آلودگی هوا خطرناکتر از کرونا| از مرگ‌های زودرس تا خسارات اقتصادی

بهفته سلامت از روز شنبه ۱۷ اردیبهشت آغاز شده است و در اولین روز این هفته، بهانه‌ای شد تا به مهم‌ترین معضل سلامت بشر بپردازیم.

آلودگی هوا را می‌توان در جهان امروز، مهم‌ترین معضل زیست محیطی اغلب کشورها دانست و ایران نیز در لیست کشورهایی قرار دارد که با این بحران زیست محیطی دست و پنجه نرم می‌کند.

این روزها که پاندمی کرونا بعد از گذشت بیش از دو سال، روند نزولی در پیش گرفته و امیدوار به روزهای بدون کرونا هستیم، اما بحران آلودگی هوا همچنان سلامت مردم را تهدید می‌کند.

سهم مرگ‌های زودرس از آلودگی هوا

جعفر جندقی رئیس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت، عنوان داشت: جوامع از طریق کاهش سطح آلاینده‌های هوا می‌توانند بار بیماری‌های مربوط به سکته، بیماری‌های قلبی، سرطان ریه و بیماری‌های تنفسی حاد و مزمن را کاهش دهند.

وی افزود: رهنمود سازمان جهانی بهداشت در سال ۲۰۰۵ نشان می‌دهد که کاهش غلظت ذرات PM ۱۰ از ۷۰ میکروگرم در مترمکعب به ۲۰ میکروگرم در مترمکعب، روند مرگ و میر را به میزان ۱۵ درصد کاهش می‌دهد. سازمان جهانی بهداشت در سال ۲۰۱۹ تخمین زده است که آلودگی هوای آزاد و داخلی در مناطق شهری و روستایی سالیانه منجر به بیش از ۷ میلیون مرگ زودرس می‌گردد.

جندقی گفت: مطابق گزارش سازمان جهانی بهداشت در سال ۲۰۱۹، به طور میانگین حدود ۵۴ درصد از مرگ‌های زودرس مربوط به آلودگی هوا در فضای باز به دلیل بیماری ایست قلبی و سکته مغزی است. ۷ درصد از مرگ و میر ناشی از سرطان ریه است. در حالی که ۱۹ درصد از مرگ و میر به علت بیماری مزمن انسدادی ریوی است.

مطابق گزارش سازمان جهانی بهداشت در سال ۲۰۱۹، به طور میانگین حدود ۵۴ درصد از مرگ‌های زودرس مربوط به آلودگی هوا در فضای باز است در حال حاضر ۹۹ درصد از جمعیت جهان در کشورهایی زندگی می‌کنند که در آن سطح آلودگی هوا (غلظت ذرات معلق PM ۲.۵ بالاتر از رهنمود سازمان جهانی بهداشت (۵ میکروگرم در مترمکعب) است. در کشورهای با سطح درآمد متوسط و پایین خطر بیشتری وجود دارد.

جندقی گفت: بنا بر آخرین گزارش بانک جهانی در سال ۲۰۱۶ هزینه‌های مرگ زودرس به علت آلودگی هوا در سال ۲۰۱۳، ۲۲۵ میلیارد دلار ناشی از درآمد کار از دست رفته است، یا حدود ۱۱.۵ تریلیون دلار به علت رفاه از دست رفته در سرتاسر جهان است که این رقم به اندازه تولید ناخالص ملی کشورهای هند، کانادا و مکزیک بر روی هم است.

سهم کودکان از مرگ و میر بر اثر آلودگی هوا

وی افزود: احتمال مرگ در کودکان زیر ۵ سال در کشورهای کم درآمد به علت مواجهه با آلودگی هوا بیش از ۶۰ برابر کشورهای پردرآمد است. تعداد مردمی که در جهان سالانه از آلودگی هوا می‌میرند، بیش از ۶ برابر تعداد مردمی است که از مالاریا می‌میرند و تعداد مردمی که در جهان سالانه از آلودگی هوا می‌میرند، بیش از ۴ برابر تعداد مردمی است که از ایدز می‌میرند.

احتمال مرگ در کودکان زیر ۵ سال در کشورهای کم درآمد به علت مواجهه با آلودگی هوا بیش از ۶۰ برابر کشورهای پردرآمد است طبق گزارش بانک جهانی در سال ۲۰۱۳ مواجهه با آلودگی هوای آزاد و خانگی هزینه‌ای برابر ۱.۵ تریلیون دلار از طریق از دست دادن آسایش و رفاه داشته است. از نظر اهمیت (بزرگی) از دست دادن آسایش در جنوب آسیا و شرق آسیا به ترتیب معادل ۴.۷ درصد و ۵.۷ درصد از تولید ناخالص ملی این کشورها است و در کشورهای خاورمیانه و آفریقای شمالی هزینه‌های از دست دادن آسایش به علت آلودگی هوا معادل ۲.۲ درصد از تولید ناخالص ملی این کشورهای است.

از بین رفتن درآمد حاصل از کار برای کشورهای جنوب آسیا بر روی هم بیش از ۶۶ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۳ که معادل ۱ درصد تولید ناخالص ملی این کشورها است. در مقیاس جهانی از بین رفتن درآمد حاصل از کار در سال ۲۰۱۳ برابر با ۲۲۵ میلیارد دلار است.

علاوه بر این، هزینه‌های آلودگی هوا از سال ۱۹۹۰ در حال رشد است. از سال ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۳ هزینه‌های از بین رفتن آسایش تقریباً ۲ برابر شده و از دست رفتن درآمد حاصل از کار بیش از ۴۰ درصد افزایش یافته است. به رغم اینکه کشورها دستاورد بزرگی در توسعه اقتصادی و پیامدهای بهداشتی داشته‌اند. از سال ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۳ مرگ زودرس منتسب به ذرات معلق ۳۰ درصد افزایش داشته است و از ۲.۲ میلیون مرگ به ۲.۹ میلیون مرگ در سال رسیده است.

خسارات اقتصادی آلودگی هوا

در همین بازه زمانی هزینه‌های از دست رفتن آسایش به علت مواجهه با ذرات معلق PM ۲.۵ هوای آزاد ۶۳ درصد افزایش داشته و این هزینه‌ها به ۵۵.۳ تریلیون دلار رسیده است. که انعکاس دهنده بدتر شدن مواجهه مردم است.

رئیس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت گفت: از دست رفتن درآمد حاصل از کار به علت آلودگی هوای آزاد ۲.۵ PM از ۱۰۳ میلیارد دلار به ۱۴۴ میلیارد دلار در هر سال رسیده است. اگر چه دو پنجم از جمعیت جهان با آلودگی هوای خانگی از پخت و پز با سوخت‌های خانگی در سال ۲۰۱۳ مواجهه داشته‌اند. اما مواجهه در بیشتر کشورها از سال ۱۹۹۰ کاهش یافته است. کاهش مواجهه از تقریباً نزدیک به ۱۰۰ درصد در کشورهای با درآمد بالا تا کمتر از ۱۰ درصد در کشورهای آفریقایی است و بروز مرگ از آلودگی هوای خانگی از ۷۵ مرگ در ۱۰۰ هزار نفر در سال ۱۹۹۰ به ۴۷ نفر در سال ۲۰۱۳ کاهش بافته است که نشان دهنده افت ۳۸ درصدی است.

از دست رفتن درآمد حاصل از کار به علت آلودگی هوای آزاد ۲.۵ PM از ۱۰۳ میلیارد دلار به ۱۴۴ میلیارد دلار در هر سال رسیده است جندقی ادامه داد: به رغم کاهش‌ها در مواجهه و بروز مرگ، تعداد کل مرگ مرتبط با آلودگی هوای داخل عمدتاً ثابت و در حدود ۲.۹ میلیون نفر در سال است. هزینه‌های از بین رفتن آسایش به علت آلودگی هوای خانگی در کشورهای با درآمد پایین و متوسط در سال ۲۰۱۳ معادل ۱.۲۵ تریلیون دلار است. در حالی که هزینه‌های از دست رفتن درآمد حاصل از کار به حدود ۹۴ میلیارد دلار می‌رسد.

کودکان و سالخوردگان به عنوان گروه‌های آسیب پذیر شناخته می‌شوند. در سال ۲۰۱۳ در حدود ۵ درصد از مرگ بچه‌های زیر ۵ سال و ۱۰ درصد از مرگ بزرگسالان بالاتر از ۵۰ سال منتسب به آلودگی هوا است.

در بین همه سنین و در طی همه زمان‌ها سهم بیشتری از مرگ‌های زودرس متعلق به مردان نسبت به زنان به علت بیماری ناشی از آلودگی هوا است.

۷ میلیون مرگ در جهان

آلودگی هوا به عنوان خطر بهداشتی پیشرو در جهان است. هر سال بیش از ۷ میلیون نفر در جهان از بیماری‌هایی که به علت تنفس هوای آلوده است، دچار مرگ زودرس می‌گردند. این بیماری‌ها شامل سرطان ریه، بیماری‌های قلبی، سکته مغزی، عفونت‌های حاد تنفسی و بیماری‌های انسداد مزمن ریوی مثل برونشیت هستند. در واقع مواجهه با آلودگی هوا چهارمین عامل مرگ در جهان پس از خطرات متابولیک، رژیم غذایی نامناسب و دود سیگار است.

در کشورهای در حال توسعه (با درآمد کم و متوسط) آلودگی هوا سومین ریسک فاکتور مرگ است، این در حالی است که در کشورهای با سطح درآمد بالا و در مقیاس جهانی آلودگی هوا چهارمین ریسک فاکتور مرگ در جهان است.

رئیس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت گفت: بر اساس گزارش بانک جهانی در سال ۲۰۱۶، کل هزینه آسایش از دست رفته در کشور ایران به علت آلودگی ذرات معلق PM ۲.۵ در سال ۱۹۹۰ برابر با ۱۳۹۴۰ میلیون دلار که ۲.۴۴ درصد از تولید ناخالص ملی کشور ایران است و در سال ۲۰۱۳ کل هزینه آسایش از دست رفته در ایران به علت آلودگی ذرات معلق معادل ۳۰ میلیارد دلار که ۲.۴۸ درصد از تولید ناخالص ملی کشور ایران است.

در سال ۲۰۱۳ کل هزینه آسایش از دست رفته در ایران به علت آلودگی ذرات معلق معادل ۳۰ میلیارد دلار بوده است جندقی ادامه داد: میانگین غلظت ذرات معلق PM ۲.۵ در طی سال ۱۳۹۹، در شهرهای تهران، اهواز، مشهد، تبریز، شیراز، اصفهان، ایلام، سنندج، یاسوج، همدان، خرم آباد، اراک، کرج، کرمانشاه، آبادان، زنجان، یزد، ارومیه، کرمان، بیرجند، قم، زابل، بجنورد، دزفول و اردبیل با جمعیت تقریبی ۳۲ میلیون نفر که تقریباً ۶ برابر رهنمود سازمان جهانی بهداشت است. بالاترین و پایین‌ترین میانگین غلظت سالیانه ذرات معلق PM ۲.۵ در سال ۱۳۹۹ به ترتیب مربوط به شهر زابل با ۴/۶۹ میکروگرم در مترمکعب (۱۴ برابر رهنمود سازمان بهداشت جهانی) و شهر اردبیل با ۳۸/۷ میکروگرم در متر مکعب است. میانگین غلظت سالیانه ذرات معلق PM۲.۵ در سال ۱۳۹۹ در شهر تهران ۸۸/۳۱ میکروگرم در متر مکعب است.

رئیس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت گفت: در سال ۱۳۹۹ به طور میانگین ۱۲۰.۵ روز میانگین غلظت روزانه ذرات معلق PM ۲.۵ در شهرهای مورد مطالعه بالاتر از رهنمود روزانه سازمان جهانی بهداشت بوده است که بالاترین تعداد روزهای مربوط به اهواز با ۲۹۲ روز در طی سال ۱۳۹۹ است. در شهر تهران ۲۲۴ روز میانگین غلظت روزانه ذرات معلق PM ۲.۵ بالاتر از رهنمود روزانه سازمان جهانی بهداشت بوده است.

وی افزود: تعداد مرگ کل منتسب به مواجهه طولانی مدت با ذرات معلق PM ۲.۵ در بزرگسالان بالاتر از ۳۰ سال در سال ۱۳۹۹ در شهرهای مورد مطالعه به طور میانگین ۱۱۱۲۹ نفر، حد پایین آن ۷۳۷۶ و حد بالای آن ۱۴۵۳۱ نفر است. در شهر تهران به طور میانگین مرگ ۳۷۵۱ نفر با حد پایین ۲۴۸۹ و حد بالای ۴۸۹۲ نفر منتسب به مواجهه طولانی مدت با ذرات معلق PM ۲.۵ در سال ۱۳۹۹ است.

به نظر می‌رسد، خسارات جانی و مالی ناشی از آلودگی هوا به مراتب سهمگین‌تر از پاندمی کرونا است و این موضوعی است که نباید نسبت به آن بی اعتنا بود. زیرا، در صورت کاهش آلودگی هوا، علاوه بر اینکه می‌توانیم از مرگ‌های زودرس و بیماری‌های مزمن جلوگیری کنیم، خواهیم توانست از هزینه‌هایی که بر نظام سلامت و اقتصاد کشور نیز تحمیل می‌شود، بکاهیم.