چگونگی اعتبارسنجی متقاضیان در فرآیند پرداخت وام بانکی

طی ۱۰ سالی می‌شود که اعتبار سنجی برای جلوگیری از پولشویی در ایران آغاز شده و در این زمینه دانشگاه‌ها پایان نامه‌های متفاوتی هم نوشته اند.

اعتبار سنجی یعنی رویکردی که مبتنی بر علم بانکداری و دانش آمار باشد که با مفهوم ارزیابی و سنجش توان بازپرداخت متقاضیان دریافت اعتبار و تسهیلات مالی از دهه ۱۹۶۰ در تمام کشور‌های جهان استفاده شده است.

این موضوع نشان می‌دهد که فرد در بازپرداخت وام یا تعهدات بانکداری خویش تا چه اندازه خوش حساب یا بد حساب است.  برای مثال، فردی را تصور کنید که قصد دریافت وام از بانک را دارد، اما شما نمی‌دانید که او در بازپرداخت وام‌ها قبلی چقدر تعهد داشته است، بنابراین می‌توانید با وارد کردن شماره تلفن و کد ملی او از وضعیت و رتبه اعتباریش در سیستم‌های بانکی آگاه شوید.

رتبه اعتباری عددی بین ۰ تا ۹۰۰ است که بر مبنای رفتار هر شخص در شبکه بانکی کشور به او اختصاص می‌یابد. بالا بودن این عدد نشان از مطلوب بودن وضعیت اعتباری فرد دارد که هرچه بیشتر باشد ریسک معامله با او کاهش خواهد یافت.

در گذشته، کارشناس هر بانکی به صورت جداگانه وضعیت اعتباری مشتریان خود را رصد می‌کرد و در صورت مشاهده مشتریان بد حساب اسامی آن‌ها را وارد لیست سیاه می‌کرد و در نهایت به کانون بانک‌ها منتقل داده می‌شد و بانک‌ها هم به منظور اطلاع از وضعیت اعتبار سنجی مشتریان مجبور به گزارش گیری از کانون بانک‌ها بودند و همین عامل باعث می‌شد تا هم وقت آن‌ها گرفته شود و هم اینکه نتیجه دقیقی حاصل نشود؛ بنابراین در آن زمان امکان استعلام لحظه‌ای اعتبار سنجی مشتریان وجود نداشته است.

راه اندازی اعتبارسنجی سیستماتیک که عملکرد آن براساس الگوریتم‌های خاص و هوش مصنوعی است توانسته مشکلات موجود در اعتبار سنجی مشتریان را رفع کند و بانک‌ها و موسسات اعتبار در هر لحظه امکان اعتبار سنجی مشتریان خود را خواهند داشت.

اعتبار سنجی این امکان را می‌دهد تا از وضعیت اعتباری خود در هر سیستم بانکی کشور اطلاعات کسب کنیم و دریابیم که از نظر بانک‌ها تا چه میزان اعتبار داریم، تمام این موارد بستگی به خوش حسابی یا بد حسابی ما در پرداخت تسهیلات بانکی دارد که باعث جلب اعتماد دیگران از ما می‌شود و برای کسانی که شغل آزاد دارند بسیار کاربرد خواهد داشت.

اعتبار سنجی باعث صرفه جویی در وقت متقاضیان خواهد شد؛ چرا که آن‌ها می‌توانند به صورت آنلاین فعالیت‌های خود را انجام دهند. همچنین، میزان دقت در اعتبار سنجی بسیار بالاست و وقوع اشتباه را کاهش می‌دهد.

هم اکنون مهم‌ترین شرکت‌های اعتبار سنجی در دنیا شامل اکسپرین، اکویفکس و ترنسیونین هستند و با دریافت اطلاعات میلیون‌ها مخاطب حقیقی و حقوقی در دنیا خدمات اعتبار سنجی خود را ارائه می‌کنند.

توحید فیروزان سرنقی عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان، درباره اعتبار سنجی در ایران گفت: از ۱۰ سال گذشته بانک‌های ایرانی موضوع اعتبار سنجی را آغاز کرده اند و در این زمینه فعالیت‌های بسیاری انجام می‌دهند.

از سال ۱۳۹۰ اعتبار سنجی در ایران شکل گرفت و قبل از آن وجود نداشته است. این موضوع باعث شد تا بانک‌ها مطابق اعتبار افراد به آن‌ها وام دهند و اگر کسی در نحوه بازپرداخت وام‌های خود به بانک تاخیر داشته باشد اسم و مشخصات او در لیست سیاه قرار می‌گیرد و از سوی بانک‌ها به بانک مرکزی ارسال می‌شود.

فیروزان تاکید می‌کند که کاربرد اعتبار سنجی برای این است که حد اعتباری برای افراد و شرکت‌ها تعیین شود و تا بانک‌ها هم به همان میزان به متقاضیان وام پرداخت کنند و برای تحقق این موضوع تمام اعتبارات و سابقه مالی و تسهیلات و نحوه پرداخت و درآمد ماهانه فرد و اطلاعات خانوادگی فرد رصد می‌شود و برای او رتبه اعتباری در نظر گرفته خواهد شد تا مبلغ واریزی وام برای فرد مشخص شود.

عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی تاکید می‌کند که اگر فردی نتواند مطابق قوانین مربوطه اقساط وام خود را پرداخت کند دیگر هیچ بانکی به او وام نخواهد داد و به اینصورت اسامی آن فرد به بانک مرکزی اعلام خواهد شد.

فیروزان می‌گوید که پایان نامه‌های زیادی با موضوع اعتبارسنجی در دانشگاه‌ها نوشته شده است و الگو‌ها و روش‌های مختلفی در این زمینه وجود دارد. برای مثال، یک فرد بعد از انجام اعتبار سنجی با درصد خطای کم مدعی داشتن یا نداشتن اعتبارات لازم خود در بانک‌ها خواهد شد و کارشناس مربوطه در این زمینه نظر خواهد داد و اگر دانشجویان پایان نامه‌های مرتبط با این موضوع بنویسند و درصد خطایشان کم باشد بانک‌ها از آن‌ها حمایت خواهند کرد؛ چرا که به نفع آن هاست و هرچه اعتبار سنجی درستی با خطای کم انجام شود باعث ارائه تسهیلات بیشتر و در نهایت افزایش سود بانکی خواهد شد.

چند سالی می‌شود که بانک‌ها با استفاده از سیستم‌های اطلاعاتی خود تمام حساب‌های مشتریان را رصد می‌کنند تا در صورت مشاهده هر گونه پولشویی آن را به بانک مرکزی اطلاع دهند و حساب افراد را برای جلوگیری از هرگونه کار خلاف غیر فعال کنند.

عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی می‌گوید که بانک‌ها در صورت واریز مبلغ بالای ۵۰۰ میلیون تومان به حساب افرادی که درآمد ماهانه کمی دارند بررسی‌های لازم را انجام می‌دهند و نسبت به این موضوع حساس هستند تا بتوانند در مقابل پولشویی باایستند. اگر فردی قصد جابجایی ۱۰۰ میلیون تومان پول از حسابی به حساب دیگر را داشته باشد حتما بانک مربوطه این موضوع را رسیدگی می‌کند که مبلغ مذکور چگونه به حساب او واریز شده است و این موضوع مربوط به قانون پولشویی است که طی چند سال گذشته انجام می‌شود.

گزارش از نادیا عابد