی کرد و توصیه‌های خوبی به سهامداران این صنعت ارائه داد.» هوش مصنوعی و یادگیری ماشینی می‌تواند در صدها هزار مولفه مختلف در صنعت غذا استفاده شود و به ثبات زنجیره غذایی کمک کند. امروزه استارت‌آپ‌های مختلفی از این فرصت استفاده می‌کنند. برای مثال پلت‌فرم Gastrograph AI خودش را به عنوان پلت‌فرمی برای تولیدکنندگان غذا معرفی می‌کند. این شرکت با استفاده از یادگیری ماشینی، علایق مشتریان را در زمینه غذا و نوشیدنی پیش‌بینی می‌کند. شرکت Whisk نیز خودش را به عنوان هوشمندترین پلت‌فرم غذا معرفی می‌کند. این پلت‌فرم با استفاده از یادگیری عمیق، اجزا و گزینه‌های مختلف غذا را بررسی می‌کند و تبلیغات مرتبطی تولید می‌کند. همچنین شرکت Pingwell با استفاده از دید کامپیوتری و یادگیری ماشینی، موضوعات مرتبط را به فروشندگان خواربار و داروخانه اطلاع می‌دهد. بسیاری از تحقیقات هوش مصنوعی نیز بر روی صنعت غذا انجام گرفته است. از نمونه‌های این تحقیقات می‌توان به پروژه‌های پیش‌بینی خروجی غذایی، بررسی میزان تقاضا برای غذا، رتبه‌بندی علایق غذایی، تولید عکس بر اساس دستور پخت غذا و تولید دستور پخت غذا بر اساس عکس اشاره کرد. دسته‌بندی و مرتب کردن مواد تولیدی تازه برای تولید و تهیه غذاهای آماده و کنسروی، زمان‌بر ولی بسیار ضروری است. برای مثال دسته‌بندی سیب‌زمینی می‌تواند به تولیدکننده غذا کمک کند تا بهترین نوع سیب‌زمینی برای پخت سیب‌زمینی سرخ‌کرده و بهترین نوع برای تهیه چیپس را انتخاب کند. شرکت TOMRA Sorting Food با استفاده از بررسی‌های چشمی و یادگیری ماشینی به تولیدکننده کمک می‌کند. دوربین‌های این شرکت از همان زاویه‌ای که مخاطب غذا را می‌بیند به آن نگاه می‌کنند و با استفاده از تحلیل‌های تصویری، بهترین راهکار را ارائه می‌دهند. این روش به تولیدکننده کمک می‌کند تا در زمان صرفه‌جویی کند و کیفیت بهتری در تولیدات داشته باشد. به‌طور کلی می‌توان این‌گونه اظهار داشت که هدف استفاده از هوش مصنوعی در صنعت غذا این است که محیط زیست سالم‌تری ایجاد کند، به تولید غذای باکیفیت و قیمت مناسب کمک کند و امکان توزیع غذا را به بهترین شکل فراهم آورد (جهان صنعت، دنیای اقتصاد).

فعالان صنعت غذایی در ایران تلاش می‌کنند تا از همتایان خارجی خود عقب نمانند. با وجود تحریم‌های اقتصادی بسیاری از آنان توانسته‌اند محصولات خود را به کشورهای دیگر به‌ویژه کشورهای همسایه صادر کنند و حتی در بعضی مواقع شعبه‌ای در آنجا تاسیس کنند. با توجه به نزدیکی آنان با جهان و رقابت با سایر تولیدکنندگان بین‌المللی مشخص است که خواهان بهره‌مندی همکاری با استارت‌آپ‌ها هستند. علی فوزی، عضو هیات‌مدیره فدراسیون صنایع غذایی ایران و مدیرعامل شرکت استارت‌آپ به‌روزرسان درباره وضعیت فعلی رابطه استارت‌آپ‌ها با صنایع غذایی به چالش‌های متعدد این حوزه اشاره می‌کند. او می‌گوید که شرکت‌های دانش‌بنیان و استارت‌آپ‌های فدراسیون صنایع غذایی در این مدت فعالیت‌های چشمگیری داشته و تعدادی از آنها تقریباً سه، چهار سال است که در زمینه فروش آنلاین، اقدامات بسیار ارزنده‌ای را ارائه داده‌اند. دولت می‌تواند با حمایت از این شرکت‌ها نسبت به ترویج آن در تمامی کشور اقدام کند. در واقع این شرکت‌های دانش‌بنیان توقع چندانی از دولت نداشته و تسهیلات آنچنانی از دولت طلب نمی‌کنند و در این رابطه دولت می‌تواند اقدامات معمول سایر کشورها را به کار ببندد.

شرکت‌ها با فروش آنلاین موفق شده‌اند با برنامه‌های نرم‌افزاری به کشورهای حوزه خلیج‌ فارس صادرات داشته باشند که در نهایت موجب افتتاح چند نمایندگی و فروش و صادرات مناسب شده است. در این روش، فروشگاه‌های استارت‌آپی به صورت فروش آنلاین، مشتری اینترنتی را در حوزه‌ها رصد کرده و هفته‌ای یک‌بار سفارش‌ها را دریافت و تجمیع می‌کنند و پس از آن از طریق یک تا دو کانتینر در هفته اقدام به صادرات می‌کنند. دولت سالانه مقادیر زیادی ارز و ریال، صرف هزینه‌های درمانی می‌کند. با کمک به امنیت غذایی می‌توان بحث پیشگیری را سامان بخشید تا به این وسیله مردم نیاز کمتری به درمان پیدا کنند (ایلنا، مهر).

تولید و فروش میوه خشک آیت، چه‌گوارا، چیلیوری، سرمیز، تولید آب‌معدنی پروبیوتیک، مامان‌پز، کیک‌خانه، بازرگام، میوه‌باکس، نیمر، کیش فود و... تنها چند نام از میان انواع استارت‌آپ‌های سرپا و سرحال ایرانی هستند که به وسع خود توانسته‌اند مشتریانی داشته و به توسعه صنعت غذایی سودمند کمک کنند. آمار و ارقام زیادی وجود دارد که در صنعت غذایی باید بررسی شود؛ از نحوه قیمت‌گذاری‌ها و نرخ ارز تا میزان صادرات و واردات؛ از تعداد مشتریان فعلی تا مشتریان بالقوه، از میزان افراد مبتلا به چاقی و دیابت و بیماری‌های مرتبط با تغذیه تا میزان دورریز محصولات خوراکی و... . شاید دولت پیر و فربه نتواند این موضوعات و مشکلات را ببیند و راه‌حل مناسب ارائه دهد اما شرکت‌های نوآور چابک توانایی آن را دارند تا همسو با منافع هر دو سوی این بازار یعنی مصرف‌کننده و تولیدکننده قدم‌های محکمی برای توسعه پایدار ایران بردارند. شاید روزی نه‌چندان دور اسامی استارت‌آپ‌های حوزه صنعت غذایی ایران جهانی و مثال‌زدنی شدند. صدف صمیمی