هفته جاری حکم اعدام دو نفر به اتهام «سوزاندن قرآن» و «توهین به پیامبر اسلام» اجرا شد. اجرای این حکم با انتقاد جامعه مدنی ایران، فعالان حقوق بشر، رسانه های داخلی و خارجی همراه شد. برخی حقوقدانان در داخل هم به نقد صدور احکام برای یوسف مهرداد و صدرالله فاضلی پرداختند.
بنابر آنچه خبرگزاری وابسته به قوه قضاییه منتشر کرده، «سب‌النبی» و «توهین به مقدسات دینی و اسلامی» دو اتهام مشترک یوسف مهرداد و صدرالله فاضلی بود.
ایراد یک حقوقدان: تنها و تنها "ادعا" برای ساقط کردن حکم اعدام این جرم، کافی است
بنابر گزارش دیده بان ایران؛ به نظر برخی از حقوقدانان از جمله محسن برهانی، میان مستندات حکم سبّ‌النبی در فقه و تفاسیری که از آن شده است تفاوت وجود دارد. برهانی در یادداشتی در تعریف از آنچه درمورد جرم «سب‌النبی» در ماده 262 قانون آمده، نوشته است: «هرکس پیامبر اعظم (ص) و یا هریک از انبیاء عظام الهی (ع) را دشنام دهد یا قذف کند ساب‌النّبی است و به اعدام محکوم می‌شود.»
وی در ادامه عنوان کرده: «در تبصره، حکم این ماده به سایر ائمه معصومین (ع) و حضرت زهرا (س) تسری پیدا کرده است. مدعای بنده آن است که در بسیاری از موارد توجه لازم به ماده ۲۶۳ نمی‌شود. این ماده مقرر می‌دارد: "هرگاه متهم به سب، ادعا نماید که اظهارات وی از روی اکراه، غفلت، سهو یا در حالت مستی یا غضب یا سبق لسان یا بدون توجه به معانی کلمات یا به نقل قول از دیگری بوده است سابّ‌النبی محسوب نمی‌شود".
عنایت درست به این ماده ۲۶۳ باعث می‌شود اساساً حکم سنگین اعدام در هیچ موردی اجرایی نشود مگر درخصوص اشخاصی که دست از جان شسته باشند و نخواهند به زندگی ادامه دهند؛ در این ماده تنها و تنها "ادعا" برای ساقط کردن حکم اعدام کافی است یعنی حتی نیاز نیست متهم این ادعا را اثبات نماید یعنی بعد از دستگیری یا احضار شخص ادعا کند من مست بودم یا زبانم چرخید یا از روی غفلت گفتم و قصدی نداشتم یا نقل قول کردم؛ فرقی نمی‌کند این ادعا در دادسرا باشد یا در دادگاه و یا حتی اگر بعد از صدور حکم بدوی و در مرحله فرجام‌خواهی در دیوان عالی کشور مطرح شود. صرف این ادعا کافی است که اعدام منتفی شود و نیاز به آن نیست که "احتمال صدق گفتار وی" وجود داشته باشد (مقایسه با ماده ۲۱۸ این مهم را اثبات می‌نماید).»
برهانی با اشاره به اینکه چنین مجازات‌هایی جنبه نمادین دارد، تاکید کرد: «اساساً در جرایم موجب حد اصرار بر اثبات جرم و پیگیری صدور حکم و اجرای آن، بخصوص در جرمی مانند سبّ‌النبی نه ممدوح است که قطعاً مذموم است. چنین مجازات‌هایی که تنها با یک ادعا ساقط می‌شوند، مجازات‌هایی نمادین و سمبولیک برای اجرانشدن هستند و اصرار و پیگیری و اجرای آن، با قانون و فقه سازگاری ندارد.»
یک استاد فلسفه: اعدام به دلیل سب‌النبی، آثار مثبتی دارد
اما فارغ از ایراد حقوقی که این حکم دارد، سوال دیگری که پیش می‌آید این است که اساسا جایی برای نقد دین وجود دارد یا خیر، علی مطهری نماینده سابق مجلس و استاد فلسفه در پاسخ به سایت دیده‌بان ایران گفت: «اینکه شخصی یکی از ارکان اسلام را قبول نداشته باشد و بخواهد نظر خودش را دهد، اشکالی ندارد. مثلا بگوید فلان مسئله از دین، به نظر من منطقی نیست. در این صورت فرد می‌خواهد بحث علمی کند و دنبال کشف حقیقت است که در این حدود اشکالی ندارد. ولی موقعیت دیگر فردی است که می‌خواهد به پیامبر و امامان توهین کند و هدفش کشف حقیقت نیست. میان شخصی که به دنبال حقیقت و بحث علمی است و شخص دیگری که دنبال توهین و تمسخر است، باید تفاوت قائل شد.»
وی درباره نحوه تشخیص و تفکیک میان این دو موقعیت ادعا کرد: «از کارهایی که انجام می‌دهند، می‌توان تشخیص داد. به عنوان مثال گفته می‌شود که یکی از این دو نفری که اعدام شدند، ۱۵کانال داشته که تبلیغ و توهین و به اصطلاح سب نبی می‌کرده است. این نشان می‌دهد که هدفش بحث علمی نیست.»
مطهری در پاسخ به سوال دیده بان ایران آیا اعدام مجازات مناسبی برای این جرم است، گفت: «سب النبی در هر شرایطی حکم اعدام دارد. به بیانی دیگر شیعه و سنی درآن متفق هستند ولی اینکه این موارد چگونه بوده است؟ آیا مصداق سب النبی بوده یا نبوده؟ آیا مستحق اعدم بوده یا نبوده است؟، بحث دیگری است که در تخصص من نیست ولی اگر به نظام قضایی کشور اعتقاد داریم باید بپذیریم.»
این استاد فلسفه در پاسخ به این پرسش که آیا در قرآن هم گفته شده است که سب‌النبی مجازات در سطح اعدام دارد، عنوان کرد: «این یک مسئله‌ای است که روی آن اجماع است و اختلاف وجود ندارد. فقهای شیعه و سنی قبول دارند کسی که به عمد و از روی قصد سب‌النبی کند و کارش جنبه تبلیغی داشته باشد، این حکم برایش در نظر گرفته شود. حکم هم از کتاب سنت گرفته شده است؛ یعنی موضوعی نیست که اختلاف در آن وجود داشته باشد.»
نماینده ادوار مجلس درباره اثرات اجرای حکم اعدام برای این موضوع، مدعی شد: «حکمی که داده شده، آثارش مثبت است. احکامی که اسلام دارد هرکدام یک فلسفه‌ای دارد. شاید این کار را کرده‌اند که باب سب و توهین به پیغمبر اسلام باز نشود.»
مطهری در پاسخ به این سوال که آیا چنین حکمی تبعات منفی در میان مردم و جامعه بین‌الملل ندارد، گفت: «اگر جرم متهم را به درستی برای مردم تفهیم کنند، آثار منفی ندارد ولی اگر به دنبال یک اظهار نظر فرد را اعدام کنند، آثار منفی دارد.»
دیدگاه تان را بنویسید