«بهمن و اسفند که میشه، کم‌کم سر‌و‌کله‌شون پیدا میشه. مستقیم میرن دفتر مدیر مدرسه. بعد از رایزنی‌ها و قیمت‌گذاری پشت درهای بسته، یه لیست کامل از دانش‌آموزان رو میده به اون دلال یا فرستاده مدیر مدرسه مقطع بالاتر. اون دانش‌آموزانی که والدین‌شون پولدارترن، نرخ بالاتری دارن. اطلاعات اونا رو تو یه لیست جداگونه به قیمت بالاتر هم می‌فروشن. مدیر مدرسه مقصد اگر از لیست‌هایی که خریداری کرده، ۲۰ دانش‌آموز رو هم بتونه جذب مدرسه‌شون کنه براش کافیه. هم مدیر مدرسه فروشنده که حالا کارش با دانش‌آموز تموم شده، بابت خروجش از مدرسه یه سود خوبی نصیبش شده، هم مدیر مدرسه جدید تونسته صندلی مدرسه‌اش رو برای ۳سال به بالاترین قیمت بفروشه.» این روایت یکی از معاونان مدرسه‌ای غیر دولتی در منطقه یک تهران است. او می‌گوید: چند سال است که شاهد معامله لیست اطلاعات شخصی دانش‌آموزان و خانوادههایشان بین مدیران مدارس مختلف است.
مدارس غیر دولتی در ایران حاشیه‌های فراوانی دارند؛ شهریه‌های بی‌ضابطه‌ای که هر سال هنگام ثبت نام از والدین دریافت می‌کنند، ساختمان‌ها و زمین‌های دولتی که رایگان یا با رقم‌های ناچیز در اختیار برخی از مؤسسان مدارس قرار داده می‌شود، ناتوانی وزارت آموزش و پرورش در نظارت بر برخی از آنها که هیأت‌مدیره‌شان مسئولان یا فرزندان‌شان هستند، تنها بخشی از مسائل مطرح این مدارس است اما حالا والدین دانش‌آموزان و برخی از معلمان از دلالی دانش‌آموزان در بین مدیران این مدارس به هم خبر می‌دهند.
روایت والدین از اطلاعات فروشی
شخص تماس گیرنده تلفنی، اطلاعات کامل دانش‌آموز از اسم، سن، پایه تحصیلی، نقاط قوت و ضعف تحصیلی، آدرس محل زندگی و شغل پدر و مادر را به طور کامل در اختیار دارد و طی تماس یا پیامک‌های تلفنی به این موارد صمیمانه اشاره می‌کند. این موضوع در ابتدا ذهن خانواده را به سمت این موضوع می‌برد که این تماس‌ها از طرف مدرسه یا آموزش و پرورش منطقه است و قصد کمک تحصیلی به فرزندشان را دارند، بنابراین از آن استقبال کرده و حتی برای جلسه حضوری قراری هم می‌گذارند اما وقتی به آدرس ارائه شده می‌روند، تازه متوجه کار تبلیغاتی از سوی مدرسه غیر دولتی، آموزشگاه کنکور یا کلاس‌های تقویتی می‌شوند.
فرشته خدایاری، مادر تمنا یکی از آنهاست. او هفته‌ای ۲ تا ۳ پیامک و چند تماس از شمار‌ه‌های ناشناسی دارد که در شروع گفت‌وگو، خیلی صمیمانه نام فرزندش را می‌آورند و حالش را می‌پرسند و حتی درباره مشکل درسی که اخیرا پیدا کرده، صحبت می‌کنند و بعد قرار یک جلسه حضوری می‌گذارند.
«نخستین بار خانمی زنگ زد و بی‌مقدمه شروع کرد حال تمنا رو پرسیدن و رفت سراغ این که مشکلش با علوم و ادبیات حل شده یا نه؟ وقتی پرسیدم که از کجا تماس می‌گیرید، اطلاعات مدرسه رو داد و من فکر کردم که از آموزش و پرورش هستند. من رو دعوت کردن به آدرسی و وقتی رفتم اونجا تازه فهمیدم در تله یک تبلیغات تلفنی افتادم که قصد دارند فرزندم رو برای سال تحصیلی بعد در مدرسه غیر دولتی شون ثبت نام کنند.»
او می‌گوید: این تماس‌ها و پیامک‌ها از مدارس و آموزشگاه‌های کنکور و حتی ناشران کتاب‌های کمک آموزشی، آن قدر زیاد شده که یک روز تا پلیس فتا برای شکایت رفته است اما هنوز شکایتش به نتیجه‌ای نرسیده.
«مدیر و مسئولان مدرسه زیر بار نمیرن که شماره‌ها رو خودش در اختیار این دلال‌ها گذاشته‌اند. در کل انکار می‌کنند ولی شواهد نشون میده که کار خودشون بوده. چون تماس‌های مشابه با والدین بچه‌های دیگه هم صورت گرفته و هر کدوم به‌نحوی میخوان خدمات آموزشی‌شون رو به ما بفروشن.»
خرید و فروش اطلاعات دانش‌آموزان ممتاز در مدارس دولتی که برای ورود به مقطع بالاتر در آزمون مدارس سمپاد شرکت کرده‌اند، یکی دیگر از منابع کسب درآمد مسئولان مدارس غیر دولتی است که ظاهرا در برخی مناطق شهر تهران آن را دنبال می‌کنند. همایون یوسفی که فرزندش به تازگی در آزمون مدرسه سمپاد ثبت نام کرده، در این باره می‌گوید: «به محض ثبت نام در آزمون، پیامکی با این محتوا اومد که ارزیابی کردیم که سینا، فرزند شما به خاطر این نمرات - ۳ تا از نمراتش رو دقیق نوشته بودن - امکان قبولی بالایی در سمپاد داره و به همین خاطر تقاضا داریم که در فلان روز تشریف بیارید دانشگاه علم و صنعت برای بررسی آخرین وضعیت و... آن قدر اطلاعات جزئی بود که جای شک که ممکنه تبلیغ باشه باقی نمی‌گذاشت. همسر و پسرم وقتی رفتن اونجا متوجه شدن که اولا دانشگاه علم و صنعت نبوده و یه مرکز آموزشی روبه‌روی اون بوده، دوما اصلا از آموزش و پرورش نبودن؛ دو تا تیم بودن که یکی تبلیغ کلاس‌های آمادگی برای شرکت در آزمون سمپاد رو گذاشته و دومی پیشنهاد ثبت نام در تیزهوشان غیر دولتی رو داده! حالا سؤال ما اینه که به چه اجازه‌ای مسئولان مدرسه به بهانه‌های مختلف اطلاعات بچه‌های ما رو به آموزشگاه‌های آزاد، ناشران کتاب‌های کمک آموزشی و مدارس غیر دولتی تا این حد دقیق و جزئی میدن؟»
دانش‌آموزان مقطع متوسطه دوم بیشتر از بقیه اطلاعات تحصیلی و خانوادگی‌شان خرید و فروش می‌شود؛ چرا‌که آنها در آستانه کنکور هستند و همین مسئله نیاز و انگیزه آموزشگاه‌های کنکور، ناشران کتاب‌های کمک‌آموزشی و مدارس غیر دولتی را برای دسترسی به این اطلاعات افزایش می‌دهد. نمونه‌اش آمیتیس است که امسال در پایه دهم درس می‌خواند و به گفته مادرش، روزی نیست که از سوی این آموزشگاهها با تلفن خانه‌شان برای شرکت در کلاس کنکور و خرید کتاب‌های کمک‌آموزشی تماسی نداشته باشند. مادر آمیتیس می‌گوید: «مثل یک دوست خانوادگی تماس می‌گیرند و سلام و علیک می‌کنند و بعد هم می‌گویند با آمیتیس کار دارم. وقتی می‌خواهم خودشان را معرفی کنند، می‌گویند از فلان‌آموزشگاه یا فلان ناشر کمک آموزشی هستند! شماره را چه کسی داده؟ جوابی نمی‌دهند. با مدیر مدرسه صحبت کردیم، می‌گوید که کار من نیست. حدس ما این است که اطلاعات بچه‌هایمان را مدرسه قبلی به این آموزشگاهها و ناشران داده باشد. تماس‌های آزار‌دهنده نه‌تنها تمامی ندارد، بلکه هر روز مورد جدیدی هم به آن اضافه می‌شود.»
روایت ۲ نفر از معاونان مدارس
م. الف، معاون یکی از مدارس غیر دولتی در منطقه یک است که روایت‌های متعددی از خرید و فروش اطلاعات دانش‌آموزان و خانوادههایشان را تعریف می‌کند. او می‌گوید که حتی گاهی این اطلاعات به ازای هر دانش‌آموز بین ۳تا۴میلیون هم فروخته می‌شود. «در این سال‌ها در مدارس مختلفی در منطقه یک تا ۳ تهران کار کرده‌ام و این مورد را زیاد دیده‌ام که مدیر یا برخی از معاونان اطلاعات را در اختیار نماینده آموزشگاهها یا مدارس غیر دولتی دیگر می‌گذارند و در ازای آن پول می‌گیرند. این اطلاعات شامل نمرات دانش‌آموز، وضعیت مالی خانواده او، شماره تلفن خانه و همراه والدین و... می‌شود. بسته به نوع اطلاعات، قیمت‌ها فرق می‌کند. مثلا اطلاعات دانش‌آموزانی که امکان قبولی بالا در کنکور را دارند یا آنها که وضعیت مالی خیلی خوبی دارند حتی جداگانه به فروش می‌رسد.»
از او می‌پرسم که فروختن اطلاعات یک دانش‌آموز بین ۳ تا ۴ میلیون غیر واقعی به نظر می‌رسد که این طور پاسخ می‌دهد:«چرا غیر واقعی؟ وقتی شهریه مدرسه ۳۵میلیون تومان می‌شود و قرار است دانش‌آموز ۳ سال در آن مدرسه درس بخواند، این پورسانت اصلا هم زیاد نیست. البته در همه مدارس غیر دولتی و برای همه دانش‌آموزان این اتفاق نمی‌افتد. تنها خواستم بگویم که حواس مدیران مدارس به این نکته هست که ارزش قیمتی برخی از دانش‌آموزان بیشتر است و نباید اطلاعات‌شان را ارزان بفروشند. البته بگویم که این اتفاقات باعث شد تا جایی که من می‌دانم، چند مدیر مدرسه عزل شوند.»
سپیده. ح ۵ سال در یک مدرسه و ۳سال و نیم در مدرسه دیگری معاون آموزشی بوده، او هم رفت‌وآمد دلال‌های مدارس غیر دولتی و آموزشگاه‌های کنکور را به مدارس متوسطه اول (راهنمایی سابق) زیاد دیده و معتقد است که پدیده تازه‌ای نیست.
«نماینده آموزشگاهها و مدارس قبلا در فروردین و اردیبهشت به مدرسه میومدن، ولی در سال‌های اخیر آن قدر رقابت بینشون شدید شده که از بهمن ماه برای خرید اطلاعات میان. بعضی وقت‌ها پنهان از مدیر مدرسه از معاونان آموزشی این اطلاعات رو می‌خرن و گاهی هم مدیران با آنها همکاری می‌کنند. قیمت‌ها هم بسته به توانایی مالی و انگیزه خریدار متفاوته. اما اون چیزی که قطعی میشه در موردش صحبت کرد، تبدیل شدن این جریان به یک پدیده اقتصادی زیر زمینی و پنهان هست که در مدارس غیر دولتی رونق گرفته.»
روایت مسئولان آموزش و پرورش
برای ارزیابی بیشتر این پدیده با ۲ نفر از مسئولان آموزش و پرورش شهر تهران گفت‌وگو کردیم. مسعود نیک‌فطرت، رئیس اداره مدارس غیر دولتی و مشارکت‌های مردمی و دیگری یدالله شهباز بیگی، رئیس اداره ارزیابی عملکرد و پاسخگویی به شکایات مردمی. نیک‌فطرت، بعد از شنیدن توضیحات مصداقی و مفصل خبرنگار همشهری درباره سازوکار فروش اطلاعات دانش‌آموزان در مدارس و سوءاستفاده مؤسسه‌های آموزشی، کنکوری و ناشران کتاب‌های کمک آموزشی، این موضوع را پدیده‌ای عادی توصیف کرده و گفت: «این اتفاق تازه‌ای نیست. همسر من که دبیر عربی است و فرزندم که کلاس سوم درس می‌خواند هم این تماس‌های تلفنی و پیامک‌ها را دارند. مثلا به همسرم می‌گویند که فلان کتاب‌های کمک آموزشی هست اگر بخواهی درس بدهی.»
او این توضیح را که مسئولان مدارس، اطلاعات دانش‌آموزان و معلمان را در اختیار این آموزشگاهها و ناشران قرار می‌دهند، رد کرد و افزود: «این اطلاعات از طرف مدرسه نیست، همه جا وجود دارد و دسترسی به آن کاری ندارد.»
رئیس اداره مدارس غیر دولتی شهر تهران در پاسخ به این سؤال که اگر این پدیده عادی است چرا برخی از مسئولان مدارس می‌گویند چند مدیر مدرسه در این خصوص عزل شده‌اند، گفت: «نه این گونه نبوده، اما ماده ۳۵قانون اداره مدارس غیر دولتی در این باره وجود دارد که اگر موارد تخلفی این‌چنینی گزارش شود برای مسئولان مدارس بنا به نوع تخلف احکامی صادر می‌شود.»
یدالله شهباز بیگی، هم به خبرنگار همشهری گفت که از این موضوع بی‌اطلاع است و تازه از زبان ما آن را می‌شنود. «البته من ۳ماه است که به این پست منصوب شده‌ام و چنین تخلفی را نشنیده‌ام. موارد زیادی در مورد مدارس غیر دولتی وجود دارد که خانواده دانش‌آموزان یا کارکنان مدارس غیر دولتی گزارش می‌دهند اما گزارش یا شکایتی از این که خانواده‌ها در معرض پیام‌های تبلیغاتی مستقیم قرار گرفته باشند، نداشته‌ایم.»
او گفت: «اگر خانواده‌ها درگیر این معضل هستند، می‌توانند آن را به اداره ارزیابی عملکرد و پاسخگویی به شکایات مردمی آموزش و پرورش شهر تهران گزارش دهند تا آن را پیگیری کنیم.»
دیدگاه تان را بنویسید