مهم ترین مزایای قدیمی ترین داروهای گیاهی جهان

ریشه آن یکی از قدیمی ترین درمان های گیاهی در جهان است. برای کمک به بهبود بیماری هایی مانند سوزش سر دل، رفلاکس اسید، گرگرفتگی، سرفه و عفونت های باکتریایی و ویروسی کاربرد دارد.

شیرین ‌بیان با نام علمی Glycyrrhiza glabra گیاهی خودرو از تیره سبزی آساها و بومی جنوب اروپا، شمال آفریقا و نواحی معتدل آسیا به ‌شمار می رود.

ریشه شیرین بیان که یکی از قدیمی ترین داروهای گیاهی جهان محسوب می شود، سالیان سال است که برای درمان بیماری‌ های مختلف و به عنوان طعم‌ دهنده آب‌نبات‌ ها، نوشیدنی‌ ها و همچنین داروها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

با وجود چنین سابقه درخشانی، تنها برخی از کاربردهای دارویی و درمانی شیرین بیان توسط تحقیقات علمی معتبر پشتیبانی می شوند. علاوه بر این، مصرف حساب نشده شیرین بیان می تواند با خطرات مختلفی برای سلامتی انسان همراه باشد.

مواردی که در ادامه به اشتراک گذاشته می شوند، با استناد به مقالات منتشر شده توسط مرکز ملی اطلاعات زیست فناوری آمریکا جمع آوری شده اند:

چگونگی استفاده از ریشه شیرین بیان

استفاده دارویی از شیرین بیان به مصر باستان باز می گردد، جایی که ریشه آن را به یک نوشیدنی شیرین برای فراعنه تبدیل می کردند.

این گیاه در طب سنتی چین، خاورمیانه و یونان نیز به منظور تسکین ناراحتی معده، کاهش التهاب و درمان مشکلات تنفسی فوقانی کاربرد داشته است.

کاربردهای امروزی

امروزه بسیاری از مردم از ریشه شیرین بیان برای درمان بیماری هایی مانند سوزش سر دل ، رفلاکس اسید، گرگرفتگی، سرفه و عفونت های باکتریایی و ویروسی استفاده می کنند. از این رو مکمل های حاوی این ترکیب گیاهی به شکل قرص، کپسول و یا مایع در دسترس هستند.

علاوه بر این گفته می‌شود که چای شیرین بیان گلودرد را تسکین می‌ دهد. از طرفی دیگر ادعا می‌ شود که ژل‌ های موضعی آن هم می توانند بیماری‌ های پوستی مانند آکنه و یا اگزما را درمان کنند. شیرین بیان حتی برای طعم دادن به برخی غذاها و نوشیدنی ها نیز کاربرد دارد.

ترکیبات فعال گیاهی شیرین بیان

در حالی که این گیاه حاوی صدها ترکیب مختلف است، ماده فعال اصلی ریشه آن گلیسیریزین نام دارد. گلیسیریزین مسئول طعم شیرین ریشه و همچنین خواص آنتی اکسیدانی، ضد التهابی و ضد میکروبی آن است.

با این حال، ترکیب مذکور با بسیاری از اثرات نامطلوب و عوارض جانبی ریشه شیرین بیان نیز در ارتباط است. در نتیجه در تولید برخی از محصولات از شیرین بیان دگلیسیریزه (DGL) استفاده می کنند که گلیسیریزین آن را حذف کرده اند.

چند مورد از مهم ترین مزایای شیرین بیان

-کمک به بهبود مشکلات پوستی

 ریشه شیرین بیان حاوی بیش از 300 ترکیب متنوع است که برخی از آنها اثرات ضد التهابی، ضد باکتریایی و ضد ویروسی قوی دارند.

یک سری مطالعات حیوانی و آزمایشگاهی گلیسیریزین را با مزایای ضد التهابی و ضد میکروبی مرتبط دانسته اند. در نتیجه از عصاره ریشه شیرین بیان برای درمان انواع بیماری های پوستی از جمله آکنه و اگزما استفاده می شود.

در یک مطالعه 2 هفته ای روی 60 داوطلب بزرگسال، استفاده از ژل موضعی حاوی عصاره ریشه شیرین بیان به طور قابل توجهی اگزما را بهبود بخشید. به نظر می رسد که یافته ها در این زمینه بسیار نویدبخش هستند.

- کاهش رفلاکس اسید و سوء هاضمه

عصاره ریشه شیرین بیان اغلب برای تسکین علائم سوء هاضمه مانند رفلاکس اسید معده، ناراحتی معده و سوزش سر دل استفاده می شود.

در یک مطالعه 30 روزه روی 50 داوطلب بزرگسال مبتلا به سوء هاضمه، مصرف یک کپسول شیرین بیان 75 میلی گرمی دو بار در روز سبب بهبود قابل توجهی در علائم بیماران در مقایسه با دارونما شد.

عصاره ریشه شیرین بیان همچنین ممکن است علائم بیماری رفلاکس معده به مری (GERD) از جمله سوزش سر دل را کاهش دهد. در یک مطالعه 8 هفته ای روی 58 داوطلب بزرگسال مبتلا به GERD، دوز پایین اسید گلیسیریتینیک در ترکیب با درمان استاندارد باعث محدود سازی علائم به طرز معناداری شد.

پژوهش دیگری روی 58 بزرگسال مبتلا به رفلاکس نشان داد که استفاده روزانه از ریشه شیرین بیان در کاهش علائم طی یک دوره 2 ساله مؤثرتر از آنتی اسیدهای معمولی بوده است. در حالی که این نتایج امیدوارکننده هستند، به مطالعات انسانی بیشتری نیاز خواهد بود.

- کمک به درمان زخم معده

زخم های گوارشی زخم های دردناکی هستند که در معده، قسمت تحتانی مری یا روده کوچک ایجاد می شوند. آنها معمولا در اثر التهاب ناشی از باکتری هلیکوباکتر پیلوری شکل می گیرند. عصاره ریشه شیرین بیان و گلیسیریزین آن ممکن است به درمان زخم معده کمک کند.

یک مطالعه روی موش های آزمایشگاهی نشان داده که دوز 91 میلی گرم در هر پوند (200 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن) از عصاره شیرین بیان بهتر از امپرازول (یکی از داروهای رایج زخم معده) به درمان بیماران کمک می کند.

در حالی که تحقیقات انسانی بیشتری مورد نیاز است، یک مطالعه 2 هفته ای روی 120 بزرگسال نشان داد که مصرف عصاره شیرین بیان در کنار یک درمان استاندارد به طور قابل توجهی حضور هلیکوباکتر پیلوری را کاهش می دهد.

از جمله دیگر مزایای بالقوه ریشه شیرین بیان می توان به موارد زیر اشاره کرد:

- پتانسیل ضد سرطانی

- بهبود عفونت های دستگاه تنفسی فوقانی

- مبارزه با پوسیدگی دندان

- کمک به کاهش وزن

- کمک به کاهش علائم یائسگی

عوارض جانبی و احتیاطات مصرف

به طور کلی مصرف کوتاه مدت مکمل های حاوی عصاره شیرین بیان بی خطر محسوب می شوند. اما هم استفاده مزمن و هم مصرف دوزهای بالا از فرآورده های حاوی ریشه شیرین بیان ممکن است منجر به تجمع گلیسیریزین در بدن شود.

نشان داده شده است که سطوح بالا گلیسیریزین باعث افزایش غیرطبیعی هورمون استرس کورتیزول می شود که آن هم به نوبه خود منجر به عدم تعادل در سطح مایعات و الکترولیت های بدن خواهد شد.

در نتیجه دوزهای مزمن و بالا از فرآورده های ریشه شیرین بیان ممکن است باعث علائم خطرناکی شوند:

- سطوح پایین پتاسیم

- فشار خون بالا

- ضعف عضلانی

- ریتم غیر طبیعی قلب

در حالی که مسمومیت با شیرین بیان نادر است اما غیر ممکن نیست. این وضعیت می تواند منجر به نارسایی کلیه، نارسایی احتقانی قلب، یا تجمع بیش از حد مایع در ریه ها (ادم ریوی) شود.

بنابراین افراد مبتلا به فشار خون بالا، نارسایی احتقانی قلب، بیماران کلیوی یا اختلال سطوح پایین پتاسیم توصیه می‌شود که از مصرف محصولات شیرین بیان حاوی گلیسیریزین خودداری کنند.

لازم به ذکر است که مصرف زیاد شیرین بیان و به ویژه گلیسیریزین در دوران بارداری، ممکن است بر رشد مغز کودک تاثیر منفی بگذارد. از این رو مصرف  چنین مکمل هایی در بارداری و شیردهی توصیه نمی شود.

ریشه شیرین بیان در عین حال با داروهای زیر تداخل دارد و باید از مصرف آنها با یکدیگر پرهیز کرد:

- داروهای کاهنده فشار خون

- رقیق کننده های خون

- داروهای کاهنده کلسترول از جمله استاتین ها

- دیورتیک ها

- داروهای ضد بارداری مبتنی بر استروژن

- داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs)