شبیه سازی یوز ایرانی | تولید مثل یوزپلنگ ایرانی از شیر

در شرایطی در آستانه روز جهانی «گونه های در معرض انقراض» گرفته ایم که اخیرا سه توله  یوزپلنگ ایرانی  در شرایط اسارت در  پارک ملی توران  متولد شدند که متاسفانه یکی از آنها به دلیل مشکلات مادرزادی تلف شد. در چنین شرایطی با توجه به این که ممکن است پروژه زادآوری  یوزپلنگ آسیایی  یا همان  یوزپلنگ ایرانی  در شرایط اسارت به نتیجه قطعی نرسد، بد نیست امکان استفاده از روش شبیه سازی حیوانات برای حفظ این گونه جانوری ارزشمند مورد بررسی قرار گیرد. در این میان مطابق اظهارات دکتر محمدحسین نصر اصفهانی، رئیس پژوهشکده زیست فناوری رویان اصفهان می توان از سلول پوست یوزپلنگ ایرانی، تخمک گربه و رحم شیر برای شبیه سازی  یوز ایرانی  استفاده کرد.​

شبیه سازی؛ یکی از روش های نجات گونه های در معرض انقراض

با وجود این که چند هفته ای است یک قلاده یوزپلنگ ایرانی به نام «ایران» توانسته در شرایط اسارت دو توله یوز را به دنیا بیاورد، اما با توجه به این که مطابق آخرین آمار ارائه شده توسط انجمن یوزپلنگ ایرانی، هم اکنون تنها 12 قلاده از این گونه جانوری ارزشمند در زیستگاه های طبیعی ایران شناسایی شده اند و همچنین دو توله تازه متولدشده در پارک ملی توران هم نر هستند، هنوز احتمال اندکی برای جلوگیری از انقراض کامل یوزپلنگ آسیایی وجود دارد.

در این میان اما با وجود این که کارشناسان محیط زیست اتفاق نظر دارند که مهمترین راهکار حفظ یوزپلنگ ایرانی، بهبود وضعیت زیستگاه های طبیعی این حیوان و کمک به زادآوری و رشد یوزپلنگ در وضعیت کاملا طبیعی است، اما متخصصان زیست فناوری تاکید می کنند که علاوه بر استفاده از روش هایی مثل تکثیر یوزپلنگ آسیایی در شرایط اسارت یا نیمه اسارت، مانند پروژه ای که این روزها در پارک ملی توران پیگیری می شود، می توان با استفاده از فرآیند شبیه سازی سلولی به تکثیر یوزپلنگ ایرانی و جلوگیری از انقراض این گونه پرداخت.

این نکته ای است که دکتر محمدحسین نصر اصفهانی، رئیس پژوهشکده زیست فناوری رویان اصفهان در گفت و گو با رکنا روی آن دست گذاشت و اظهار داشت: یکی از راه های حفظ گونه های جانوری در معرض انقراض، استفاده از راهکار شبیه سازی است، البته قطعا راهکارهای متنوع و زیاد دیگری برای این کار وجود دارد و ما الزاما در همه شرایط روش شبیه سازی را برای جلوگیری از انقراض حیات وحش پیشنهاد می کنیم.

تجربه موفق پژوهشکده رویان اصفهان در شبیه سازی "قوچ قمیشلو"

نصر اصفهانی در بخش دیگری از اظهاراتش گفت: ما برای این که بتوانیم یک گونه جانوری را شبیه سازی کنیم، به سه المان شامل سلول، تخمک و رحم آن گونه نیاز داریم. این در حالی است که در گونه های در معرض انقراض ما به تخمک و رحم دسترسی نداریم و بنابراین باید از تخمک ها و رحم یکی از گونه های نزدیک به آن گونه در حال انقراض استفاده کنیم.

وی با اشاره به شبیه سازی قوچ قمیشلو در پژوهشکده زیست فناوری رویان اصفهان در مرداد 94 اظهار داشت: قوچ قامیشلو یکی از گونه های بومی در معرض انقراض استان اصفهان است که چون قرابت زیادی با گوسفند اهلی دارد، ما برای شبیه سازی این گونه از تخمک و رحم این حیوان استفاده کردیم و توانستیم اولین حیوان شبیه سازی شده بین گونه ای را در خاورمیانه به دنیا آوریم.

رئیس پژوهشکده رویان اصفهان تاکید کرد: ما قوچ قمیشلوی متولدشده در پژوهشکده خودمان را به باغ وحش اصفهان تحویل دادیم و خوشبختانه این قوچ توانست در این باغ وحش زایمان کند و امیدواریم که تولید مثل این گونه جانوری در نسل های بعد نیز ادامه داشته باشد.

بیشتر بخوانید:

• دلیل مرگ توله یوز ایرانی افشا شد | چرا یوز مادر، بچه‌ها را قبول نکرده؟

روش پیشنهادی برای شبیه سازی یوزپلنگ ایرانی

نصر اصفهانی درباره روش پیشنهادی برای شبیه سازی یوزپلنگ ایرانی توضیح داد: با توجه به محدودیت شدید یوزپلنگ ایرانی در طبیعت، ما نمی توانیم از تخمک و رحم این حیوان برای شبیه سازی آن استفاده کنیم. اما با توجه به این که یوزپلنگ یک گربه سان حساب می شود، طبق مطالعاتی که ما انجام داده ایم، می توان از تخمک گربه و رحم شیر و البته سلول پوست خود یوزپلنگ ایرانی برای شبیه سازی این گونه جانوری استفاده کرد.

رئیس پژوهشکده رویان اصفهان ادامه داد: ما نمی توانیم تضمینی بدهیم که شبیه سازی یوزپلنگ ایرانی الزاما به نتیجه برسد، زیرا تا زمانی که این روش امتحان نشود، نمی توان درباره نتیجه آن نظر قطعی داد. بنابراین مردم نباید از ما انتظار داشته باشند که در صورت آغاز پروژه شبیه سازی یوزپلنگ ایرانی، حتما این پروژه به نتیجه برسد.

وی در ادامه تاکید کرد: ما تجربه شبیه سازی جنین برخی گونه های در معرض انقراض در کشورمان را داشته ایم، اما تولد این حیوانات با استفاده از روش شبیه سازی، نیاز به امکانات و اعتبارات مالی بسیاری دارد که صرفا در پروژه های خاص در اختیار پژوهشکده رویان قرار می گیرد.

چرا برای شبیه سازی یوزپلنگ ایرانی نمی توان از یوزهای توران استفاده کرد؟

نصر اصفهانی در پاسخ به این سوال که چرا برای شبیه سازی یوزپلنگ ایرانی نمی توان از یوزهای موجود در پارک ملی توران استفاده کرد، اظهار داشت: با توجه به حساسیت بسیار بالای یوزپلنگ ایرانی، ما ترجیح می دهیم که به یوزپلنگ های موجود در پارک ملی توران که جزو آخرین بازمانده های این گونه ارزشمند هستند، دست نزنیم، زیرا ما برای شبیه سازی یوزپلنگ به یک تخمک احتیاج نداریم، بلکه تعداد زیادی تخمک می خواهیم.

به گفته رئیس پژوهشکده رویان اصفهان، در چنین شرایطی بهترین راهکار برای شبیه سازی یوزپلنگ ایرانی، این است که برای جلوگیری از آزار حیوانات و اجرای این پروژه مبتنی بر اخلاق علمی، از تخمک گربه هایی استفاده شود که انسان ها، آنها را برای عقیم سازی به مراکز دامپزشکی تحویل می دهند. در این شرایط می توان بعد از دریافت تعداد زیادی تخمک از این گربه ها، با استفاده از رحم شیر به شبیه سازی یوزپلنگ ایرانی پرداخت.

نمی توان نتیجه پروژه شبیه سازی یوزپلنگ ایرانی را تضمین کرد

نصر اصفهانی با بیان این که سازمان محیط زیست، آمادگی خود را برای همکاری با پژوهشکده رویان اصفهان در جهت شبیه سازی یوزپلنگ ایرانی اعلام کرده است، عنوان کرد: ما پیش از این با سازمان محیط زیست همکاری داشتیم و این سازمان برای شبیه سازی یوزپلنگ ایرانی هم علاقمند به همکاری با ما است. ولی مهمترین بسترهای لازم برای به نتیجه رسیدن این پروژه، تامین اعتبارات کافی، اجرای پروژه مبنی بر اخلاق علمی و توجیه افکار عمومی در این زمینه است که پروژه شبیه سازی یوزپلنگ ایرانی حتی در صورت تخصیص اعتبارات کافی بازهم ممکن است به نتیجه نرسد.

رئیس پژوهشکده رویان اصفهان ادامه داد: پروژه هایی مانند شبیه سازی یوزپلنگ ایرانی، گوزن زرد و سایر گونه های بومی در معرض انقراض ایران، پروژه هایی تحقیقاتی محسوب می شوند که تا زمانی که تجربه نشوند، نمی توان درباره نتیجه آنها نظر قطعی داد. البته ما در پژوهشکده رویان امکانات فنی و دانش تخصصی لازم برای شبیه سازی یوزپلنگ ایرانی را داریم، ولی نمی توانیم تضمین کنیم که حتما این پروژه به نتیجه خواهد رسید.

وی در ادامه تاکید کرد: ما همواره اعلام کرده ایم که بهترین راهکار برای حفظ یوزپلنگ ایرانی، بهبود وضعیت زیستگاه های آنهاست. بنابراین شاید بهتر است که مسئولان به جای صرف هزینه برای شبیه سازی یوزپلنگ ایرانی، برای بهبود شرایط زیست این حیوان در طبیعت هزینه کنند، زیرا سرعت تکثیر این گونه در حالت طبیعی احتمالا از حالت شبیه سازی بیشتر است و بنابراین فراهم کردن شرایط طبیعی حفظ یوزپلنگ، از اجرای راهکارهایی مثل شبیه سازی موثرتر تلقی می شود.

دولت یا سازمان های مردم نهاد می توانند برای شبیه سازی یوزپلنگ ایرانی بودجه بدهند

نصر اصفهانی با بیان این که پژوهشکده رویان اصفهان تا کنون یک تجربه موفق در زمینه شبیه سازی حیوانات داشته است، عنوان کرد: با وجود این که در روش پیشنهادی ما برای شبیه سازی یوزپلنگ ایرانی، صرفا از سلول پوست این حیوان استفاده می شود، اما رحم مربوط به شیر و تخمک مربوط به گربه خواهد بود، اما حیوانی که در نهایت متولد می شود، همان یوزپلنگ ایرانی به حساب می آید، چون این حیوان دقیقا ویژگی های یک یوزپلنگ ایرانی را خواهد داشت.

رئیس پژوهشکده رویان اصفهان ادامه داد: برای شبیه سازی یوزپلنگ ایرانی، تمام محتویات ژنتیکی تخمک گربه تخلیه می شود و محتویات ژنتیکی یوز به درون تخمک انتقال خواهد یافت. زیرا اساسا شبیه سازی یک حیوان یعنی جابه‌جایی محتویات ژنتیکی یک سلول از پوست یک گونه جانوری به درون یک تخمک یک گونه جانوری دیگر. ضمن این که رحم فقط یک مکان برای رشد محسوب می شود و تاثیری در ژنتیک گونه ای که در آن قرار می گیرد، ندارد.

وی در پایان تصریح کرد: تا کنون هیچ اعتباری برای اجرای پروژه شبیه سازی یوزپلنگ ایرانی به پژوهشکده رویان اصفهان اختصاص داده نشده است، اما با توجه به این که از نظر ما این پروژه می تواند یکی از راهکارهای جلوگیری از انقراض این گونه جانوری ارزشمند محسوب می شود، دولت یا سازمان های مردم نهاد می توانند برای اجرای آن به پژوهشکده رویان اصفهان بودجه بدهند.