نه واشنگتن و نه تهران قدم اول را برای دستیابی به یک راه حل بر نمی‌دارند

فارین پالیسی نوشت: با وجود اختلافات دیپلماتیک، دولت بایدن در تلاش است تا راهی برای نجات توافق هسته‌ای 2015 با ایران پیدا کند، توافقی که دونالد ترامپ رئیس جمهور سابق آمریکا در سال 2018 از آن خارج شد. با وجود وخیم تر شدن اختلافات بین واشنگتن و تهران در مورد این مسئله در هفته‌های اخیر، منابع دیپلماتیک روز پنجشنبه گفتند که تیم بایدن علنا رویکرد خود را تغییر و به ایران علامت داده که حاضر است در مذاکرات به منظور یافتن راه حلی جهت بازگشت به برجام شرکت کند.

 بایدن پس از تعهد به پذیرفتن مجدد توافق سال 2015 در طول مبارزات انتخاباتی ریاست جمهوریش و آغاز تلاشهای دیپلماتیک گسترده‌تر با متحدان برای رسیدن به این هدف، آنتونی بلینکن وزیر خارجه و راب مالی فرستاده ویژه در حوزه ایران را به گفتگو با متحدان آمریکایی واشنگتن جهت یافتن راه حلی تشویق کرد. بایدن همچنین به چینی‌ها و روس‌ها، که دیگر طرف قرارداد بودند پیام داد. روز پنجشنبه، بلینکن با کنفرانس ویدئویی با سه طرف اصلی اروپایی پیمان یعنی فرانسه، آلمان و انگلیس در مورد این موضوع بحث کرد.

سخنگوی وزارت امور خارجه ند پرایس بیانیه‌ای صادر کرد و گفت دولت دعوت نماینده عالی اروپا برای شرکت در جلسه ۵+۱ و ایران برای گفت‌وگو در مورد راه دیپلماتیک پیش رو را می‌پذیرد.

دیپلمات‌های اروپایی نیز گفتند، علی رغم جو ناخوشایند هفته‌های اخیر ناشی از تصمیم تهران برای افزایش غنی سازی اورانیوم و تولید فلز اورانیوم که قابلیت استفاده تسلیحاتی دارد، از ابراز تمایل تازه دولت بایدن برای گفتگو با تهران استقبال می‌کنند.

یکی از مقامات رسمی اروپایی در مذاکرات که فقط به شرط ناشناس ماندن صحبت کرد، گفت: این نشانه دیگری است از اینکه آمریکایی‌ها مایل به بازگشت به مذاکرات هستند. عصر روز پنجشنبه، در یک جلسه توجیهی قبلی، یک مقام ارشد دولت بایدن این ابتکار عمل را «تغییر حرکت به سوی عقل سلیم» توصیف کرد، زیرا بدون مذاکرات جدید، نه واشنگتن و نه تهران قدم اول را برای دستیابی به یک راه حل بر نمی‌دارند. یکی دیگر از مقامات ارشد آمریکا نیز گفت: همه چیز را می‌توان در میز مذاکره مطرح کرد.

این تغییر موضع در حالی صورت می‌گیرد که زمان برای تلاش‌های بایدن جهت نجات توافق هسته‌ای در حال سپری شدن است. پارلمان ایران مهلت 23 فوریه را برای کنار گذاشتن پروتکل الحاقی، تعیین کرده است.

 مقامات آشنا با تفکر دولت بایدن می‌گویند که بایدن و بلینکن نگران این هستند که اگر در ابتدا امتیازاتی بدهند ضعیف تلقی شوند. آنها نگران خشمگین کردن جمهوری خواهان در کنگره هستند چراکه به رای آنها برای اولویت‌های فوری تر مثل بسته اقتصادی کرونایی بایدن و مهار تغییرات اقلیمی مورد نیاز دارند.

پیش از این، آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان روز چهارشنبه با رئیس جمهور ایران یک تماس تلفنی بی سابقه داشت و به وی گفت که قبل از هرگونه پیشرفت، سیگنال‌های مثبت از ایران لازم است. روحانی پاسخ داد که تنها راه پیش رو این است که واشنگتن ابتدا تحریم‌های غیرانسانی و غیرقانونی خود علیه ایران را لغو کند. روحانی همچنین به مرکل گفت که تغییر توافق هسته‌ای با افزودن مذاکرات درباره برنامه موشکی ایران و نفوذ منطقه‌ای آن غیرممکن است.

در حال حاضر، هیچ راه حل دیپلماتیک روی میز وجود ندارد. پیش از موعد مقرر در 23 فوریه، رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین المللی انرژی هسته‌ای ، برای مذاکرات بیشتر در تاریخ 20 فوریه به تهران سفر کرده است. در همین حال، به نظر می‌رسد که ایران می‌خواهد جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و رئیس کمیسیون مشترک برجام ، هماهنگ‌سازی بازگشت همزمان توافق توسط تهران و واشنگتن را بر عهده بگیرد.

اما یک مقام ارشد دولت بایدن که در مذاکرات شرکت داشت پنجشنبه شب به فارن پالیسی گفت که هنوز هیچ بحثی درباره اینکه همزمان با کاهش غنی سازی یا معکوس کردن سایر نقض‌های توافق هسته‌ای، واشنگتن کاهش تدریجی تحریم‌ها را نیز بررسی می‌کند، آغاز نشده است.

همزمان بایدن می خواهد شرکای منطقه ای از جمله اسرائیل را با برجام موافق سازد. اجتناب بایدن از تماس با نتانیاهو احتمالا به تلاش نخست وزیر اسرائیل در دسامبر برای مجبور ساختن رئیس جمهور آمریکا به عدم بازگشت به برجام بود.

آرون دیوید میلر، مذاکره کننده قدیمی خاورمیانه که اکنون با بنیاد کارنگی کار می‌کند، گفت: واقعیت اینکه بایدن مدت زیادی صبر کرد، وجود یک فاصله واقعی درباره سیاست‌های دو طرف در قبال ایران را ثابت می‌کند.

اما مهمترین پرسش در روزهای آینده این خواهد بود که آیا واشنگتن و تهران می توانند راه حل دیپلماتیک موقت پیدا کنند؟ همچنین روز پنجشنبه ، در تلاش بیشتر برای جلب رضایت تهران ، ایالات متحده اعلام کرد که در حال بازگرداندن درخواست دولت ترامپ در مورد بازگشت سریع تحریم ها  است. دولت همچنین گفت که محدودیت های سفر دیپلمات های ایرانی در سازمان ملل متحد را که توسط ترامپ اعمال شده بود از بین می برد.

یک مقام ارشد دولت اضافه کرد که آمریکا به دنبال راه حل‌های مختلف خلاقانه برای کمک به اقتصاد شدیداً تحت تحریم ایران است، از جمله احتمالاً وام از صندوق بین المللی پول یا انواع دیگر تزریق پول نقد. اگرچه همه این اقدامات برای بایدن در داخل کشور خطر سیاسی دارد.