معاون بهداشت وزارت بهداشت گفت: در دوره کرونا برخلاف تصور میزان فرزندآوری بیشتر شد. البته نمی‌توان به موضوع استناد کرد و شاید یک روند موقت بوده است که امیدواریم استمرار یابد.

دکتر کمال حیدری در نشست خبری وزارت بهداشت که به مناسبت هفته ملی جمعیت برگزار شد، گفت: در حال حاضر با توجه به اینکه میزان رشد فرزندآوری به شدت پایین آمده و این موضوع جزو بحران‌های آتی کشور است، یکی از دغدغه‌های جدی نظام، بحث جمعیت بوده و به همین دلیل امسال وزارت بهداشت به صورت جدی به این موضوع پرداخته است. ان‌شاءالله شروع فصل جدیدی از پرداختن به بحث جمعیت را در دستور کار قرار دادیم.

۴ برنامه اصلی معاونت بهداشت در حوزه جمعیت

وی افزود: از آذر ماه باتوجه به اهمیت موضوع، درخواست تشکیل قرارگاهی را داشتیم که به دستور وزیر بهداشت با دبیری معاونت بهداشت و با حضور کلیه دست‌اندرکاران تشکیل شد. تقریبا ۶۰ درصد از قانون جمعیت مربوط به وزارت بهداشت و ۲۵ درصد از این ۶۰ درصد مربوط ه حوزه معاونت بهداشت است. از آنجا که معاونت بهداشتی خط اول تماس با جامعه است، تکالیفی برعهده این معاونت است که در چهار مقوله متمرکز می‌شود؛ یکی پیشگیری و تشخیص زودهنگام ناباروری، یکی آموزش‌های پیش از ازدواج، یکی حمایت از مادران باردار بی‌بضاعت است و دیگری بحث تسهیل خدمات زایمانی در راستای ترویج زایمان طبیعی است که برنامه‌های اصلی معاونت بهداشتی است.

حیدری ادامه داد: نکته‌ای که از سوی قرارگاه قابل تامل است، این است که کلیه دستگاه‌ها در زمینه آموزشی در برنامه‌های باروری سالم، درمان ناباروی، توسعه خدمات ناباروری، توسعه پوشش‌های بیمه‌ای، ترویج ازدواج‌های دانشجویی و... برنامه‌هایی است که باید انجام شود. در اصل قرارگاه سلامت و جوانی جمعیت که در وزارت بهداشت تشکیل شد، اکنون در استان‌ها هم در دانشگاه‌های علوم پزشکی شکل گرفته و در کنار این استاندار هر استان مسئول قرارگاه‌های استانی است. زیرا همه دستگاه‌ها باید وظیفه خودشان را در زمینه جمعیت انجام دهند.

بحث جمعیت در کشور فرهنگی است

وی گفت: بحث جمعیت در کشور به یک مقوله فرهنگی بدل شده است و برخی از جوانان ما آنطور که باید به اهمیت فرزندآوری در راستای سلامت روانی، معنوی و... خودشان توجه ندارند و متاسفانه بحث توجه به فرزندآوری به عنوان یک ارزش کمرنگ شده که باید به آن بپردازیم.

محک ۷ ساله قانون جوانی جمعیت

حیدری درباره تسهیلات در نظر گرفته شده برای فرزندآوری، گفت: این موضوع در جهت تقویت دغدغه‌های وزارت بهداشت است، اما در حوزه وزارت بهداشت قرار ندارد. یکی از راه‌هایی که می‌توانیم در حوزه جمعیت موفق باشیم، تسهیلاتی است که به زوجین داده می‌شود که در دنیا هم هر کشوری بر اساس وسعش بهترین تسهیلات را در اختیار قرار می‌دهند تا خانواده و به ویژه مادران بتوانند به وظایف خود بپردازند. آنچه در مجلس شورای اسلامی به آن پرداخته شده، بر اساس وسعی بوده که توانستند در نظر بگیرند. البته قطعا این تسهیلات باید افزایش یابد که البته در قانون در ۵ سال اول افرادی که بر اساس آزمون وسع بضاعت کمتری دارند، حمایت می‌شوند. هرچه در زمینه حمایت‌ها هزینه کنیم، گویا در حوزه جمعیت سرمایه‌گذاری کردیم. باید در جهت تقویت این برنامه از نظر مالی، حمایتی باید تسهیلات لازم در نظر گرفته شود.

وی با بیان اینکه این قانون به مدت هفت سال گذاشته شده تا محک بخورد، گفت: البته اینطور نیست که بعد از هفت سال اگر نیز به اصلاحی باشد، انجام می‌شود، بلکه در حال حاضر هم اگر مشخص شود که موضوعی باید تغییر کند یا تقویت شود، به آن پرداخته می‌شود. در عین باید توجه کرد که یکی از راه‌های مهم و اصلی در حوزه جمعیت این است که بتوانیم تسهیلات خوبی را فراهم کنیم. در عین حال این بحث فرهنگی است؛ آنچه که در آموزه‌های دینی ما است که می‌گویند هرآنکس که دندان دهد، نان دهد. فرزندآوری برکتی را در زندگی ایجاد می‌کند که هر بچه‌ای که متولد شود، خداوند رزق و روزی او را هم فراهم می‌کند، اما به هر حال بحث تسهیلات بسیار کمک کننده است و دولتمردان و دستگاه‌ها باید برنامه‌ریزی کنند. آنچه در سبد خانوار به خانواده‌ها فشار وارد می‌کند، از بحث مسکن گرفته تا آموزش و مباحث معیشتی و... در این قانون دیده شده و امیدواریم در راستای اجرای بهتر آن، این مباحث تقویت شود.

جزئیات برنامه تقویت شبکه بهداشتی کشور

حیدری  درباره جزئیات تقویت نظام شبکه، گفت: بعد از چهار دهه نظام شبکه توفیقاتش را در حوزه سلامت نشان داد. متاسفانه یکی دو دهه بود که نظام شبکه دچار بی مهری شده بود و به تدریج دچار اضمحلال و کاستی‌هایی از نظر فضای فیزیکی، نیروی انسانی و... شده بود. وزارت بهداشت قرارگاهی برای تقویت نظام شبکه ایجاد کرد و برنامه‌هایی را برای این تقویت تدوین کرده‌ایم.

وی افزود: امیدواریم بودجه‌ها تامین شوند و زودتر بتوانیم این اقدامات را آغاز کنیم. از نظر نرم افزاری، برای تقویت نظام شبکه بسته‌های خدمتی دیده شده و از طرفی برای ساختارهای آن برنامه‌ریزی شد. در زمینه نیروی انسانی از پزشک گرفته تا مراقب و ... بسته به نیازهای روز اقدام می‌کنیم. مهمترین موضوع هم بحث پرونده الکترونیک سلامت است که مراحل تکامل خود را طی این چند ماه اخیر طی کرد و سامانه سیب را تقویت کردیم و به زودی بر اساس همتی که در معاونت درمان وجود دارد، سامانه مراقبت‌های اولیه بهداشتی "سیب" به سامانه‌های درمانی متصل می‌شود تا مقدمه‌ای برای اجرای طرح پزشک خانواده در سراسر کشور باشد. این اقداماتی است که در راستای تقویت نظام شبکه انجام می‌شود.

افزایش فرزندآوری در دوران کرونا

وی با بیان اینکه در دوره کرونا برخلاف تصور میزان فرزندآوری بیشتر شد، گفت: البته نمی‌توان به موضوع استناد کرد و شاید یک روند موقت بوده است و امیدواریم که استمرار یابد. در عین حال در دوران کرونا ثبت ازدواج هم بیشتر شد که امیدواریم ادامه یابد. البته متاسفانه فضای مجازی یکی از معضلات ما در مسائل فرهنگی شده و در مباحث اقتصادی و حمایت‌ها هم وجود دارد. با این حال القای فضای ناامیدی و اینکه فرزندآوری دردسر دارد، در فضای مجازی دیده می‌شود. امیدوارم با تسهیلاتی در حوزه آموزش، اشتغال و ... دیده شده  که اعتبار آن دیده شده و حتی تحقق یافته است، بتوانیم این موضوع را پیش بریم.

حیدری ادامه داد: موضوع تک فرزندی واقعا دغدغه اصلی ما است و باتوجه به اینکه فرصت زمانی برای بارداری کم است، باید بتوانیم از این فرصت بهترین استفاده را ببریم. باتوجه به اینکه سن ازدواج هم مقداری بالا رفته است امیدوارم بتوانیم این را پوشش دهیم. بیشترین تمرکز و تاکیدمان در استان‌هایی است که TFR شان (نرخ کلی باروری) پایین است. متاسفانه این استان‌ها با حد جانشینی فاصله دارند و باید تلاش کنند تا در مباحث فرهنگی، مشاوره دادن و... اقدام کنند تا بتوان این خلاء را جبران کرد.

وی گفت: کلمه مادران پرخطر را از این به بعد مادران با بیش مراقبت تلقی می‌کنیم. الفاظی که بار منفی دارد را نباید مطرح کرد و این مادران بیشتر مورد مراقبت قرار می‌گیرند. باید توجه کرد که بسیاری از آسیب‌هایی که در جامعه می‌بینیم ناشی از تک فرزندی است. پژوهشی از چند سال قبل نشان داد که بحث اقتصادی رتبه پنجم را در عدم فرزندآوری داشت و مباحث فرهنگی نقش مهم‌تری دارد.

حیدری گفت: عمده بحث جمعیت فرهگی است. امیدوارم با تلاشی که می‌شود بتوانیم رویکرد را اصلاح کنیم. این وظیفه همه ما است. همه باید در این جهاد کمک کنیم تا آینده کشور سرافراز باشد. باید توجه کرد که به شکلی از کشورهایی در صدد هستند که کشور ما را زمین‌گیر کنند. اسنادی لو رفته که آن‌ها می‌خواهند با بحث جمعیت کشور را تحت تاثیر قرار دهند. بنابراین اگر عرق ملی داریم همه باهم باید برای این مقوله تلاش کنیم تا پویایی و سلامت و جوانی جمعیت را داشته باشیم.

این توییت ماسک باعث خشم ژاپنی ها شد، اما نه بر علیه او. برخی از توییت ماسک برای انتقاد از تلاش‌های بی ثمر دولت‌ ژاپن برای افزایش نرخ تولد در سومین اقتصاد بزرگ جهان استفاده کردند. جمعیت ژاپن در سال ۲۰۰۸ به اوج خود رسید. ولی علی رغم هشدارهای دولت در مورد تأثیر کاهش زاد و ولد بر رشد اقتصادی و کمپین های گاه به گاه برای تشویق زوج ها به داشتن فرزند، این روند کم شدن جمعیت رو به شتاب است.

زنگ خطر پیری جمعیت در کشور به صدا درآمده، نرخ رشد جمعیت در کشور در حال کاهش است، مسائل متعددی در بحث فرزندآوری در جامعه مطرح می‌شود، اما به‌نظر می‌رسد عوامل گوناگونی دست به دست هم داده‌اند تا خانواده‌ها زیر بار قبول مسئولیت فرزند نروند.  شاید یکی از عمده‌ترین دلایل آن که از زبان زوج های جوان بیان می‌شود، مسائل و مشکلات اقتصادی، هزینه‌های بالای تولد تا تحصیل و دردسرهای تربیت فرزند است و شاید کمتر کسی بگوید که علاقه‌ای به داشتن فرزند ندارد.

توبیاس هریس، یکی از اعضای ارشد مرکز پیشرفت آمریکا نوشت. نگرانی‌های پیرامون آینده جمعیت‌شناختی ژاپن این نیست که ژاپن در نهایت وجود خود را از دست خواهد داد، بلکه جابجایی اجتماعی عمیقی است که در نتیجه کاهش جمعیت به سطح پایین‌تر منتقل می شود.

کاربران در توییتر می گویند که دولت ژاپن مدام می گوید که نرخ زاد و ولد در حال کاهش است، اما دولت اقدامات درستی برای مقابله با آن انجام نمی دهد. کارشناسان نرخ پایین زاد و ولد در ژاپن را به عوامل متعددی از جمله هزینه بالای بزرگ کردن فرزندان، عدم توانایی در مراقبت از کودکان و ساعات کاری طولانی وابسطه می دانند. یکی از کاربران توییتر گفت که ادعای دولت ژاپن درباره اهمیت نرح زاد و ولد در این کشور با اقداماتی که انجام می دهند در تنقاض است. در واکنش ها به توییت ایلان ماسک همچنین درخواست هایی برای رسیدگی به عوامل مسبب نرخ پایین زاد و ولد، از جمله تسهیل بازگشت زنان به کار پس از بچه دار شدن، وجود داشت.

بر اساس داده‌های رسمی، جمعیت این کشور یکی از مسن‌ترین جمعیت‌های جهان است و تقریباً با ۲۹ درصد در سنین ۶۵ سال به بالا، رکورددار است. به نظر می رسد کشورهایی که از لحاظ صنعتی رشد قابل توجهی دارند، همزمان دچار کاهش آمار زاد و ولد شده و جمعیت آنها به سمت کهولت سن سوق پیدا می کنند.