«استراتژیست فوق‌العاده نظامی»، «سردار دیپلماسی»، «شوالیه تاریکی»، «باهوش‌ترین فرمانده خاورمیانه»؛ اینها تنها بخشی از تعریفات و توصیفات رسانه های داخلی و خارجی در رثای ژنرال نامدار ایرانی طی سالهای اخیر بوده است؛ فرمانده‌ای که حالا قریب سه ماهی می شود جلای دنیا کرده اما میراث باقی مانده از او، کماکان مشغول بازیگردانی معادلات منطقه ای است. ترور سردار حاج قاسم سلیمانی مرد کانونی مبارزه با تروریسم در منطقه غرب آسیا، شاید در ظاهر نیروهای پیرو مقاومت را برای کوتاه زمانی،به شوک فرو برد لیکن آموزه های رفتاری، گفتاری و راهبردی فرمانده پیشین نیروی قدس سپاه، بی شک مثل گذشته گفتمان مقاومت را به پیش خواهد برد.
قمار ترامپ و شکست طرح انزوای ایران
ترور سردار سلیمانی توسط نیروهای تروریستی ایالات متحده آمریکا در تاریخ ۱۳ دی ماه ۹۸، به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین حوادث سال گذشته، سلسله آثار عمیق و با دامنه بالایی در غرب آسیا و ماورای آن را به همراه داشت که خارج از تجسم غربی‌ها بود. بسیاری از رسانه‌های غربی، قمار ترامپ در به شهادت رساندن سردار سلیمانی را باعث افزایش خشونت‌ها در منطقه و تسهیل روند خروج واشنگتن از آن ارزیابی کردند.
برخلاف تصور آمریکایی‌ها، ترور فرمانده پیشین نیروی قدس سپاه پاسداران، نه‌تنها طرح به انزواکشاندن جمهوری اسلامی ایران را محقق نکرد بلکه برعکس، موجب ریزش وجاهت و اعتبار بیش‌ازپیش آمران و عاملان آن ترور کور شد. سردار سپهبد حاج قاسم سلیمانی یکی از عناصر کلیدی و محوری در همجواری و همنشینی نیروهای مقاومت در منطقه بود. او رفت‌وآمدهای مداومی در منطقه داشت و آخرین سفرش نیز از دمشق به بغداد بود؛ سفری با درونمایه دیپلماتیک که ایالات متحده آمریکا مدعی بود ژنرال سلیمانی در آن سفر در حال رفتن به جلسه‌ای بوده که نتیجه آن، منتهی به مرگ بسیاری از آمریکایی‌ها می‌شده است.
این در حالیست که سردار سلیمانی به دعوت رسمی مقامات دولت عراق به بغداد سفر کرده بود؛ چنانکه عادل المهدی نخست‌وزیر وقت این کشور صراحتا اعلام کرده بود که سردار سلیمانی نه برای شرکت در جلسه‌ای برای درگیری با آمریکایی ها بلکه برای مذاکره درباره صلح در منطقه عازم بغداد بوده است؛ او تصریح کرده بود: «برای ثبت در تاریخ می‌گویم که ساعت هشت صبح شهادت، با این شهید (سردار سلیمانی) جلسه داشتم. می‌خواستم پاسخ نامه‌ای از سوی عربستان را به شهید بدهم که درباره تحولات عراق و برقراری صلح در منطقه بود.»
هواپیمای حامل سردار سلیمانی وابسته به شرکت «اجنحه الشام» بود و مقامات عراقی از حضور یک شخصیت بلندپایه یا مهم در هواپیما اطلاعی نداشتند. قرار بود هواپیما ساعت ۱۱:۳۰ شامگاه پنج‌شنبه به فرودگاه بغداد برسد اما به دلیل تأخیر در محل برخاستن آن در سوریه، یک ساعت پس از موعد مشخص‌شده به این شهر رسید. این هواپیما در دروازه شماره ۲۱ فرودگاه بین‌المللی بغداد توقف کرد. سردار سلیمانی پیش از مسافران از هواپیما خارج شد. پای پله‌های هواپیما، یک خودروی تویوتا و یک ون از نوع «استار ایکس» در انتظار آنها بود و کاروان متشکل از این دو خودرو بدون تشریفات گذرنامه‌ای از فرودگاه خارج شد بدون آنکه در پست‌های بازرسی توقف کند.
همزمان چند بالگرد آمریکایی به همراه یک فروند هواپیمای بدون سرنشین و رادارگریز از مدل «MQ-۹ ریپِر» مشغول پرواز بر فراز فرودگاه بغداد بودند و لحظاتی بعد از خروج خودروی حامل سردار سلیمانی و «ابومهدی المهندس» جانشین سازمان حشد الشعبی عراق از فرودگاه، چند فروند موشک هدایت لیزری نقطه‌زن به سمت کاروان آنها شلیک شد. هرچند رسانه‌های جهانی مدعی شدند که پهپادی که آمریکایی‌ها با آن فرمانده نیروی قدس سپاه و نیز جانشین فرمانده حشدالشعبی را ترور کرده، از پایگاه فرماندهی نیروهای نظامی آمریکا در قطر کنترل شده است اما چندی پیش تعدادی از نمایندگان پارلمان آلمان فاش کردند که نیروی هوایی آمریکا از «پایگاه هوایی رامشتاین» که در خاک آلمان واقع است، برای انجام عملیات پهپادی مربوط به ترور سردار سلیمانی استفاده کرده است.
پیامد منطقه ای و فرامنطقه ای ترور سردار
ترور سردار سلیمانی حین انجام یک مأموریت دیپلماتیک در بغداد، پیامدهای زیادی به همراه داشت. قیام مسلمانان در سراسر جهان اسلام از عمق قاره سیاه آفریقا گرفته تا شبه‌قاره هند و برقراری دسته‌های عزاداری برای گرامیداشت یاد و خاطره سردار ایرانی و محکومیت اقدام آمریکا، از مهمترین این پیامدها بود. در تشییع پیکر سردار سلیمانی، حضور میلیونی در تهرانِ ۱۲ میلیونی در مسیری حدود ۲۰ مایل، همه جهان را شوکه کرد. علاوه بر تهران، دیگر نقاط ایران از خوزستان و قم گرفته تا مشهد و کرمان هم شاهد حضور خیره‌کننده مردم در تشییع پیکر سردار سلیمانی بود.
یک شبکه تلویزیونی در فرانسه با عبارت «حضور انسانی گسترده در اهواز برای وداع با سردار سلیمانی» و شبکه «المیادین» با عبارت «حضور گسترده مردم»، تشییع پیکر فرمانده نیروی قدس سپاه را پوشش خبری دادند. در کشورهای دیگر از جمله در خود آمریکا و در سراسر اروپا هم نیروها و جنبش‌های ضدجنگ پس از این ترور فعال شدند و با فشار به سیاست‌های جنگ‌طلبانه دولت آمریکا، خواستار پایان‌یافتن جنگ‌افروزی‌های رییس‌جمهور ماجراجوی این کشور شدند.
مایکل مور، نویسنده و مستندساز آمریکایی با اشاره به تصاویر باشکوه پیکر این شهید در تهران نوشت: «کدام سناتور آمریکایی را سراغ دارید که این جمعیت در سوگ او جمع شوند.»
واکنش ها به ترور سردار سلیمانی در کشورهایی که ایشان در آنها به نظم و نسق نیروهای مقاومت مبادرت می کرد، مهم تر از بقیه نقاط بود. یکی از مهم ترین این واکنش ها، رای مثبتی بود که پارلمان عراق پس از بررسی پیش نویس قانون اخراج نیروهای آمریکایی، درباره خروج نیروهای خارجی از این کشور صادر کرد. هرچند پارلمان عراق، قانون اخراج نیروهای آمریکایی از عراق را به تصویب رساند لیکن مردم این کشور نیز با حضور گسترده خود در مقابل سفارت آمریکا در بغداد و برگزاری تظاهرات میلیونی، خواستار تسریع قانون پارلمان و اخراج نیروهای آمریکایی از عراق شدند.
برخی دیگر از نیروهای سیاسی در عراق هم راه متفاوتی برای تحقق خواسته خود انتخاب کردند و با شلیک چندین موشک به سفارت آمریکا در منطقه «سبز» بغداد و حمله به پایگاه «القیاره» عراق، خواستار خروج زودهنگام این نیروها از کشورشان شدند. واکنش ها به ترور ناجوانمردانه سردار سلیمانی، فقط به عراق محدود نشد. پاسخ قاطعانه ایران پس از شلیک چند موشک به پایگاه عین‌الاسد در عراق علاوه بر تاثیرگذاری‌اش در شکست‌های پی‌درپی آمریکایی‌ها در عراق و افغانستان، در سوریه هم دنبال شد و ارتش و محور مقاومت سوریه با تأسی از سردار سلیمانی و همرزمانش توانستند مواضع زیادی در حومه حلب و ادلب را که در تصرف تروریست‌ها بود را آزاد سازند که «خان طومان» یکی ازاین مناطق بود. از سوی دیگر، همچنین رزمندگان «حزب‌الله» هم توانستند ۱۷ تروریست را در حلب به اسارات در آورند و شهرها و روستاهای زیادی را پی‌درپی در استان ادلب از تصرف تروریست‌ها آزاد کنند.
سردار که بود و چه کرد؟ /بی توجهی حاج قاسم به گروه گرایی های سیاسی
سردار قاسم سلیمانی در ۱۳۷۹ خورشیدی از طرف آیت‌الله خامنه‌ای مقام معظم رهبری به فرماندهی سپاه قدس منصوب شد. بر اساس گزارش های نقل شده سپاه قدس پاسداران جهت افزایش فعالیت برون‌مرزی ایران شکل گرفت و حاج قاسم سلیمانی پس از سردار احمد وحیدی دومین فرمانده سپاه قدس ایران شد. شهید قاسم سلیمانی نقش کلیدی در خاورمیانه به ویژه در ناآرامی‌های منطقه‌ای معروف به بیداری اسلامی (بهار عربی) ایفا کرد. پس از ظهور داعش در عراق و سوریه، شهید سلیمانی به عنوان فرمانده سپاه قدس با حضور در این مناطق و سازماندهی نیروهای مردمی، به مبارزه با این گروه پرداخت.
سردار سپهبد حاج قاسم سلیمانی واجد وجوه ذاتی بسیاری بود که او از دیگران متمایز و متباین میساخت. یکی از ویژگی های سردار سلیمانی عدم علقه به گروه گرایی بود. او همه مردم را دوست می‌داشت و هرچند در زندگی خط قرمزهایی داشت اما سعی میکرد به همه احترام کند؛ همین خوی و مسلک، در مواجهه با جریانات مختلف سیاسی در داخل کشور هم سرلوحه بود. سردار سلیمانی با چهره های مختلف سیاسی فارغ از جناح و دسته سیاسی آنها روابط نیکویی داشت و تلاش میکرد احترام همه‌شان را محفوظ نگاه دارد. البته این روابط نیکو مشروط به قرارداشتن آن شخص و جناح، در قالب انقلاب بود. در همین باره آیت الله خامنه ای رهبر انقلاب در دیدارشان با مردم قم چندی پس از شهادت سردار، با بیان اینکه انقلابیگری خط قرمز سردار سلیمانی بود، تاکید کردند: «در این عوالم تقسیم به احزاب گوناگون و اسم‌های مختلف و جناح‌های مختلف و مانند اینها نبود اما در عالَم انقلابیگری، به شدت پایبند به انقلاب بود.»
روابط حسنه و پدرانه سردار با جناح‌های مختلف کشور باعث شد تا چهره های به ظاهر نامتجانس سیاسی، در مراسم تشییع ایشان در تهران و سایر شهرهای کشور حضور یابند. از یک زاویه دیگر آنچه بیش از همه برای سردار سلیمانی اهمیت داشت، وحدت حول اصول انقلابی بود. در همین باره و در بخشی از وصیت نامه آن شهید که منتشر شد، ایشان با اشاره به لزوم وحدت مردم و نخبگان، تاکید کرد: «اگر می‌خواهید با هم باشید، شرط با هم بودن، توافق و بیان صریح حول اصول است.»
یکی دیگر از ویژگی های خاص سردار سلیمانی که مردم را آنچنان برای تشییع پیکرش به خیابان ها روانه کرد، شجاعت مثال زدنی در دفاع از حریم اسلام و ایران بود به گونه ای که در ناخودآگاه تاریخی مردم ایران، قهرمانی اسطوره ای نظیر آرش کمانگیر و رستم دستان را بازنمایی میکرد. در همین باره، رهبر انقلاب در دیداری که در روز شهادت سردار با خانواده ایشان داشتند، با اشاره به خصیصه شجاعت آن شهید، گفتند: «حاج قاسم در راه خدا از هیچ کس و هیچ چیز پروا نداشت.» همین شجاعت همراه با تدبیر سردار سلیمانی هم باعث شد تا ایشان در یک دهه اخیر، به مبارزه با تروریسم نوع داعشی و تعمیق عمق استراتژیک جمهوری اسلامی ایران در منطقه بپردازد.
یکی دیگر از ویژگی های ناب سردار سلیمانی، توجه او به مقوله ایران در کنار اسلام و انقلاب اسلامی و دغدغه آن شهید برای حفظ حریم و حرمت ایران بود. این مساله به وضوح در وصیت سردار سلیمانی دیده میشود آنجایی که او تاکید کرد: «برادران و خواهران عزیز ایرانی من، مردم پر افتخار و سربلند که جان من و امثال من، هزاران بار فدای شما باد» یا آنجا که درباره ماموریت بزرگ حضرت امام خمینی در ایران، نوشت: «مهمترین هنر خمینی عزیز این بود که اول اسلام را به پشتوانه ایران آورد و سپس ایران را در خدمت اسلام قرار داد.» علقه سردار سلیمانی به ایران و ایرانی، در اظهارات اردشیر زاهدی از رجال عصر پهلوی نیز بازتاب یافت. او در گفتگویی با اشاره به جایگاه و شان والای شهید سلیمانی، گفت: «ژنرال قاسم سلیمانی یک سرباز وطن‌پرست، بچه ایران و ساخته ایران بود و همه این ها احترام ها را جلب میکند.»
یکی دیگر از ویژگی های شهید سلیمانی، عوالم و گرایش های معنوی و عرفانی او بود. برخی تصاویر و فیلم های باقی مانده از شهید سلیمانی، فرضا در مواقع یادآوری از یک همرزم شهید یا هنگام حضور در حرم معصومین، گویای روحیات خاصی است. شاید از این منظر بتوان شهید سلیمانی را با شهید چمران مقایسه کرد؛ شهید بزرگ عرصه جنگ های نامنظم که فارغ از جنبه های نظامی و علمی فاخر، جنبه های قابل توجهی از عرفانی گری داشت.
استعداد دیپلماتیک سردار
در میان همه قابلیت ها و استعدادهای شهید سلیمانی، اشراف او بر اصول دیپلماتیک و توانایی اش در اقناع سازی طرف های درگیر در بحران های منطقه ای مثل عراق و سوریه، خاص تر از بقیه می نمود. تیرماه ۹۸ سردار اسدی از فرماندهان با سابقه دفاع مقدس و از چهره های نزدیک به شهید سلیمانی در گفتگویی، با اشاره به محتوای گفتگوی دو ساعت و ۴۰ دقیقه ای سردار با پوتین رئیس جمهوری روسیه بر سر بحران سوریه، گفت: «پس از چهار سال مبارزه و مقاومت ایران در سوریه، سردار سلیمانی در سفری به روسیه بود که به مدت دو ساعت و بیست دقیقه با پوتین دیدار و گفتگو کرد تا روس‌ها را قانع کند در سوریه حضور یابند. سردار سلیمانی به پوتین تفهیم کرد که سوریه آخرین سنگر جبهه شرق است و اگر این را از دست بدهید، غربی¬ها ارزشی برای شما قائل نیستند.» پس از ترور سردار سلیمانی، مرحوم حسین شیخ الاسلام در گفتگویی درباره سفر سردار به روسیه و گفتگویش با پوتین و راضی کردن او به حضور در سوریه، تاکید کرد: «حاج قاسم استعداد عجیبی در مذاکره داشت. سردار سلیمانی توانست پوتین را قانع کند که تو باید در سوریه نیرو بیاوری کنار ما بجنگی؛ این خیلی کار است. گاهی پیامی می دهی به کسی اما گاهی او را به خط خود می آوری. این یعنی دیپلماسی.»
دیدگاه تان را بنویسید