با نسل جدید طالبان آشنا شوید

وبسایت «New Lines» نوشت: انس ۲۷ ساله که خود را مرد قلم می‌داند، می‌گوید: شعر باید در دسترس باشد و همگان آن بفهمند، حتی افراد ناآگاه. اما شعر مدرن پشتو این طور نیست و فقط برای دانشمندان قابل درک است. وی افزود: البته شاعرانی مانند خوشحال خان که شعر‌های حماسی گفته و رحمان بابا که شعرهایش صوفیانه است، داریم.

به طور سنتی، هر منطقه و قبیله‌ی افغانستان دارای سبک متمایزی است که از عمامه‌ی خاصی استفاده می‌کنند. عمامه انس نشان دهنده‌ی ریشه‌های او در جنوب شرقی افغانستان است که منطقه‌ای کوهستانی به شمار می‌رود. او اهل ولایت پکتیا است.

انس توضیح داد که هر ملتی لباس مجزایی دارد. وی گفت: در سال‌های اخیر، غرب غالب بوده است. جهان نه تنها فرهنگ و اندیشه غربی، بلکه حتی پوشش غربی را نیز پذیرفت. افغان‌ها یک استثنا هستند. ما به فرهنگ و لباس خود وفاداریم. وی با اشاره به عمامه خود توضیح داد: برای پکتیایی‌ها و به طور کلی افغانها، استفاده از عمامه فقط یک سنت نبوی نیست، این یک رسم و ارث از بزرگان ما است.

رفتار ملایم و شکوفایی ادبی او باعث می‌شود پی ببری که او واقعا مردی از دیار پکتیا است. نام کامل او انس حقانی، پسر مرحوم مولوی جلال الدین حقانی، فرمانده برجسته ضد شوروی و ضد آمریکا است. برادر انس، سراج الدین حقانی، معاون رهبر طالبان است. شبکه حقانی در طول ۲۰ سال مسئول حملات وحشیانه بوده است و هنوز از سوی ایالات متحده به عنوان یک سازمان تروریستی شناخته می‌شود. برخی از اعضای این گروه تحت تعقیب ایالات متحده و متهم به ارتباط نزدیک با القاعده هستند.

در این ماه، طالبان پس از یک حمله رعد آسای ۱۱ روزه ده‌ها مرکز استان را به تصرف خود درآوردند و به دروازه‌های کابل رسیدند. با شنیدن خبر فرار رئیس جمهور اشرف غنی، شهر دچار هرج و مرج شد. شورشیان سریع وارد پایتخت شده و آن را به تصرف خود در آوردند. به قدرت رسیدن این گروه که تقریباً به طور تصادفی رخ داد، ناگهان به شورش دو دهه‌ای آن‌ها که پس از سقوطشان در سال ۲۰۰۱ رخ داد، پایان داد. برای طالبان و انس، این یک سفر طولانی، پرآشوب و غیرقابل پیش بینی بود.

انس در ۱۲ نوامبر ۲۰۱۴ در حالی که در بحرین توقف داشت و از دفتر سیاسی جدید طالبان در دوحه باز می‌گشت، دستگیر شد. او به کابل منتقل و نه ماه در مقر سرویس اطلاعاتی بدنام افغانستان نگهداری می‌شد، در ادامه او را به پایگاه هوایی بگرام منتقل کردند. این مرکز برای هزاران افغان که بدون اتهام و محاکمه در آنجا نگهداری می‌شدند، مانند جهنم بود. آن طور که اسناد دریافت شده توسط گاردین نشان می‌دهد، بسیاری از آن‌ها قربانی اعدام یا تکنیک‌های بازجویی پیشرفته از جمله تجاوز جنسی بودند.

مقامات افغان ادعا کردند که انس یکی از اعضای ارشد شورشی بود که نه تنها در جمع آوری کمک‌های مالی بلکه در اجرای استراتژی گروه مشارکت داشت. وی به این اتهام اعتراض کرد. او گفت: آمریکایی‌ها می‌خواستند خانواده من را تحت فشار قرار دهند. انس معتقد است وفاداری سرسختانه پدرش به طالبان، با وجود تلاش‌های مداوم ایالات متحده برای ایجاد تفرقه در شورش، منجر به بازداشت وی شد. او می‌گوید به این دلیل گروگان گرفته شد که ایالات متحده می‌خواست طالبان را برای مذاکره با دولت در کابل تحت فشار قرار دهد. از سوی دیگر، طالبان خواستار مذاکره با آمریکا بدون دخالت اولیه دولت افغانستان بود. بر اساس توافقنامه صلح که در فوریه ۲۰۲۰ در دوحه امضا شد، طالبان راه خود را پیدا کرد.

دادگاه‌های افغان دوبار مجازات اعدام را برای انس صادر کردند. او تأکید می‌کند که این حکم بر اساس اتهاماتی صادر شد که هرگز ثابت نشدند بلکه صرفاً برای باج خواهی از خانواده‌ی من مطرح می‌شدند. وی سه سال از چهار سال حبس خود را در انفرادی به سر برد. این در حالی است که سازمان ملل متحد حبس انفرادی بیش از ۱۵ روز را شکنجه روانی می‌داند. وی همچنین تحت شکنجه فیزیکی قرار گرفت.

او در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۹ در تبادل زندانیان شامل تیموتی ویکس، دانشگاهی استرالیایی که توسط طالبان گروگان گرفته شده بود، آزاد شد. انس اکنون به کابل بازگشته است. وی یکی از مذاکره کنندگان اصلی طالبان در مذاکرات بین الافغانی با دولت کنونی بود.

انس نماینده جدیدی از طالبان است، نسلی که توسط جنبش ضد کمونیستی دهه ۱۹۸۰ شکل نگرفته، اما شاهد حمله و اشغال ایالات متحده در ۲۰ سال گذشته بوده است. سوالی که افغان‌ها می‌خواهند پاسخش را بدانند این است که آیا این نسل متفاوت خواهد بود؟

انس گفت: جنگ شیرین ترین، سازنده‌ترین و ارزشمندترین سال‌های زندگی ما را گرفت. ما نمی‌توانستیم به مدرسه برویم و حتی معلم نداشتیم. فرصت‌های زندگی ما هدر رفت. سپس انس دوبیتی دیگر پشتو را خواند که می‌گفت:

ما نیز ظرفیت پیشرفت داریم / این جهان است که بدون دلیل راه ما را می‌بندد

روستایی که انس در آن متولد شد تنها ۹ مایل با خط دیورند فاصله دارد، مرز دوران استعمار که افغانستان و پاکستان را از هم جدا می‌کند. در آن جا، مرکز عملیاتی حقانی در خوست قرار داشت. انس تا کلاس هفتم در یک مدرسه محلی در وزیرستان شمالی تحصیل کرد و در آنجا تحت آموزش مذهبی اسلام گرایانه قرار گرفت. جلال الدین، پدرش، فارغ التحصیل حوزه علمیه مشهور دیوبندی حقانیه پاکستان و دانشمند واجد شرایط مولوی بود. وی همچنین مسئولیت وزارت امور سرحدات و قبایل در امارت اسلامی طالبان را برعهده داشت. جلال الدین چهار ماه وقت اختصاص داد تا انس را با حدیث، گفتار و اعمال پیامبر آشنا کند.

انس می‌گوید: پدرم به همراه برخی دیگر از همفکرانش به شدت با جنگ داخلی مخالف بودند. جلال الدین حتی در اعتراض به این درگیری ها، از انجام وظیفه در وزیر آموزش و پرورش در کابینه جدید مجاهدین خودداری کرد. انس افزود: او آنچه در افغانستان رخ می‌داد را برادرکشی می‌دانست.

بالاخره ۱۱ سپتامبر رخ داد. حمله و اشغال افغانستان باعث تغییر چشمگیر زندگی انس شد، زیرا خانواده وی نقش اصلی در شورش طالبان علیه نیرو‌های تحت رهبری ایالات متحده ایفا کردند. چهار برادرش کشته شدند، علاوه بر ده‌ها نفر از اعضای خانواده اش که دو دهه قبل در جنگ با کمونیست‌ها کشته شده بودند.

پس از حمله آمریکا به افغانستان شرایط تغییر کرد. اکثر تندرو‌های دهه ۱۹۸۰ به دولت جدید تحت حمایت ایالات متحده پیوستند، در حالی که سنت گرا‌ها این کار را نکردند که این موضوع باعث شد به عنوان متعصب در سطح جهانی مطرح شوند.

به نظر می‌رسد طالبان ۲۰۲۱ مشتاق است از ارتباط خود با گروه‌های بنیادگرا فاصله بگیرد. حقانی‌ها امضا کننده توافقنامه صلح امضا شده در دوحه هستند که بر اساس آن طالبان اجازه نمی‌دهد گروه‌های اخلال گر از خاک افغانستان برای حمله به خارج از این کشور استفاده کنند. این تعهد توسط سراج الدین زمانی تکرار شد که او از گروه‌های مخل یاد کرد، البته بدون ذکر نام القاعده. انس اصرار شدید پدرش را برای تحصیل، به ویژه در زمینه‌ی آموزه‌های دینی به یاد می‌آورد.

به هر حال، پس از سلطه غیرقابل پیش بینی طالبان بر کشور، جناح‌های افغان بار دیگر خود را در حال مذاکره می‌بینند. حال باید دید که نسل جدید طالبان چطور امور را پیش می‌برد و تحولات افغانستان به چه سمت و سویی می‌رود.