فرهاد عشوندی/ نیو صدر: انگلیس، آمریکا، آلمان و ... در روزهای رویایی تزریق واکسن کروناویروس هستند، روزهای رویایی که متاسفانه تحریم‌ها و شرایط حمل‌ونقل واکسن هنوز به ایران نرسیدند؛ اما خبر خوب این که سه نفر از پزشکان داخلی در حال برنامه‌ریزی برای آزمایش واکسن ایرانی روی شهروندان هستند.
از چند ماه آینده مرحله اول آزمایش بالینی این واکسن روی ۵۶ نفر تست می‌شود و ممکن است تا تابستان سال 1400 قابل استفاده باشد، به شرطی که نتایج آزمایش‌ها مثبت باشد. مینو محرز، عضو کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا محقق اصلی (PI) پروژه ساخت واکسن است. او پزشکی است که از اولین روز پاندمی به درمان بیماران کرونایی زیادی پرداخته است .
او می‌گوید پیشنهاد آزمایش روی این واکسن را پذیرفته چون می‌خواهد در جریان تمام اطلاعات واکنسی که به مردم توصیه می‌کند، باشد، واکسنی به گفته او تنها راه درمان کووید-۱۹ است.
محرز در این رابطه به خبرآنلاین می‌گوید: «من در جریان تست حیوانی واکسن بودم و کارهای انجام شده همه را توضیح دادند، بعد پروپوزال اعمال انسانی واکسن نوشته شد. ساخت واکسن مراحل خیلی زیادی دارد، این واکسن‌ها بعد چند مرحله و با واکسن‌های ایرانی دیگر وارد سازمان جهانی بهداشت شد و توانست مجوز کمیته اخلاق را بگیرد و انشاالله تا یک یا دو ماه آینده کارآزمایی بالینی آن شروع می‌شود.»
گفته می‌شود که در کنار واکسن، ایران قصد پیش خرید واکسن کرونا از کشورهای دیگر هم دارد، اما به نظر می‌رسد چندین ماه زمان ببرد تا واکسن از کشورهای دیگر به ایران ارسال شود.
محقق ساخت واکسن ایرانی در این باره می‌گوید: «الان در حال چیدن مقدمات هستیم و اگر بهمن شروع کنیم و سه مرحله آزمایش انسانی را اجرا کنیم و اگر موثر باشد ساخت آن تا اردیبهشت یا خرداد زمان می‌برد. زمان رسیدن واکسن خارجی هم زودتر از تیرماه نخواهد بود. پس به نظر من با توجه به پولی که برای آن واکسن باید بدهند که تازه تیر به دست ما برسد این کار خیلی به درد نمی‌خورد. چون آن واکسن به این زودی که نمی‌آید و گفتند ارسال آن به ایران تا تیرماه طول می‌کشد.»
گفت‌وگوی خبرآنلاین با محرز درباره واکسن ایرانی، طب سنتی، درمان کرونا، حواشی اخیر وزارت بهداشت و ... را اینجا بخوانید:
خانم دکتر بحث را با واکسن ایرانی کرونا که کد اخلاق گرفت و در حال ورود به مرحله انسانی است، شروع کنیم. این که نام شما هم در میان محققین تولیدکننده این واکسن شنیده شد برای خیلی‌ها جالب بود، شما از کی وارد مراحل تولید این واکسن شدید؟
به من پیشنهاد کردند که در بخش فاز انسانی و مسئولیت محقق اصلی (PI) بخش کارآزمایی بالینی را برعهده بگیرم، من هم با کمال میل قبول کردم، چراکه می‌خواهم واکسنی که به مردم تزریقش را توصیه می‌کنم حتما در جریان تمام کارهایش باشم و با اطمینان خاطر بتوانیم به مردم بگویم واکسن امن است.
به همین دلیل قبول کردم و با دو نفر از همکاران بسیار خوبم، دکتر صالحی و طبرسی در بیمارستان‌های امام و مسیح دانشوری که بیشترین مریض کووید-۱۹ را می‌بینند این کار را انجام می‌دهیم. این افراد از همان ابتدا در ارتباط با مریض‌ها بودند و در چند وقت اخیر هم قبل از اندکی کمتر شدن آمار، میزان کارشان به اوج رسیده بود.
در این مدت واقعا مراجعه بیماران فاجعه بود، ما الان یاد گرفتیم مریض‌ها را سرپایی درمان کنیم اما مریض‌های جدید بدحال بودند و همه خانواده‌ها با هم مبتلا شدند. الان هم هنوز افرادی که بستری هستند، آدم‌های خیلی بدحال با سن‌های بالا و دارای بیماری زمینه‌ای هستند.
پس شما در پژوهش‌های ابتدایی واکسن حضور نداشتید و از این مرحله به پژوهش اضافه شدید؟
خیر، من در جریان تست حیوانی واکسن بودم و کارهای انجام شده همه را توضیح دادند، بعد پروپوزال اعمال انسانی واکسن نوشته شد. ساخت واکسن مراحل خیلی زیادی دارد، این واکسن‌ها بعد چند مرحله و با واکسن‌های ایرانی دیگر وارد سازمان جهانی بهداشت شد و توانست مجوز کمیته اخلاق را بگیرد و انشاالله تا یک یا دو ماه آینده کارآزمایی بالینی آن شروع می‌شود.
ما هنوز از نظر کیت تشخیصی کمبود داریم، وقتی افراد نتوانند برای کووید-۱۹ تست بدهند، نمی‌توان فرد مبتلا را تشخیص داد و او را ایزوله کرد. این کاری است که همه جای دنیا به شکل رایگان انجام می‌دهند. انشاالله این کیت تشخیص فوری تولید شده موثر باشد و بتواند تولید انبوه کند. اصل مبارزه با این بیماری تست است؛ تست، تست و تست.
کمی درباره فناوری ساخت این واکسن هم توضیح می‌دهید؟ این طور که گفته شده این واکسن از ویروس ضعیف شده، ساخته شده است.
بله، این یک روشی است که خیلی سریع‌تر به نتیجه می‌رسد و میزان مصونیت آن هم خوب است. نوع دیگر واکسن جدیدی که در دنیا آمده است یعنی واکسن mRNA، اگر در بلندمدت خوب و موثر باشد یک تحولی در سیستم ساخت واکسن ایجاد می‌کند. اما آن واکسن به همه جای دنیا نمی‌رسد به خصوص این که حمل‌ونقل آن سخت است. یکی از این واکسن‌ها (واکسن شرکت فایزر) به یخچال منفی ۸۰ نیاز دارد که فقط در مراکز تحقیقاتی وجود دارد، به همین دلیل انتقال آن مثل باقی واکسن‌ها که در کیف یخ قرار می‌گیرند راحت نیست. واکسن مدرنا هم احتیاج به یخچال منفی ۲۰ دارد که انتقال آن هم سخت است.
البته من به عنوان یک متخصص عفونی برای ساخت چنین واکسن‌هایی خوشحال هستم که برای پیشگیری از یک بیماری عفونی واکسن وجود داشته باشد تا اینکه مریض گرفتار شود و بخواهیم او را درمان کنیم. این اعتقاد من برعکس صوتی است که به اسم من منتشر شده بود و یک سری افکار مالیخولیایی فرد دیگری را به نام من پخش کرده بودند. من شنیدم این صدای یک پرستار ایرانی الاصل در آمریکا بود که از کار بیرونش کردند، افکارش خیلی فضایی و مالیخولیایی بود و آن حرف‌ها خنده‌دار بود. باز هم تاکید می‌کنم که آرزوی ما این است که برای هر بیماری‌ای که اپیدمی می‌شود، حتما واکسنی داشته باشیم. خوشبختانه این واکسن‌هاست که باعث شده تمام بیماری‌های قدیمی کنترل شوند. بالاخره سنی از من گذشته است، آن زمانی که رزیدنت بودم شب تا صبح بیماری‌های مختلفی مثل کزاز بیداد می‌کردند. این‌ها همه کنترل شدند، امیدوارم این ویروس‌های جدید هم واکسن موثری داشته باشند.
در مورد این واکسن‌های جدید در دنیا که توضیح دادم، فکر نمی‌کنم که خیلی بتوانیم در کشورهای دیگر استفاده کنیم.
گفته شده است که دو نمونه از mRNA در ایران هم در حال تولید است و خیلی نزدیک به دریافت کداخلاق هستند، پس شما به آن‌ها خیلی امیدی ندارید؟
من اعتقاد دارم که سرمایه کشور ما مغزهای جوانان این کشور است، تعداد زیادی از این جوانان به کشورهای دیگر رفته و افتخارآفرینی کردند. اگر امکانات تحقیقات در ایران مهیا باشد، چه بهتر که بتوانند این کار را در کشور خودمان انجام بدهند. آن‌ها تکنولوژی و علم را می‌شناسند، فقط باید امکانات داشته باشند که بتوانند این واکسن‌ها را بسازند. ساختن واکسن یک سری زیرساخت‌ها می‌خواهد و حداقل باید یک آزمایشگاه با سطح حفاظتی سه وجود داشته باشد.
خوشبختانه همه این‌ها تامین شده است و من خیلی خوشحال هستم که این جوانان خوش فکر در خود ایران افتخار آفرینی می‌کنند، تمام کیت و واکسن‌های جدید همه و همه کار افراد جوانی است که این اقدامتشان واقعا لذت بخش است، آن‌ها دانش این کارها را دارند که هر نوع دارویی را بسازند.
برای داوطلب‌ها یک رضایتنامه درست شده است، هرکسی که داوطلب باشد به شرطی که کووید نگرفته باشد، انتخاب می‌شود. آن‌ها را تست می‌کنیم که کووید آن‌ها منفی باشد و سلامتشان به طور کامل بررسی می‌شود.
همان ابتدای پاندمی شما به ما در مصاحبه‌ای گفتید که بخاطر تحریم‌ها تعداد کیت‌های آزمایشگاهی در ایران کم است، نبود امکانات بخاطر تحریم‌ها در ساخت و ورود واکسن هم تاثیر گذار بوده است؟
ببینید برای مثال درباره واکسن آنفلوآنزا که هرسال از فرانسه و هلند خریداری می‌کنیم، دو سال است که کمبود داریم و این‌ها با سختی تحویل داده می‌شوند. به همین دلیل ما باید خودکفا باشیم، ما باید واکسن‌هایمان را در ایران تولید کنیم، دانش این کار داریم و می‌توانیم.
ما هنوز از نظر کیت تشخیصی کمبود داریم، وقتی افراد نتوانند برای کووید-۱۹ تست بدهند، نمی‌توان فرد مبتلا را تشخیص داد و او را ایزوله کرد. این کاری است که همه جای دنیا به شکل رایگان انجام می‌دهند. انشاالله این کیت تشخیص فوری تولید شده موثر باشد و بتواند تولید انبوه کند. اصل مبارزه با این بیماری تست است؛ تست، تست و تست.
کشورهای دیگر این کار را رایگان انجام می‌دهند، بالاخره برخی از مردم پول ندارند که بتوانند تست PCR انجام بدهند، دولت از اول پاندمی کیت زیادی در دسترس نداشته است. انشاالله خودمان خودکفا بشویم و کیت تشخصیصی و واکسن تولید کنیم.
کی می‌توانید خبر بدهید که درصد اثربخشی این واکسن چقدر است؟ و اصلا چه درصد اثربخشی کافی است؟
ببینید لازم نیست که اثربخشی واکسن حتما ۹۰درصد باشد، واکسن آمریکا یک تکنولوژی جدید است و آینده آن را نمی‌دانیم، البته که برای من متخصص عفونی ساخت این نوع واکسن خبر خوبی است.
به نظر من این که تاثیرگذاری واکسن حدود ۷۰درصد باشد، خبر خیلی خوبی است. البته برای کووید کمی بحث‌های اقتصادی هم تاثیرگذار بوده است و برای این که سهام بالا برود یکی گفت ۹۰درصد و دیگری گفت ۹۵درصد. اما واقعیت این است که با اثربخشی ۷۰درصد می‌توان نتیجه خیلی خوبی از یک واکسن داشته باشیم. قبلا می‌گفتند یک نفر که دچار کووید می‌شود مصونیت پیدا نمی‌کند، اما اخیرا یک مطالعه خوبی که در هاروارد انجام شده نشان می‌دهد که ممکن است آنتی‌بادی پایین بیاید اما سلول‌ها مصونیت پیدا می‌کند و این مصونیت تا سال‌ها ادامه پیدا می‌کند. البته داشتیم کسانی که دو یا چند بار مبتلا شدند، شاید آن‌ها استثنی بودند.
پس با واکسیناسیون دیگر افراد و افرادی که مبتلا شدند می‌توانیم که کووید را در کشور و یا در دنیا متوقف کنیم، چون با توجه به شخصیتی که ویروس از خودش نشان داده است هیچ راه دیگری جز واکسن نیست. امیدوارم بعد از ساخت واکسن ویروس جهش پیدا نکند چون دیگر خیلی وضعیت ناجور می‌شود. تاکنون یک جهش در افزایش قدرت سرایت دیده شده است که در ویروس‌های استفاده شده در واکسن گنجانده شده است.
متاسفانه آن زمان دولت و رئیس دولت شاید خیلی به تحقیقات اهمیت نمی‌دادند. ما حتی این نمونه کار داروی آیمود را را در قسمت پوتنسی بین‌الملل ثبت کردیم که به اسم خودمان هم هست. وقتی این دارو را برای کار با پروفسوری هلندی بردیم او گفت که شما در یک قدمی درمان HIV هستید، الان هم دارو برای درمان قاطع این بیماری کار می‌شود یعنی تا زمان استفاده آن مریض زنده است و زندگی نرمال را دارد.
این واکسن از الان به بعد قرار است چه مراحلی را طی کند و آزمایش بالینی به چه شکلی است؟
برای داوطلب‌ها یک رضایتنامه درست شده است، هرکسی که داوطلب باشد به شرطی که کووید نگرفته باشد، انتخاب می‌شود. آن‌ها را تست می‌کنیم که کووید آن‌ها منفی باشد و سلامتشان به طور کامل بررسی می‌شود.
این افراد در یک هتل نگه‌داری می‌شوند که در مدت تزریق واکسن کویید نگیرند و باید تحت نظر باشند. یک بیمارستان سیار هم کنار هتل قرار می‌گیرد که پزشک با تمام تجهیزات در آن حضور داشته باشد و این واکسن در دو نوبت تزریق می‌شود. بعد از تزریق نوبت اول داوطلبان توسط من و همکارانم کنترل می‌شوند، به علاوه این که یک پزشک در بیمارستان سیار آماده است.
معمولا در این شرایط به داوطلبان جایزه‌ای هم در نظر گرفته می‌شود، اگر مشکلی برایشان پیش بیاید بیمه هستند و خدایی نکرده اگر مسئله حادتری پیش بیاید دیه داده می‌شود.
چند نفر تست می‌شوند؟
برای مرحله اول ۵۶ نفر در نظر گرفته می‌شود و در مرحله بعدی باید روی حدود ۱۰۰ نفر کار شود. این مرحله آزمایش روی گروه سنی ۱۸ تا ۵۰ سال انجام می‌شود و واکسن به کودکان و زنان باردار تزریق نمی‌شود. یعنی مقاوم‌ترین گروه سنی و آن‌هایی که به شکل بدون علامت ویروس را پخش می‌کنند، تست می‌شوند.
اما واکسن چین روی یک جمعیت میلیونی تست شده است.
بله این بعد از بازاریابی است، مثلا روی داروی آیمود ایدز که کار کردیم، اول به ۶ داوطلب دادیم بعد مرحله اول، دوم و سوم بالینی انجام شد و بعد دوره پسابازاریابی انجام شد و روی هم رفته چیزی حدود ۲هزار نفر این دارو را تزریق کردند، با وجود این که این دارو تزریقی بود. برای چین هم این اتفاق رخ داده است، اما این مراحل اول و دوم باید روی تعداد کمتر انجام بشود.
با توجه به این که تایید پژوهش شما و همکارنتان حداقل تا اردیبهشت زمان می‌برد، تا آن زمان دریافت واکسن از کشورهای دیگر می‌تواند آن قدر تاثیر داشته باشد که بتوان ۱۰ تا ۱۱میلیون جامعه خطر را واکسینه کنیم؟
ممکن است این اتفاق رخ بدهد، الان در حال چیدن مقدمات هستیم و اگر بهمن شروع کنیم و سه مرحله آزمایش انسانی را اجرا کنیم و اگر موثر باشد ساخت آن تا اردیبهشت یا خرداد زمان می‌برد. زمان رسیدن واکسن خارجی هم زودتر از تیرماه نخواهد بود. پس به نظر من با توجه به پولی که برای آن واکسن باید بدهند که تازه تیر به دست ما برسد این کار خیلی به درد نمی‌خورد. چون آن واکسن به این زودی که نمی‌آید و گفتند ارسال آن به ایران تا تیرماه طول می‌کشد.
بالاخره این موضوع جهانگیر است و تولید این تعداد از واکسن در یک مرحله خیلی سخت است. کارخانه فایزر می‌تواند برای آمریکا تا حدی واکسن تولید می‌کند، مدرنا هم همین طور است و فوقش بخاطر همکاری با یک شرکت آلمانی، آلمان هم شاید بتواند از آن استفاده کند. واکسن آکسفورد هم که تهیه آن راحت‌تر است این شرایط را دارد.
می‌دانید که بزرگترین کارخانه‌هایی که برای واکسن به شکل انبوه کار می‌کنند در هند هستند، هیچ جای دنیا امکانات هند را برای واکسیناسیون ندارد. وقتی با همکاری یک پروژه از یونیسف می‌خواستیم سرخک، سرخچه و اوریون را ریشه کن کنیم ،گفتند واکسن هندی قبول نداریم بعد رئیس یونیسف گفت که بزرگترین کارخانه واکسن برای هند است که از ایران به بازدید رفتند و دیدند هیچ کارخانه‌ای در دنیا چنین تشکیلات عظیمی ندارد. امیدوارم ما هم چنین تشکیلاتی داشته باشیم که برای خودمان و کشورهای اطراف به طور انبوه واکسن تولید کنیم.
مردم باید ماسک بزنند، فاصله‌گذاری فیزیکی را رعایت کنند و به تجمعات نروند، در این صورت هیچ نیازی به تعطیلی یا Lockdown نیست. قبلا می‌گفتند قرنطینه ولی الان اسمش را تعطیلی گذاشتند. ولی مردم این کار را نمی‌کنند، اخیرا سازمان جهانی بهداشت گفته است که اگر ۹۷درصد جامعه به شکل درستی ماسک بپوشند نه این که ماسک زیر بینی یا چونه باشد، احتیاجی به تعطیلی نیست. اما اگر در این مرحله این تعطیلی‌ها رخ نمی‌دادند، دیگر سیستم بهداشتی جوابگو نبود. هم کادر پزشکی و هم بیمارستان‌ها توانایی بستری این تعداد بیمار را نداشتند.
ما تجربه تولید یک داروی ایدز هم در ایران داریم، داروی «آیمود» که در ابتدا خیلی سروصدا کرد و حالا تقریبا هیچ خبری از آن نیست و اتفاقا شما هم جزو محققین آن بودید، فکر نمی‌کنید که ممکن است واکسن کرونا سرنوشتی مشابه با آیمود داشته باشد؟
نه، درباره آن موضوع شرایط فرق می‌کرد. این کاری که در حال انجام است لازمه متوقف کردن کروناست، واکسن کرونا باید ساخته شود وگرنه جلوی آن گرفته نمی‌شود. متاسفانه آن زمان دولت و رئیس دولت شاید خیلی به تحقیقات اهمیت نمی‌دادند. ما حتی این نمونه کار داروی آیمود را در قسمت پوتنسی بین‌الملل ثبت کردیم که به اسم خودمان هم هست. وقتی این دارو را برای کار با پروفسوری هلندی بردیم او گفت که شما در یک قدمی درمان HIV هستید، الان هم دارو برای درمان قاطع این بیماری کار می‌شود یعنی تا زمان استفاده آن مریض زنده است و زندگی نرمال را دارد.
داروهای مختلف زیادی به بازار آمده‌اند، اما دنیا در حال کار روی داروهایی است که اتفاقا مکانیزمی مشابه با داروه ما دارد تا دیگر ویروس‌های نهفته در بافت‌ها هم از بین بروند و به طور کاملا قاطع HIV درمان می‌شود، این ایده‌آل است و در آمریکا و هلند در حال کار کردن روی این روش هستند. اتفاقا در هلند کسی که این کار را می‌کند ایرانی است، او روی قارچ‌های وحشی کار می‌کرد. یک آقای دکتر آمریکایی که سومین کاندیدای جایزه نوبل بود هم در ایران در مرکز تحقیقات ایدز برای ما کنفرانس داد، داروی او هم برای ریشه‌کنی ایدز فوق‌العاده اثر می‌کرد.
ما واقعا خوشحال می‌شویم که داروی قطعی یا واکسن برای یک بیماری در دنیا تولید شود. از یازده تهدید سلامت دنیا، ۹ مورد بیماری‌های عفونی مثل ویروس‌های مختلف و میکروب‌های مقاوم است. همه این‌ها تهدیدکننده سلامت انسان هستندبه همین دلیل دلمان می‌خواهد برای پیشگیری واکسن برای همه این‌ها ساخته شود. اولین پاندمی وحشتناک آنفلوآنزا، آنفلوآنزای اسپانیایی بود که چهل میلیون نفر در دنیا مردند. ویروس واقعا می‌کشد، یادتان باشد ۱۱ سال پیش هم پاندمی از نوعی جدید آنفلوآنزا شد که واکسن روی آن موثر نبود و مرگ‌ومیر در سراسر دنیا افزایش یافت.
بنابراین ما همیشه با یک تهدیدی در دنیا روبرو هستیم و باید رصد کنیم و متاسفانه یک خطری که دنیا را تهدید می‌کند ترور بیولوژیک است و بهترین چیزی که برای این کار می‌توان استفاده کرد ویروس‌ها هستند، به خصوص ویروس‌هایی که دستکاری می‌شوند.
درباره آیمود، آقای احمدی‌نژاد صحبت‌هایی می‌کردند که به درمان قطعی رسیدیم و ... به طوری که مسئله سیاسی شد. چقدر این موضوع در تولید آن مداخله ایجاد کرد؟
یک زمانی تا دو نیمه‌شب ما و محققین دور هم می‌نشستیم تا این دارو ساخته شود و خودمان هم کلی چیز یاد گرفتیم. آزمایش‌های کلینیکی آن همه تحت نظر من در مرکز تحقیقات ایدز انجام می‌شد و روی دوهزار مریض کار شد، آن زمان وزارت بهداشت به داروهای گیاهی مجوز نمی‌داد، البته مثل این که الان راحت‌تر شده است اما این دارو توانست مجوز بگیرد. بعد از کشورهای دیگر آمدند و یکی یکی پرونده‌ها بررسی شد.
ما این همه کار علمی کرده بودیم بعد ایشان گفتند که آمریکا ایدز را دنیا زیاد کرد و ایران داروی ضدایدز ساخته است، این دارو اصلا ضدایدز نبود و از نظر علمی کار ما را مشکل کردند.
ایشان به تازگی صحبت‌هایی هم درباره ویروس کرونا و ترور بیولوژیک داشتند و همچنین به روش‌های سازمان جهانی بهداشت تاخته‌اند. به نظر شما این ویروس ساخته دست بشر است؟
به هیچ وجه ثابت نشده است که این ویروس ساخته دست انسان است. چون شخصیت و مشخصات این ویروس می‌تواند با یک ویروسی که کاملا در محیط است، دیده شود. متاسفانه چینی‌ها هر جنبنده‌ای را می‌خورند، در نتیجه به راحتی این ویروس‌ها می‌توانند با هم ترکیب شوند و یک ویروس جدید درست کنند، اصلا احتیاجی نیست که این ویروس را انسان در آزمایشگاه بسازد. از نظر ویروس‌شناس‌ها به هیچ وجه این مسئله ثابت نشده است و دست‌سازی آن رد شده است.
از کجا می‌توانیم بگوییم روش‌های سازمان جهانی بهداشت اشتباه بوده است؟ از اول این که کووید به دنیا معرفی و جهانگیر شد، دانسته‌ها درباره آن چندین بار تغییر کرد. در ابتدا چین گفت که علائم این بیماری تب و علائم ریوی است. بعد که دنیا گرفتار شد مشخص شد که علائم دیگر مثل مسائل گوارشی، از دست دادن بویایی، مسائل عصبی و هر نوع علائمی در این بیماری وجود دارد. حتی برخی با سکته می‌آیند، چراکه مکانیزم بیماری‌زایی این ویروس نسبت به ویروس‌های دیگر فرق می‌کند و کمی شبیه بیماری‌های روماتیسمی است. این ویروس خیلی هوشمند است و شاید شخصیت خاصی دارد که تاکنون دیده نشده است، اما هنوز متخصصان می‌گویند که ثابت نشده است که این ویروس دست ساز است.
در مورد طب سنتی می‌خواهم صحبت‌های استاد دکتر ملک افضلی را تکرار کنم؛ یک نوع طب بیشتر وجود ندارد، آن هم طب مبتنی بر شواهد است. در دنیای امروز باید مدرک داشته باشیم که یک دارو موثر است و نمی‌شود روی هوا صحبت کرد. در نتیجه آن‌ها هم پروپوزال بدهند، کار کنند و ثابت کنند که ترکیب این گیاه‌ها موثر است. من خودم روی گیاه کار کردم، کار با آن به این سادگی نیست و ترکیب آن را باید روی حیوان کار کنیم که یک موقع سرطان‌زا نباشد، وزارت بهداشت هم به این راحتی مجوز نمی‌دهد.
در مورد نحوه درمان این ویروس با این شخصیت خاص بحث‌های زیادی شده است و حتی برخی گفته‌اند که جز کورتون نمی‌توان درباره داروی موثر دیگری صحبت کرد، این ادعا درست است؟
خیر، این برای آنفلوآنزاست، البته در ابتدای آنفلوآنزا تجویز کورتون می‌تواند خطرناک باشد و بیماری را سرعت می‌دهد، در مورد کرونا شاید برعکس باشد. اما ما در ابتدا تاکیدی بر تجویز کورتون نداریم، اوایل باید داروهای ضد ویروس تزریق شود. داروی ضد ویروسی نداریم که به شکل سرپایی داده شود اما هم اکنون برخی در حال تحقیق روی داروی آیورمکتین هستند، دارویی که ضدانگل است. امتحان کردند که این دارو اثر ضدویروسی دارد و خوراکی هم است. این دارو خیلی امیدوار کننده است، شعار یک پروفسوری در آمریکا این است که جای رمدسیویر آیورمکتین تزریق شود، این‌ها همه در حد تحقیقات هستند اما امیدوارم سرپایی جواب بدهد چون در این صورت با چهار قرص می‌توان مریض را کاملا خوب کرد. از سویی آزیترومایسین را اصلا دیگر تجویز نمی‌کنیم، این دارو خودش عارضه دارد.
در دوره پاندمی شرکت‌های دارویی و واکسن خیلی کثیف کار کردند، مخصوصا خود آمریکا. شاید تاثیر خود رئیس جمهورش(ترامپ) که در تجارت است هم بی‌تاثیر نباشد. باور می‌کنید مقالاتی در برخی مجلات مهم بر علیه کلوکرین چاپ کردند؟ این دارو در بیماران بستری اثر ندارد اما در سرپایی خیلی خوب اثر می‌کند. بعد از آن مقالات یک تحلیل گسترده نشاد که کلوکرین در بیماران سرپایی موثر است.
داروی فاویپیراویر چطور؟
این دارو اتفاقا در آمریکا بررسی شد و هیچ اثری ندارد. من نمی‌دانم چرا برخی انقدر فاویپیراویر را دوست دارند؟ این یک داروی ضد آنفلوآنزاست و در کویید اثر نداشته است، مطالعه‌ای اینجا هم انجام شد که نشان می‌داد اثری ندارد. در ترکیه این دارو تجویز می‌شود اینجا هم برخی پزشکان دوست دارند، این دارو را تزریق کنند اما ما نتیجه‌ای از آن نگرفتیم. عوارض این داروها هم زیاد است، نمی‌دانم چرا ترکیه دوست دارد این دارو را تجویز کند. قبلا هم به بیماران داروهای آنفلوآنزا یا ضد ایدز دادیم، اوایلش کمی اثر کرد ولی بعد دیدیم هیچکدام موثر نبودند.
یک مطالعه «solidarity» در ایران انجام شد که خیلی به آن ایراد گرفتند و گفتند داروهای سمی وارد کردیم، این مطالعه این موضوعات را نشان می‌داد.
منظورتان همان مطالعه‌ای است که بخاطر آن انتقادات زیادی به دکتر ملکزاده صورت گرفت؟
بله، در حالی که دکتر ملکزاده یک محقق فوق‌العاده بود که تیم بسیار قوی داشت و من برای ایشان احترام زیادی قائل هستم. این مطالعه که سازمان جهانی بهداشت قصد اجرای آن را در ۳۰ کشور داشت، توسط تیم ایشان انجام شد و از ایران حدود ۳۸۰۰ نفر در این آزمایش شرکت کردند.
اتفاقا آقای احمدی نژاد به این پژوهش هم انتقاد کرد و گفت که برای این انجام شده است که یک عده به پول برسند و مردم ایران موش آزمایشگاهی شده‌اند، واقعا چنین اتفاقی رخ داد؟
باید بگویم که محقق اصلی آن مطالعه من بودم و کسی یک ریال هم پول نگرفت. داروها از طریق سازمان جهانی بهداشت وارد شد و مطالعه‌ای بود که خیلی از کشورها شرکت کردند و روی ۱۲هزار نفر کار شد. در نتیجه این مطالعه معلوم شد که هیچکدام از این داروها مثل رمدسیویر، داروهای ایدرز و .... موثر نبودند.
اما از سویی تا این مطالعه آماده شود FTA مجوز استفاده از رمدسیویر را داد. این داروی ضد ویروس از خیلی وقت پیش توسط شرکتی برای ابولا ساخته شده بود و در دستشان مانده بود، بعد که ویروس در چین شیوع پیدا کرد این دارو به چینی‌ها پیشنهاد داده شد و آن‌ها هم دیدند که این دارو بد نیست و خودشان هم آن را ساختند، اما الان هرچه به جلو می‌رویم نظرات تغییر می‌کند. در کووید دارو باید روی هزاران نفر امتحان شود و تاکنون هیچ دارویی موثر نبوده است.
در ایران هم از ابتدا درباره برخی داروهای طب سنتی صحبت شد که برخی از آن‌ها مجوز گرفته‌اند، آیا این داروها واقعا تاثیرگذارند؟
در مورد طب سنتی می‌خواهم صحبت‌های استاد دکتر ملک افضلی را تکرار کنم؛ یک نوع طب بیشتر وجود ندارد، آن هم طب مبتنی بر شواهد است. در دنیای امروز باید مدرک داشته باشیم که یک دارو موثر است و نمی‌شود روی هوا صحبت کرد. در نتیجه آن‌ها هم پروپوزال بدهند، کار کنند و ثابت کنند که ترکیب این گیاه‌ها موثر است. من خودم روی گیاه کار کردم، کار با آن به این سادگی نیست و ترکیب آن را باید روی حیوان کار کنیم که یک موقع سرطان‌زا نباشد، وزارت بهداشت هم به این راحتی مجوز نمی‌دهد.
پس چطور وزارت بهداشت به چند دارو مجوز داده است؟
بله، پروپوزال برخی از آن‌ها که بررسی شد یک ذره ایراد داشت و باید آن ایرادها برطرف شود، تازه این‌ها توسط استادان دانشکده طب سنتی به دست آمده‌اند، کسانی که عطاری راه انداختند که اصلا هیچ!
متاسفانه مردم دنیا دچار اینفودمی یعنی اپیدمی ناشی از فضای مجازی شدند، این از کووید هم بدتر است چراکه همه اطلاعات درست و غلط با هم منتشر می‌شود و برای هم می‌فرستند، باید مردم را آگاه کنیم که این اتفاق رخ ندهد. من یک مریض داشتم که وایتکس رقیق شده را با آب لیمو خورده بود و عنبرنسا هم دود کرده بود.
خانم دکتر مشکلی هم که شاید نگرانی‌ها را بیشتر می‌کند این است کشورهای اطراف آمار بسیاری کمی از کرونا دارند، علت این موضوع چیست؟
ببینید تجربه‌ای که من از ایدز دارم نشان می‌دهد که کشورهای اطراف ما به هیچ وجه آمار درست نمی‌دهد، ترکیه اصلا این کار را نمی‌کند، آمارهای این کشور کاملا دست‌ساز است، افغانستان امکان تشخیص زیاد را ندارد، پاکستان دروغ می‌گوید و کشورهای خلیج فارس هم اصلا آمار درست نمی‌دهند.
برای مثال عربستان گفته بود که یک مبتلا هم در این کشور وجود ندارد بعد در مسابقه فوتبال در قطر بیش از ۱۰ فوتبالیست کرونا مثبت بودند، مشخص است که دروغ می‌گویند. ما در ایران از اول برای همه بیماری‌های عفونی خیلی شفاف گزارش دادیم.
اما گفته می‌شود که این آمار هم واقعی نیست و مثلا باید آمار فوتی‌ها را باید را در یک عددی ضرب کنیم، بالاخره ما باید چه عددی را بپذیریم؟
آن تعدادی که با تعداد کم تست ما در بیمارستان‌های معین مثبت تشخیص داده می‌شود در این آمار می‌آید، اخیرا این برنامه وصل شده است که آمار بخش خصوصی هم بدهند. دقیقا ایران طبق خواسته سازمان جهانی بهداشت تعدادی را که مثبت شده‌اند، گزارش می‌دهد. ۳۰درصد از مریض‌های ما که علائم هم دارند ممکن است تست کوویدشان منفی شود، این‌ها چه زنده بمانند چه نه جزو لیست قرار نمی‌گیرند چراکه سازمان جهانی بهداشت چنین چیزی می‌خواهد.
آمار با تعطیلی‌های اخیر کمتر شده است، اما درباره این تعطیلی یک دوقطبی موافق و مخالف ایجاد شده است، این وسط مردم باید چه کار کنند؟
مردم باید ماسک بزنند، فاصله‌گذاری فیزیکی را رعایت کنند و به تجمعات نروند، در این صورت هیچ نیازی به تعطیلی یا Lockdown نیست. قبلا می‌گفتند قرنطینه ولی الان اسمش را تعطیلی گذاشتند. ولی مردم این کار را نمی‌کنند، اخیرا سازمان جهانی بهداشت گفته است که اگر ۹۷درصد جامعه به شکل درستی ماسک بپوشند نه این که ماسک زیر بینی یا چانه باشد، احتیاجی به تعطیلی نیست. اما اگر در این مرحله این تعطیلی‌ها رخ نمی‌دادند، دیگر سیستم بهداشتی جوابگو نبود. هم کادر پزشکی و هم بیمارستان‌ها توانایی بستری این تعداد بیمار را نداشتند.
بعد از باز شدن مردم باید رعایت کنند و اقداماتی انجام شود. مثلا در نیویورک اوضاع خیلی بد بود بعد از بازگشایی‌ها گفته شد که رستوران‌ها و مراکز ورزشی باز نشوند. چراکه در اینجور جاها افراد ساعت‌ها بدون ماسک حضور دارند. یکی از مسائل بسیار مهم این است که در محل کار افراد باید سیستم تهویه هوا وجود داشته باشد. خیلی جاها پنجره هم نیست و مردم در اتاق‌های کوچک کار می‌کنند. تهویه هوا اجباری است، به همین دلیل مترو محلی خطرناک حساب می‌شود، در حالی که بیشترین جابه‌جایی مسافران در مترو صورت می‌گیرد.
به طور کلی اگر درست ماسک بزنیم نیازی به تعطیلی نیست و می‌توان پیشگیری کرد. اما مردم از خانه‌های خود به هر دلیلی خارج می‌شوند، آن صحنه‌ای که جمعیت برای حراج جمع شده بود این موضوع را نشان می‌دهد. الان می‌گویند از اینجا به ویلای خودشان در شمال می‌روند در حالی که کنار دریا همگی با هم می‌چرخند، به رستوران می‌روند و ... فاصله‌گذاری فیزیکی که قبلا به آن قرنطینه می‌گفتند باید رعایت شود. قرنطینه برای زمان قدیم و شهرهای کوچک بود، الان نمی‌توانیم شهری با ۱۲میلیون جمعیت را قرنطینه کنیم. در نتیجه الان به این کار فاصله‌گذاری فیزیکی می‌گوییم. الان در تمام کشورهای نیم کره جنوبی آنفلوآنزا اصلا اپیدمی نشد چون همین اصول اولیه را رعایت کردند.
عملکرد مردم برای این دوره بعد از تعطیلی بسیار مهم است، مردم باید رعایت کنند که شرایط مثل قبل نشود. ما یک بار تجربه کردیم که در اردیبهشت و خرداد وضعیت خوب بود، اما دوباره یک دفعه شروع شد و وضعیت خیلی بدتر شد.
شما در ابتدای پاندمی گفتید که قرنطینه منسوخ شده است و این با انتقادات زیادی روبرو شد و برخی گفتند نظر شما تغییر کرده است. ماجرای آن صحبت‌ها چه بود؟
بله، قرنطینه با سطح قدیم خود نمی‌تواند وجود داشته باشد. چین در ووهان با ۱۲میلیون جمعیت با خشونت وحشتناک بیماری را کنترل کرد. یعنی ارتش وارد کار شد و در خانه مبتلایان را لحیم کرد. هیچ جای دنیا نمی‌تواند به این شکل با مردمش برخورد کند. قرنطینه برای شهرهای کوچک است و در جایی مثل تهران قرنطینه کلمه درستی نیست و برای همین از کلماتی مثل فاصله‌گذاری فیزیکی یا اجتماعی استفاده می‌شود.
بله واقعا این که قرنطینه امروزه معنا نمی‌دهد درست است، منظور ما رعایت و عدم خروج از خانه است.
دیدگاه تان را بنویسید