[سوگل دانایی] «طهورا» خوابیدن و بیداری روزانه‌اش را با زمان برنامه‌های آموزشی شبکه‌های تلویزیون هماهنگ کرده بود، همان روزهای اول که کرونا مدارس را نشانه گرفت و قرار شد کلاس‌های درسی تا اطلاع ثانوی تعطیل باشد و تلویزیون بشود معلم کلاس دهمی‌ها، طهورا تصور می‌کرد که او هم می‌تواند روزی چند ساعت جلوی آن بخواند و بنویسد.
مثل دانش‌آموزان چینی که تصاویر تلویزیونی درس خواندن‌شان همه جا پر شده بود یا حتی مثل پدر و مادرش که سال‌ها پیش صدای موشک و خمپاره آنها را خانه‌نشین و گرفتار تلویزیون کرده بود. طهورا تلویزیون را روشن‌می‌کرد، اما جز تصویر معلم، چند کلمه و چند عدد که گاهی دوربین روی آنها زوم می‌شد و او می‌توانست آنها را از روبخواند، چیز دیگری عاید ذهنش نمی‌شد.
او روزهای اول امیدوار بود، اما هرچه به نوروز نزدیک می‌شد، یاس روی کتاب و دفترش مقابل تلویزیون رد می‌انداخت. پذیرش اندکی بعد از ناامیدی سروکله‌اش پیدا شد و طهورا فهمید که برنامه‌های آموزشی تلویزیون قرار نیست مترجم و رابطی برای ناشنوایان داشته باشد.
مشکلات فنی بهانه صداوسیما برای نادیده گرفتن
طهورا یکی از ۸۲هزار دانش‌آموز با نیازهای ویژه است، آنها هم این روزها به امید آموزش‌های مجازی و تلویزیونی‌اند، اما به نظر می‌رسد که چرخ آموزش غیرحضوری گاهی برایشان لنگ می‌زند و مشخص نیست چه زمانی به مقصد می‌رسد. جواد حسینی، رئیس سازمان آموزش‌وپرورش استثنایی کشور معتقد است که در وضع کرونا، آموزش‌وپرورش دانش‌آموزان را به حال خود رها نکرده و از همان روزهای نخست شیوع کووید-۱۹ و تعطیلی مدارس به فکر دانش‌آموزان با نیازهای ویژه هم بود: «سیمای جمهوری اسلامی از روزهای نخست پای کار آمد و برنامه‌های آموزشی تولید کرد، از میان دانش‌آموزان استثنایی گروه ناشنوایان نتوانستند از این آموزش‌ها بهره ببرند، زیرا برنامه‌های آموزشی مترجم نداشت. به رئیس سازمان و صداوسیما نامه زدیم، با رابط خود در سازمان مکاتبه کردیم و چندباری هم با مدیران شبکه‌های مختلف سیما صحبت کردیم، اما آنها مشکلات فنی را مانعی برای حضور مترجم و رابط شنوایی در شبکه می‌دانند. با وجود اینکه ما اطلاع دادیم که مترجمان حتی به صورت رایگان هم حاضرند به آموزش بپردازند، اما مسئولان سازمان معتقدند فعلا حضور رابط عملی نمی‌شود.»
مشاوران هم پای کار آمدند
هرچند برنامه‌های آموزشی برای دانش‌آموزان توان‌یاب، اوتیسم و حتی در مواردی نابینایان مورد استفاده بود، اما صداوسیما تنها رکن آموزش غیرحضوری دانش‌آموزان با نیازهای ویژه محسوب نشد و معلمان و مدارس خودشان دست به کار شدند و به تولید محتوای آموزشی دست زدند. ثمره این همکاری‌ها تولید یک‌میلیون و ۵۰۰هزار ساعت آموزش مجازی و احداث چند پایگاه آموزش مجازی برای جمع‌آوری مطالب آموزشی بود. این اقدامات برای طهورا و دوستانش به پای حضور در مدرسه و کلاس درس نمی‌رسید.
ارتباط تلفنی مشاوران با دانش‌آموزان و حضور آنها در زندگی کرونایی دانش‌آموزان هم اقدام دیگری بود که آموزش‌وپرورش استثنایی در این روزها به کار گرفته است.
«امیرحسین» یک هفته‌ای در شبکه‌های اجتماعی حضور نداشت. کسی از اطرافیانش نبود که نگران وضعیتش نشده باشد. او که معمولا با سایر دوستانش در شبکه‌های اجتماعی ارتباط داشت، حالا بی‌خبر از همه مشخص نبود چرا به پیغام‌ها پاسخی نمی‌دهد. سرانجام مادر امیرحسین که معاشش از راه رانندگی تاکسی‌های اینترنتی بود، با دوستانش تماس گرفت و اعلام کرد که این روزها نتوانسته برای پسر ۴۷ کروموزمی خود اینترنت بخرد تا او با دوستانش در ارتباط باشد. امیرحسین و افراد مشابه او شاید گروه کوچکی باشند از افرادی که در میانه راه آموزش مجازی به مشکلی جدی برخورد کردند. «۱۱۰ نفر عضو کانون ما هستند، اما در گروه‌ها و کانال‌ها در شبکه‌های اجتماعی تنها حدود ۷۰خانواده عضو شدند، بسیاری از آنها دسترسی به تلفن همراه و بسیاری دیگر اینترنت ندارند.» آزاده عباس‌زاده، فعال اجتماعی حوزه کودکان سندروم داون و مدیرعامل بنیاد دیوار ۴۷ معتقد است که بسیاری از کودکان با نیازهای ویژه از جمله کودکان سندروم داونی که عادت به مدرسه رفتن داشتند، این روزها دسترسی کافی به اینترنت ندارند و عملا در برنامه‌های سازمان آموزش‌وپرورش نادیده گرفته می‌شوند. «بسیاری از خانواده‌ها این روزها حتی نمی‌توانند از پس خرید مایحتاج و اقلام بهداشتی برای جلوگیری از کرونا برآیند، بنابراین نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم که آنها در هر زمان برای فرزندان خود تلفن هوشمند و اینترنت بگیرند.» آموزش‌وپرورش هم این مشکل را پذیرفته است. حسینی باور دارد که حدود ۲۰ تا ۳۰درصد از دانش‌آموزان با نیازهای ویژه به اینترنت دسترسی ندارند: «ما سعی کردیم که بتوانیم با کمک معلمان و مدیران برای این گروه‌ها بسته‌های آموزشی شامل فیلم و صوت دروس را جلوی در خانه‌شان ارسال کنیم، تا از این طریق از آموزش عقب نمانند.»
حسینی این اقدامات را برای دانش‌آموزان ناشنوا هم کاربردی می‌داند: «ما برای دانش‌آموزان ناشنوا هم ساکت ننشستیم و فقط به رایزنی با صداوسیما کفایت نکردیم، ما برای ناشنوایان هم بسته‌های آموزشی تهیه کردیم، جلوی در خانه فرستادیم و در برخی موارد فراخوانی برای حضور در مدرسه دادیم.»رئیس سازمان آموزش‌وپرورش استثنایی کشور ارسال بسته آموزشی با کمک مدارس را سراسری می‌داند و اذعان می‌کند که برای دانش‌آموزان کل کشور صورت گرفته است. سازمان آموزش‌وپرورش استثنایی استان تهران هم شماره تماسی را برای برقراری و پاسخگویی خانواده‌هایی که دسترسی به اینترنت ندارند، اعلام کرده است؛ شماره‌ای که البته پاسخی به تماس‌های ورودی پایان هفته نمی‌دهد.
فقط شنیدن کفایت نمی‌کند
«محسن» دانش‌آموز کلاس هفتم است. چشم‌هایش در چشم خانه می‌گردد، اما روایتی از این چرخش و آنچه می‌بیند به او نمی‌دهد. او روزهای زیادی از مادرش می‌خواهد که کنار او مقابل تلویزیون بنشیند و در کانال‌ها بچرخد تا بفهمد آموزشی مخصوص پایه تحصیلی محسن پخش می‌شود یا نه. محسن هم این روزها از شبکه شاد استفاده می‌کند، اما مشکلاتی هنگام استفاده از این شبکه دارد، او می‌گوید هنوز کانال‌های آموزشی برای او و دوستانش که نابینا هستند، ایجاد نشده است.
مجید هداوند، معاون آموزشی و توان‌بخشی سازمان آموزش‌وپرورش استثنایی کشور سوم اردیبهشت‌ماه در گفت‌وگو با روزنامه ایران سپید درباره مشکل محسن و دوستانش عنوان کرده بود: «فرصت دسترسی به شبکه باید برای همه دانش‌آموزان فراهم شود و کارگروهی در مدت چند روز آینده اکثر مشکلات را رفع می‌کند، مانند امکان استفاده از نرم‌افزار گویاساز، اما اگر به هر دلیلی فردی نتوانست وارد شبکه شود، مانند قبل از عید در پیام‌رسان‌هایی که خود دانش‌آموزان استفاده می‌کردند، امکان جابه‌جایی مطالب آموزشی وجود دارد و جای نگرانی وجود ندارد.» درحالی‌که یکی از مشکلات اساسی شبکه شاد نبود زیرساخت مناسب برای نابینایان عنوان شده بود، اما حسینی نظر دیگری داشت: «شبکه شاد پلتفرمی است که می‌تواند به دانش‌آموزان زیادی کمک کند. در روزهای نخست در این نرم‌افزار طرحی برای پیش‌دبستانی‌ها و دانش‌آموزان با نیازهای ویژه و چند پایه نداشت، اما خوشبختانه امروز کانال اختصاصی برای دانش‌آموزان با نیازهای ویژه ایجاد شده، ما در مواجهه با ظرفیت شبکه شاد که ظرفیت بزرگی است، باید همه دانش‌آموزان را تحت پوشش قرار دهیم، گروه فنی معتقدند که ظرفیت‌هایی که ما نیاز داریم ایجاد و نواقص به مرور برطرف می‌شود، به‌طور مثال ایجاد نرم‌افزار گویاساز که می‌تواند برای نابینایان استفاده شود، ما در گروه فنی، شبکه راهبردی راه انداختیم که این نرم‌افزار را ایجاد کنیم.» حسینی همچنین معتقد است که دانش‌آموزان استثنایی اکنون هم می‌توانند از این شبکه استفاده کنند و ستاد راهبردی و کیفیت‌بخشی این شبکه روزبه‌روز درحال بررسی کیفیت این نرم‌افزار و برطرف‌کردن مشکلات آن است. او برخلاف محسن و دوستانش، معلمان و خانواده‌های آنها، شبکه شاد را برای نابینایان درحال حاضر مناسب می‌داند و شنیدن را برای استفاده از مطالب این شبکه کافی تلقی می‌کند: «نابینایان برای استفاده از این پلتفرم مشکلی ندارند و آنها از طریق صوت می‌توانند مطالب را بفهمند، مشکل اساسی ما ناشنوایان هستند که باید ویدیوهایی به زبان اشاره برایشان تولید کنیم که آن هم امکان‌پذیر است و برطرف می‌شود.»
مدرسه تعطیل نیست
حسینی می‌گوید و تأکید می‌کند که تا زمان اعلام رسمی ستاد ملی مقابله با کرونا، مدارس استثنایی از حضور دانش‌آموز خالی خواهند بود: «مدرسه‌ها دانش‌آموز ندارند، اما گاهی معلمان برای تهیه مطالب و تدریس در شبکه شاد به مدرسه می‌روند.» سایه کرونا همچنان بر ایران سنگینی می‌کند، همچنان در کمین نشسته تا از میان آنهایی که ضعف سیستم ایمنی بدن دارند، قربانی بگیرد. طهورا نگران است، مثل ۸۲هزار دانش‌آموز با نیازهای ویژه در مدارس ویژه و ۷۰هزار دانش‌آموز با نیازهای ویژه در مدارس عادی. او خبر فوت سه‌دانش‌آموز استثنایی بر اثر کرونا را در روزهای ابتدایی فروردین ماه شنیده و ترس از مرگ به ترس‌های قبلی‌اش اضافه شده است. ترسی که مشخص نیست چه زمانی از او فاصله می‌گیرد.
دیدگاه تان را بنویسید