محمد سرابی: خط ۱۰ مترو مانند کمان بزرگی شرق و غرب تهران را از سمت شمال شهر به یکدیگر وصل می‌کند. امروز عملیات اجرایی این خط از منطقه ۲۲ و در نقطه‌ای آغاز می‌شود که در یکی دو دهه گذشته، از حمل‌ونقل عمومی محروم مانده است.
کارگاه مترو در کنار دریاچه شهدای خلیج‌فارس (چیتگر) در فضای باز وسیعی قرار دارد. برخلاف دیگر کارگاه‌های مترو که درون بافت مسکونی شهر قرار دارند و در محوطه کوچکی به هم فشرده شده‌اند، اینجا زمین به اندازه کافی هست تا کامیون‌ها با فراغ‌بال پارک کنند. محل ایستگاه از یک طرف به دریاچه و از طرف دیگر به مجتمع‌های مسکونی بلندمرتبه می‌رسد. در سمت شرق جایی که قرار است ایستگاه ساخته شود، میدان سرسبز و بزرگ دریاچه قرار دارد اما در اطراف این میدان رفت‌وآمد عابران چندان زیاد نیست. به سمت میدان ساحل می‌رویم که مقداری دورتر در سمت شرق قرار گرفته است. کمی پایین‌تر از میدان ساحل و در کوچه‌هایی که بین خیابان‌های نور و ابطحی قرار دارد می‌توان بعضی از ساکنان محلی را دید که برای خرید از چند مغازه سوپرمارکت و میوه‌فروشی و نانوایی آمده‌اند.
از اسماعیل افجه‌ای که در یکی از آپارتمان‌های کوچه کوثر در همین نزدیکی زندگی می‌کند، درباره وسیله رفت‌وآمد سؤال می‌کنیم. می‌گوید: «اهالی این منطقه بیشتر ماشین شخصی دارند. آنهایی که ندارند هم بیشتر از تاکسی استفاده می‌کنند. از همان موقعی که ساختمان‌ها کم‌کم مسکونی شدند خط‌های تاکسی هم راه افتاد. غیر از آنها هم آژانس‌ها زیاد بودند.»
او خبر ساخت مترو را شنیده است و می‌گوید که از مدتی قبل شایع بود مترو به اینجا می‌رسد ولی امیدوار نیستند که به‌زودی بتوانند از مترو استفاده کنند.
معصومه دولت‌آبادی به تازگی به این محله آمده و مستأجر است. قبل از اینکه کرونا بیاید برای رسیدن به شهر با تاکسی به میدان صادقیه می‌رفت. با وجود فاصله زیاد، به‌دلیل وجود بزرگراه‌ها تاکسی به سرعت این مسیر را طی می‌کند و اهالی هم به آن عادت دارند اما کرایه‌ها دائما زیاد می‌شوند. کرایه تاکسی از ۳۵۰۰ تومان در مدت کوتاهی به ۴ و ۵ هزار تومان رسیده است. او می‌گوید با آمدن مترو خیلی راحت‌تر می‌تواند به نقاط دیگر سفر کند.
جلال سلیمی قبلا ساکن یکی از مناطق مرکزی شهر بوده و بعد از بازنشستگی یکی از آپارتمان‌های این منطقه را که خیلی هم نوساز نیست، خریده است. می‌گوید که اگر مترو شروع به‌کار کند این منطقه خیلی شلوغ می‌شود و خانه‌هایی که تا حالا خالی بوده‌اند، پر می‌شوند، اما مترو واقعا یک نعمت است. ظاهرا سبک زندگی اهالی این منطقه بدون استفاده از اتوبوس شکل گرفته است و با وجود معابر وسیع و خلوت دوچرخه‌های زیادی هم دیده نمی‌شوند. تنها دوچرخه‌سواران بچه‌های کوچک هستند که در فرعی‌های شهرک فرهنگیان بازی می‌کنند. در میدان ساحل می‌شود تاکسی‌هایی به مقصد دهکده المپیک و ایستگاه متروی چیتگر در خط ۵ (تهران - کرج) را پیدا کرد. ایستگاه متروی چیتگر سهم زیادی در حمل‌ونقل این منطقه دارد و با پایانه اتوبوس و تاکسی به بخش بزرگی از منطقه خدمت‌رسانی می‌کند. تاکسی‌ها از بزرگراه آزادگان بالا می‌آیند و از خرازی به سمت غرب می‌روند. مسیر بعضی تاکسی‌ها هم به سمت میدان صادقیه، شهران و شهرک غرب است اما محله شمال دریاچه هم مانند دیگر محله‌های منطقه ۲۲ بهره چندانی از شبکه حمل‌ونقل عمومی تهران ندارد و از ارتباط با دیگر نقاط شهر محروم مانده است.
خط ۱۰ مترو
کلنگ‌زنی خط ۱۰ متروی تهران شهریور سال گذشته در شمال بزرگراه چمران و در نزدیکی پارکینگ نمایشگاه بین‌المللی تهران انجام شد اما نخستین مرحله کاری خارج کردن دستگاه تی‌بی‌ام (دستگاه عظیم حفاری و تونل‌سازی همزمان) بود که بعد از ساخت خط ۷ در میدان کتاب سعادت آباد قرار داشت. قسمت‌های این دستگاه از یکدیگر جدا و به کارگاه دریاچه منتقل شد تا اورهال (تعمیرات اساسی) شود. امروز چهارشنبه کار حفاری یک شفت (تونل عمودی) ۱۸ متری در این کارگاه شروع می‌شود، شش‌ماه بعد قطعات تی‌بی‌ام به انتهای این شفت منتقل و به هم وصل می‌شود و تی‌بی‌ام کندن خاک را به سمت شرق شروع می‌کند.
به‌گفته مدیرعامل شرکت متروی تهران اگر مشکل خاصی پیش نیاید در ۴یا ۵ سال آینده ایستگاه دریاچه شروع به‌کار می‌کند و از میدان دریاچه می‌توان تا میدان کتاب که ایستگاه تقاطعی با خط ۷ است، سفر کرد. خط ۱۰ در طول مسیر هم ایستگاه تقاطعی با ۶ خط دیگر خواهد داشت. با این کار دسترسی ساکنان این محدوده از منطقه ۲۲ به شبکه اصلی مترو فراهم می‌شود.
علی امام می‌افزاید: «برای خطوط جدید، قطعه‌بندی و اولویت‌گذاری درنظر گرفته شده است. میدان دریاچه چیتگر اولویت اول است. اولویت دوم از میدان چیتگر به سمت غرب است و اولویت سوم دیگر خط ۱۰نیست بلکه یکی از قطعات خط ۱۱خواهد بود و همین روش را تا سال ۱۴۲۰ به‌عنوان افق طرح ادامه خواهیم داد. قبلا این روش وجود نداشت و به‌عنوان مثال کل ۲۷ کیلومتر خط ۷ را به یک پیمانکار داده بودند و در نتیجه کارگاه‌های عمرانی متعدد در نقاط درون شهر ساخته شده بود.»
احداث خط ۱۰ با مطالعه و طبق طرح جامع
از پروژه‌های عمرانی ساخت تونل مترو مدتی می‌گذرد و انتقاداتی درباره تأخیر در شروع پروژه‌های جدید مطرح شده است، مدیرعامل شرکت مترو در این‌باره می‌گوید: «نکته مهم دوران جدید مدیریت شهری این است که به ضوابط بالادستی در همه موارد و به شکل حداکثری پایبند هستیم. در این دوره دو خط ۶ به طول ۳۲ کیلومتر و خط ۷ به طول ۲۷ کیلومتر داشتیم که باید آنها را تکمیل می‌کردیم. ۲۲ کیلومتر خط ۷ به‌دلیل نواقصی که داشت بعد از مدتی استفاده دوباره تعطیل شده بود و تجهیزات خط ۶هم برای افتتاح تکمیل نشده بود.»
او می‌افزاید: «اتفاق دیگر این بود که در سال‌های قبل شهر تهران فاقد طرح جامع ریلی کامل بود. در سال ۸۷ طرح جامع ریلی تهران را بازنگری کرده و به شورای‌عالی ترافیک کشور فرستاده بودند. قرار بود ۴ خط جدید شامل ۲ خط عادی و ۲ خط اکسپرس ساخته شود. به‌دلیل دیدگاه‌هایی که دولت آقای احمدی‌نژاد به مونوریل داشت و نظرات دیگر، طرح جامع ریلی به‌صورت ناقص تصویب شده بود. مثلا بخش شمالی خط ۳ مترو و بعضی قسمت‌ها و خطوط دیگر اصلا به تصویب شورای‌عالی هماهنگی ترافیک کشور نرسیده بود ولی با وجود اینکه مصوبه‌ای برای آن نداشتند نه‌تنها ساخته شد بلکه به بهره‌برداری هم رسید. تقریبا می‌توان گفت که در این زمان طرح جامع را کنار گذاشتند.»
در سال ۹۵ شورای شهر چهارم مطالعاتی را برای طرح جامع ریلی دوباره آغاز کرد. در سال ۹۸ کار مطالعات تمام و به شورای‌عالی هماهنگی مطالعات ترافیک کشور فرستاده شد که در زمستان ۹۸ تصویب و در خرداد ۹۹ توسط وزیر کشور ابلاغ شد.
علی امام می‌گوید: «اگر می‌خواستیم بدون هیچ توجهی به طرح‌های بالادستی کار را شروع کنیم، می‌توانستیم زودتر عملیات عمرانی را آغاز کنیم اما براساس اصول مهندسی نباید خطی که در طرح جامع دیده نشده و مطالعات آن حداقل در فاز یک انجام نشده است، انجام بدهیم. زمانی که کلنگ‌زنی خط ۱۰مترو در شهریور سال ۹۹ در منطقه نمایشگاه بین‌المللی تهران انجام شد، هم طرح ابلاغ شده و هم بخش اولیه مطالعات مشاور انجام شده بود. اگر نخواهیم اصول حرفه‌ای را رعایت کنیم می‌توانیم مانند بعضی از طرح‌های گذشته ساخت خط را زمانی آغاز کنیم که مطالعات اولیه هم انجام نگرفته است.»
او می‌افزاید: «اکنون از ابلاغ طرح جامع یک سال هم نمی‌گذرد و مشاوری که برای مطالعات مربوط به طرح گرفتیم از سال گذشته کار خود را شروع کرده است. مطالعات فاز یک این خط از میدان دریاچه تا میدان کتاب به پایان رسیده و چون طرح جامع را هم در اختیار داریم می‌توانیم براساس اصول کاری عملیات ساخت را شروع کنیم. الان خروجی‌های کار مشاور به‌تدریج ارائه شده است و امیدواریم تا پایان این دوره مطالعات هر ۴ خط را داشته باشیم». مدیرعامل شرکت مترو تأکید می‌کند: «در خط ۱۰ مطالعات محیط‌زیستی شامل آب‌های زیرزمینی، گسل و... هم در بازنگری طرح جامع و هم در مطالعات مشاور انجام شده است. علاوه بر اینها موضوع پدافند غیرعامل این بار مورد توجه قرار گرفته است که قبل از این در پروژه‌های مترو نبود.»
خطی از شمال غرب به شرق
خط ۱۰ متروی تهران مشخصات خاصی دارد که می‌تواند دسترسی اهالی ساکن در امتداد رشته‌کوه البرز تهران به ناوگان ریلی را امکانپذیر کند. این شاهراه ارتباط زیرزمینی به‌عنوان طولانی‌ترین خط متروی پایتخت ۴۳ کیلومتر طول دارد که با احتساب ۵ کیلومتر خط تبادلی با خط ۷، طول آن به ۴۸ کیلومتر هم می‌رسد. برای هزینه اجرای این پروژه بسیار سنگین ابتدا ۱۹ هزار میلیارد تومان درنظر گرفته شده بود، اما با افزایش قیمت‌ها پیش‌بینی می‌شود بیش از ۳۰ هزار میلیارد تومان منابع مالی نیاز دارد. به هرحال امروز دستگاه غول‌پیکر TBM کار حفاری خود به سمت میدان کتاب را آغاز می‌کند. در ادامه دیگر مشخصات اصلی این خط آمده است.
طول اصلی: ۴۳ کیلومتر
شروع خط: قنات کوثر(شرق تهران)
پایان خط: وردآورد (غربی‌ترین نقطه تهران)
تعداد فازهای اجرای طرح: ۵ فاز
خط ۱۰ مترو نخستین خطی به شمار می‌رود که طراحی آن پس از پیروزی انقلاب انجام شده است.
خط ۱۰ مترو با ۷ خط مترو تقاطع دارد
تقاطع با خط ۳: ایستگاه نوبنیاد
تقاطع با خط ۱: ایستگاه شهید صدر
تقاطع با خط ۷: ایستگاه میدان کتاب
تقاطع با خط ۶: ایستگاه کوهسار
تقاطع با خط ۵: ایستگاه وردآورد
تقاطع با خط ۴: ایستگاه تهرانپارس
غربی‌ترین نقطه خط: وردآورد
شرقی‌ترین نقطه خط: قنات کوثر
از مناطق یک تا ۵ و همچنین منطقه ۲۲ عبور می‌کند.
برآورد ساخت قطعه اول: ۵ سال
۸۵درصد صنعت ساخت این خط تولید داخل خواهد بود.
۱۰۰درصد منابع مالی آن از طریق تهاتر و همکاری با شهرداری مناطق و مشارکت بخش خصوصی تامین می‌شود.
افزایش خطوط مترو در تهران کار بسیار خوبی است ولی توجه به شهرستان شهید پرور ورامین با بیش از هزار سال سابقه تاریخی که از داشتن مترو محروم است کار بسیار بسیار بسیار خدا پسندانه ای است ایکاش پیغام من به مدیر عامل مترو تهران میرسید ایکاش