55 آنلاین- در سال 1399 که به عنوان سال جهش تولید نامگذاری شده است، فعالیت های زیادی در راستای تحقق این جهش در حال انجام است و در برخی بخش های تولیدی کشور از جمله در صنعت فولاد، افزایش قابل توجه داشته ایم.
در بخش پوشاک نیز که تولید محصولات آن در کشور ما سابقه دیرینه ای دارد، طرحی با همکاری دانشگاه علم و صنعت ایران و بنیاد برکت ستاد اجرایی، در حال پیگیری است و قرار است در قالب این طرح نوآوری و کارآفرینی، با انتخاب طرح های برگزیده تولید پوشاک کشور افزایش یافته و 2 هزار فرصت شغلی از این طریق تحقق پیدا کند.
در گفت و گوی «55 آنلاین» با دکتر میرسامان پیشوایی، استاد دانشگاه و مسئول رویدادملی چرخ برکت، جزئیات این طرح ملی صنعت پوشاک کشور و نحوه تحقق اهداف تعیین شده آن، بررسی شده است.
*****
*فراخوان چرخ ملی برکت در حوزه پوشاک منتشر شده و قرار است در قالب این طرج 5 میلیون دست لباس تولید شود. با توجه به این که جنابعالی مسئول این رویداد ملی نوآوری و کارآفرینی هستی و با وجود مشکلات اقتصاد فراوانی که وجود دارد، چگونه این ایده شکل گرفت که چنین کاری در سال جاری انجام شود؟
-در ابتدای سال 1399، مقام معظم رهبری سال جاری را به عنوان سال جهش تولید نامگذاری کردند و بعد هم در یک سخنرانی تکمیلی 11 صنعت را به عنوان صنایعی که در ایران پتانسیل اشتغال زایی خوبی دارند، معرفی کردند. این صنایع، زمینه اشتغال زایی خوبی دارند و اگر شبکه سازی لازم برای همکاری فعالان این صنایع انجام شود و اکوسیستم لازم به درستی شکل بگیرد، می توان حرکت بزرگی داشته باشیم.
بالاخره در سال جاری، با رکود زیادی مواجه هستیم و به دلیل برخی مسائل اقتصاد کلان و به دلیل شرایطی که شیوع ویروس کرونا بر کشورحاکم کرده است، مشکلاتی ایجاد شده. در این زمینه بنیاد برکت با دانشگاه علم و صنعت همکاری می کند. بنیاد برکت، به عنوان بازوی سرمایه گذار است و دانشگاه علم و صنعت نیز به عنوان بازوی علمی مطرح است. این دو مجموعه، در قالب یک رویداد گرد هم آمدند تا فعالان دارای پتانسیل در حوزه های مختلف زنجیره تامین پوشاک از صنایع بالادستی تا صنایع پایین دستی این زنجیره شناسایی شوند.
تلاش می شود که فعالان دارای پتانسیل چه در قالب کارگاه های کوچک و چه در قالب تولیدی های بزرگ شناسایی شوند و با تامین سرمایه برای ایده هایی که پتانسیل خوبی دارند و کسب و کارهایی که بتوانند در ارزیابی ها موفق بیرون بیایند، به سمت این برویم که به لحاظ سطح تولید، ارتقای قابل توجهی بدهیم و از واردات پوشاک بی نیاز شویم.
در حال حاضر، بخشی زیادی از واردات حوزه پوشاک، در قالب غیر قانونی قاچاق انجام می شود. در عین حال، این افزایش تولید، پتانسیل اشتغال زایی دارد.
ما می دانیم که بسیاری از کارگاه های حوزه پوشاک، در حاشیه شهرها هستند یعنی برای اقشاری ایجاد کار و شغل می کنند که آن اقشار، در بحران اقتصادی و حتی شرایط ناشی از کرونا، بیش تر در معرض آسیب بوده اند. در حقیقت، این ایده کلی بوده که پشت این رویداد نوآوری و کارآفرینی چرخ برکت بوده است.
*ظاهر بحث های اولیه برگزاری این رویداد در فصل تابستان امسال انجام شده و ارسال ایده های خلاقانه تا آخر مهر ماه مهلت دارد. آیا فکر نمی کنید که زمان در حال گذر است و مدت کمی تا پایان سال می ماند؟
-فراخوان این رویداد در اوایل شهریور ماه امسال بوده است و دو ماه فرصت بوده که فعالان این حوزه، چکیده طرح های خودشان را ارسال کنند. ارسال چکیده طرح تا پایان مهر ماه فرصت دارد. ما زمان کمی در اختیار نداریم ولی قرار نیست فردی که اصلاً در حوزه پوشاک نبوده، ایده بدهد.
فردی باید در این حوزه ایده بدهد که قبلاً در صنعت پوشاک، فعال بوده باشد چه در بخش صنایع بالادستی و چه صنایع پایین دستی. این فرد، یک ایده و طرح دارد ولی مشکل تامین سرمایه یا مشکل توانمند سازی کسب و کار هم دارد. این رویداد به این فرد کمک می کند و ما در چارچوب این رویداد، نخبگانی را خواهیم داشت که این نوع کسب و کارها را از بُعد کاری توانمند می کنند.
در نهایت اگر یک ایده و کسب و کار در ارزیابی ها موفق شود، تامین سرمایه آن هم انجام خواهد شد تا کار را به سرانجام برساند. البته ما تا پایان مهر ماه امسال، صرفاً طرح های اولیه را دریافت می کنیم و در آبان ماه، به طور اختصاصی برای توانمند سازی در نظر گرفته ایم. تا هفته اول آذر ماه هم، افراد شرکت کننده در این رویداد، زمان دارند که طرح خودشان را تکمیل کنند. لذا تا پایان مهر ماه، صرفاً طرح اولیه دریافت می شود و تقریباً به اندازه دو ماه دیگر وقت دارند که شرکت کنندگان در این رویداد، روی طرح خودشان کار کنند.
ضمن این که ما استادان خبره و منتور (افراد دارای تجربه در یک حوزه تخصصی/ Mentor) حوزه کارآفرینی را در اختیار این افراد قرار می دهیم که کارشان به بلوغ لازم برای یک سرمایه گذار برسد و جذابیت داشته باشد که سرمایه گذاران دولتی یا خصوصی یا چه بنیاد برکتف بتوانند در این کار وارد شوند.
*دانشگاه علم و صنعت در چارچوب این رویداد نوآوری، به طور دقیق چه اقداماتی را می تواند ارائه کند که کاربردی هم باشد و منجر به تولید شود؟
-دانشگاه علم و صنعت، در این رویداد چند نقش را ایفا می کند. نقش اولی که ایفا می کند طراحی علمی این رویداد است یعنی ما در فاز اول شبکه سازی را داریم، در فاز دوم توانمند سازی را داریم و در فاز سوم، بحث ارزیابی و انتخاب نهایی را داریم. این که رویّه های ارزیابی، علمی باشند، این که استادانی که در حوزه توانمند سازی وارد می شوند.
ما در آبان ماه امسال، چهار دوره توانمند ساز از جمله طراحی مدل کسب و کار، طراحی کسب و کار و چالش های حوزه پوشاک در بالادست، میان دست و پایین دست داریم و کارگاه های آموزشی مشخصی را طراحی کرده ایم. حتی در بحث مالی یعنی امکان سنجی مالی طرح ها، ورود می کنیم. به همه کسب و کارها و صاحبان ایده، این خدمات به صورت رایگان ارائه می شود. بنابراین، دانشگاه علم و صنعت در این رویداد، نقش توانمند سازی جدی دارد.
یک نکته دیگر این است که ما الان در دانشگاه علم و صنعت، یک اکوسیستم نوآوری و کارآفرینی داریم و مثلاً در دانشگاه علم و صنعت، ما الان مرکز نوآوری هیب تک را داریم یا مرکز نوآوری مانا را داریم. این دو مرکز نوآوری و سایر بازیگران و شتاب دهندگانی که در داخل دانشگاه علم و صنعت هستند، در شبکه ما به این کسب و کارها کمک می کنند.
برای مثال، تیم های سه، چهار نفره در صنعت پوشاک می توانند در مرکز نوآوری مانا مستقر شوند و برخی امکانات اولیه تولیدی مثل چرخ خیاطی و دستگاه بُرش در اختیار آنها قرار می گرد. ضمن این که در مراکز نوآوری و شتاب دهنده های دانشگاه علم و صنعت، تعدادی افراد منتور یا مربی نوآوری و کارآفرینی هم حضور دارند.
در داخل این اکوسیستم قرار گرفتن، باعث شکوفایی و رشد این کسب و کارها می شود. در گام آخر هم، موضوع تامین سرمایه کسب و کار را داریم.
*قرار شده که 20 میلیارد تومان در قالب این رویداد نوآوری، تسهیلات تخصیص داده شود. این تسهیلات از طرف ستاد اجرایی ارائه می شود؟
-ستاد اجرایی به طور مستقیم 20 میلیارد تومان روی کسب و کارهای مختلف سرمایه گذاری می کند ولی ما با شبکه فعالان شبکه سرمایه گذاربخش خصوصی و دولتی که برخی از آنها در قالب همین مراکز نوآوری و شتاب دهی هستند، علاوه بر آن 20 میلیارد، سرمایه گذاری هم می کنیم.
برای مثال، با هر مرکز نوآوری که با آن کار می کنیم با بودجه هایی که دارد به راحتی می تواند تا سقف 2 یا 3 میلیارد تومان برای هر رویداد سرمایه گذاری کند. ما الان در شبکه خودمان، چهار یا پنج بازیگر داریم که مورد تایید معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری هستند.
این رویداد، در یک محدوده زمانی برگزار می شود ولی اصل این است که ما شبکه فعالان صنعت پوشاک در لایه های مختلف، به همدیگر وصل کنیم. ما یک میزگرد هم با حضور فعالان پوشاک و فعالان دانشگاهی در این حوزه طراحی کردیم. گاهی اوقات، حتی اگر تزریق سرمایه هم نشود ولی تلاش می کنیم که با گفتمان سازی و جریان سازی، برخی اِشکالات حل شود و باعث رونق تولید شویم.
برای مثال، به خاطر اتفاقات اخیر، فعالیت دلالان و پایین آمدن سطح زیر کشت پنبه، الان خیلی از تولیدی های ما در دسترسی به پنبه مشکل دارند یا به خاطر تحریم ها، دسترسی به پشم مرینوس برای تولید پارچه فاستونی (پارچه پشمی یا نخی)، مشکل است.
در خیلی از این موارد، سعی می کنیم بازیگران را به هم برسانیم یعنی وزارت صنعت و معدن از یک طرف، وزارت جهاد کشاورزی از طرف دیگر. در واقع نقش تسهیل گر را در داخل این زنجیره داریم تا واسطه های غیر ارزش افزا را حذف کنیم و از این طریق یک زنجیره چابک تر داشته باشیم که در داخل آن، کارها راحت تر انجام شود.
خیلی از بازیگران که وارد می شوند حتی ممکن است سرمایه گذاری هم انجام ندهند ولی در روان سازی کار یا در اختیار دادن امکانات خودشان، مثل فضای کار اشتراکی که مراکز نوآوری دارند، می توانند باعث تسهیل و روان سازی جریان کسب و کار در صنعت پوشاک شوند.
*تسهیلاتی که بنیاد برکت ستاد اجرایی به فعالان و ایده های منتخب پرداخت خواهد شد با چه نرخ سودی است؟
-این بنیاد، روش های مختلفی برای مشارکت دارد. یکی از روش ها، تسهیلات از جنس قرض و استقراض است و با نرخ 14 درصد به صنایع تخصیص پیدا می کند. یک نوع دیگر، مشارکت است یعنی در قالب وام نیست. بنیاد، در این کسب و کار شریک می شود ولی شراکت آن محدود به سهام اقلیت است یعنی سقف شراکت آن 49 درصد است.
در این روش دوم، بنیاد متناسب با ارزش کسب و کار، روی آن در قالب شراکت سرمایه گذاری می کند و اگر آن کسب و کار به سود برسد، بنیاد هم در سود آن کار، شریک است. این دو نوع کلی، برای مشارکت وجود دارد. البته در زیرمجموعه هر کدام از آنها، باز برخی پروتکل های همکاری در قالب های مختلف و برای صنایع کوچک، متوسط و بزرگ تعریف شده.
*برای تولید 5 میلیون دست لباس در چارچوب طرح ملی چرخ برکت، هر دو روش وام و مشارکت به کار گرفته می شود؟
-بله. هر دو روش هست ولی بستگی به توافق بنیاد و کسب و کارها دارد. ممکن است بعضی کسب و کارها، تمایل بیش تری به روش استقراض داشته باشند ولی برخی کسب و کارها، تمایل بیش تری به مشارکت داشته باشند.
وقتی که تیم های برتر را انتخاب کردیم، به سمت این می رویم که تفاهمی داشته باشیم و قالب نوع همکاری مشترک مشخص شود.
*تا الان چه تعداد طرح ارسال شده است؟
-من دو نوع ثبت نام داریم یعنی حقوقی ها و حقیقی ها. بر اساس آخرین آمار 160 طرح حقیقی در سیستم ما ثبت شده و حدود 30 طرح حقوقی یعنی تا الان جمعاً 190 ایده کسب و کاری، دریافت کرده ایم.
*نهایتاً چند طرح انتخاب می شود و کار آنها به تولید منجر شود؟
-ما باید همه طرح های ارسالی را بررسی و ارزیابی کنیم و ما الان نمی توانیم تعداد آن را مشخص کنیم. به دلیل این که ممکن است برخی کسب و کارها سرمایه کمتری نیاز داشته باشند و برخی هم بیش تر.
ایده ما این است که اگر طرح یک کسب و کار، شایستگی داشته باشد که تامین سرمایه شود ولو این که ما از طریق بنیاد برکت نتوانیم، نتوانیم تامین سرمایه کنیم از طریق شبکه همکارمان این کار را انجام خواهیم داد. ما تعداد زیادی مرکز نوآوری و شتاب دهنده به عنوان همکار داریم و تلاش می کنیم از طریق آنها تامین سرمایه را انجام بدهیم.
*این که هدفگذاری شده 5 میلیون دست پوشاک تولید شود، دقیقا منظورتا چه نوع پوشاکی است؟
-ما درباره کل زنجیره بحث می کنیم و چند مورد هم داریم که برای حوزه زنجیره بالادست صنعت پیشنهاد داده اند. به طور مشخص، در بخش پارچه چند طرح ارائه شده و طرح هایی خوبی هم بوده و پتانسیل های خوبی دارند.
این 5 میلیون دست لباس، به این معنا است که ما به طور مستقیم یا غیر مستقیم، در زنجیره ظرفیت 5 میلیون دست لباس را مهیا می کنیم. در این حالت، می تواند برخی از طرح های ما در رسته لباس کودک باشد و برخی هم در رسته پارچه یعنی در بالادست باشد.
ما الان طرحی درباره چادر آنتی باکتریال داریم. با توجه به شیوع ویروس کرونا، شاید چنین تولیدی طرفدار زیادی داشته باشد. وقتی همه این طرح ها در نظر گرفته شود، ظرفیت 5 میلیون دست لباس خواهیم داشت و هدفگذاری کرده ایم که این مقدار به ظرفیت زنجیره تامین پوشاک کشور اضافه شود.
*شروع کار برای تولید این 5 میلیون دست لباس از چه زمانی خواهد بود؟
-هدفگذاری ما این است که در اواخر سال 1399، به بهره برداری برسد. ما عمدتاً کار شبکه سازی و جذب ایده را انجام داده ایم. در آبان ماه نیز، توانمند سازی انجام می شود و در آذر ماه، ارزیابی طرح ها و تفاهم انجام خواهد شد.
عملاً از اول دی ماه، اجرای طرح ها باید شروع شود که بتوانیم طرح ها را تا پایان سال به بهره برداری برسانیم. برای مثال، یک شرکت که فعال است و الان تولید انجام می دهد به ما پیشنهاد داده که اگر تامین سرمایه شود و با این طرح کسب و کار، می تواند ظرفیت تولید را دو برابر کرده و ظرفیت اشتغال را یک و نیم برابر کند.
ایده ما این است که بهره برداری از تمام این طرح ها تا پایان سال شروع شود. وقتی در ان زمان بهره برداری شروع می شود احتمالاً ما در سال 1400 می توانیم ظرفیت 5 میلیون دست لباس را داشته باشیم.
*تولیداتی در نهایت عملی خواهد شد و بنا به گفته خودتان از این فراخوان هم استقبال شده. آیا واقعاً بازار هم برای این تولیدات وجود دارد که این طرح شکیت نخورد؟
-جالب است که بدانید صنعت پوشاک، جزو صنایعی است که تقریباً مشکل بازار ندارد. من اسم برندها را نمی خواهم بیاورم ولی ما چند تولید کننده بزرگ پارچه را در کشور داریم که خودشان می گویند الان هر پارچه ای که تولید می کنیم دربازار فروش می رود و حتی واردات هم داریم.
مشکل جدی در صنعت پوشاک، در بخش تامین است. ما الان عمدتاً در تامین خیلی از مواد شیمیایی که استفاده می شود یا پشم مرینوس که وارداتی است، به خاطر سختی انتقال پول مشکل داریم. قبول دارم که وقتی به پایین دست و خُرده فروشی می رسیم، ممکن است بحث بازار جدی باشد ولی در میان دست و بالا دست زنجیره صنعت پوشاک، اتفاقاً مشکل تقاضا نداریم .
ما یک بازار بزرگ 80 میلیون نفری در کشور داریم و ما نتوانسته ایم نیازهای این جمعیت را به طور کامل تامین کنیم. براوردهای ما نشان می دهد که 30 تا 35 درصد بازار خودمان، توسط خارج از کشور تامین می شود. لذا می خواهم بگویم که ما اگر همین شکاف و فاصله را پُر کنیم کار بزرگی انجام داده ایم. الان هم با افزایش نرخ ارز، این نوع فعالیت ها جذاب شده و واردات به لحاظ قیمت، غیر رقابتی شده.
ما اگر همین مقدار 30 تا 35 درصد مورد نیاز بازار داخلی را تامین کنیم، کفایت می کند و چندان مشکل بازار ندارم. اگر در مرحله بعد، به فکر صادرات باشیم، در آن سطح، یک مقدار بحث بازار جدی تر می شود.
دیدگاه تان را بنویسید