ذوالفقار علی (ع) در دربند نمادِ تشیع مسلمانان بود | مفهوم نماد «شیر و خورشید به همراه شمشیر ذوالفقار» چیست؟

مسجد یا آرامستان فرقی ندارد، دستِ کم از همان دوره‌ی قاجار هر جا که قرار بوده حضور ایرانی‌های شیعی در شهر دربند روسیه اعلام شود، از این آرم استفاده کرده‌اند.

مرتضی رضوانفر – عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی –  که مدتی برای پژوهشِ آثار ایرانی در این منطقه حضور داشته است به ایسنا توضیح می‌دهد: شهر تاریخی دربند که به دست قباد و فرزندش خسرو انوشیروان ساخته شد، در سال ۲۰۰۳ میلادی به عنوان یک شهر ساسانی در یونسکو به ثبت رسیده است، همچنین به عنوان قدیمی‌ترین شهر روسیه و تنها شهر شیعه نشین این کشور شناخته می‌شود. دربند در طول حیات خود آثار و نمادهای بسیاری از فرهنگ ایرانی را تا امروز حفظ کرده است، از آنجمله می‌توان به قلعه ساسانی نارین قلعه و دیوار ۴۰ کیلومتری شهر و یا آثار اسلامی در دورۀ صفوی و قاجاری اشاره کرد.

او با بیان این‌که یکی از نخستین نقاطی که در دوره‌ی اسلامی، نماد «شیر و خورشید به همراه شمشیر ذوالفقار» روی آن نصب شده است، مسجدِ «شیر و خورشید» (المهدی) است که در دوره فتحعلی‌شاه قاجار ساخته می‌شود، توضیح می‌دهد: بر دیوار بیرونیِ مسجد «شیر و خورشید»، سه کتیبه‌ی فارسی قرار دارد که در قالب شعر، به سازنده‌ی بنا، هدف ساخت، تاریخ ساخت و تاریخ مرمت اشاره دارد.

وی با بیان این‌که «شیخ‌علی‌خان» حاکم قاجاریِ دربند و سازنده‌ی این مسجد بعد از امضای عهدنامه گلستان، نسبت به واگذاری شهر دربند به روسیه مقاومت می‌کند، ادامه می‌دهد: هر چند به دنبال این مقاومت توسط نیروهای روسیه اسیر و کشته شده و یک قهرمان ملی در ایران تلقی می‌شود، اما تا زمانی که زنده بود و حتی پس از وی، این آرم توسط ایرانی‌های شیعی در نقاطی مانند مساجد و مقابر به عنوان یک آرم ایرانی استفاده می‌شد.

به گفته‌ی این پژوهشگر، نشان شیر و خورشید با ذوالفقار یا شمشیر عادی، به عنوان یک نوع وابستگی و تعهد به ایران، تلقی شده و در نقاط مختلف قفقاز شمالی در روسیه و همچنین قفقاز جنوبی در جمهوری آذربایجان، گرجستان و ارمنستان مورد استفاده قرار گرفته است.