[پولاد امین] دیروز دبیر شورای صنفی نمایش از اکران فیلم‌های «پیشی میشی» حسین قناعت، «تومان» مرتضی فرشباف و «سراسر شب» فرزاد موتمن خبر داد -که دو فیلم اول امروز نمایش‌شان آغاز می‌شود و «سراسر شب» نوروزبیگی از چهارشنبه، بیست‌وسوم مهر، اکران خواهد شد. «ساز‌های ناکوک» علی حضرتی و «مردن در آب مطهر» نوید محمودی هم دیگر فیلم‌هایی هستند که در مهر ماه روی پرده خواهند آمد.
نگاهی به اوضاع سینمای ایران در ماه‌های اخیر نشان از این دارد که منطق اکران این فیلم‌ها در حال حاضر به‌شدت زیر سوال است. به هر حال کرونا با سینمای ایران کاری کرده که حتی فیلم‌هایی مانند «خوب، بد، جلف ٢» و «شنای پروانه» هم -به‌رغم بار تبلیغاتی عظیمی که از جشنواره پشت‌شان بوده- کمتر از سه‌میلیارد تومان فروخته‌اند و این یعنی شکست محتوم برای هر فیلمی که روی پرده بیاید. اما ظاهرا بعضی از فیلم‌ها چاره‌ای ندارند برای بازگشت سرمایه و البته دیده شدن؛ به‌خصوص فیلمی مانند «سراسر شب» که دو سال از تولیدش می‌گذرد و در این دو سال نه به نمایش درآمده و نه در جشنواره‌ها پذیرفته شده است. فرزاد موتمن اما این فیلمش را بهترین فیلم خود می‌داند و خیلی دوست دارد به خوبی و با انبوه تماشاگران دیده شود.
طلسم دو ساله
فرزاد موتمن دو سال است که به دنبال نمایش عمومی «سراسر شب» است؛ اتفاقی که تاکنون رخ نداده است. موتمن تجربه این دو سال را مسیری سخت و جانکاه می‌نامد: «پروسه ساخت و آماده‌سازی و اکران این فیلم مسیری سخت و جانکاه بود، آن هم به این دلیل که «سراسر شب» شباهتی به دیگر فیلم‌های ایرانی ندارد و اتفاقا به همین دلیل هم هست که در این دو ساله موانع زیادی بر سر اکرانش بوده است. در حقیقت قاعده سینمای ما این است که هر فیلمی که اندکی خلاف قاعده باشد، باید حذف شود. این رویه حتی در جشنواره فجر هم پی گرفته می‌شود.» موتمن در این دو سال بارها و بارها درباره این موانع سخن گفته است. آخرین‌بار همین دو ماه پیش بود که گفت که این بلا به چند فیلم دیگر نیز آسیب زده است: «در این معضل تنها «سراسر شب» آسیب ندیده است، چند فیلم دیگر هم هستند که این بلاها سرشان آمده و اتفاقا آنها هم از تولیدات متفاوت‌تر سینمای ما هستند. شما اگر اتفاقات جشنواره فیلم فجر سال‌های اخیر را مرور کنید، می‌بینید که فیلم‌هایی مانند «سراسر شب»، «روسی» یا «بی‌وزنی» به این دلیل که شبیه فیلم‌های دیگر نبودند، به جشنواره راه نیافته‌اند - و این دردناک است.»
سراسر کدام شب؟
«سراسر شب» روایتی از داستان شخصیتی به نام مهتاب است که خواهرش مریم به خوابی طولانی‌مدت فرو رفته است. ظاهرا مریم پیش از خواب با فردی به نام داوود مرادی ارتباط داشته و حالا مهتاب برای یافتن پاسخی برای سوالاتش به دنبال ردی از داوود مرادی به محل زندگی او می‌رود.«سراسر شب» از همان ابتدا فیلمی کنجکاوبرانگیز لقب گرفت. به علت گفته‌های کارگردانش که آن را بهترین و شخصی‌ترین فیلمش می‌نامید، به علت گفته‌های عواملش که فضای متفاوت فیلم را در فضای مجازی تحسین می‌کردند و البته به علت عکس‌های عجیب و بامزه‌ای که از فیلم در رسانه‌های اجتماعی منتشر شد و حداقل از نظر بصری نشان داد که ادعاهای فرزاد موتمن چندان هم بی‌پایه نبوده و «سراسر شب» حداقل در ظاهر شباهتی به دیگر فیلم‌هایی که در سینمای ایران در سال‌های اخیر ساخته شده است، ندارد. دیگر فاکتور کنجکاوبرانگیز «سراسر شب» تیم جذاب بازیگران فیلم است. بازیگرانی مانند الناز شاکردوست، امیر جعفری، افسانه چهره‌آزاد، سینا حجازی، آزاده صمدی، مهدی سلطانی و سحر نظام‌دوست که پیش‌تر، کمتر در فیلمی در کنار هم قرار
گرفته بودند.
بازی پیچیده اکران
همان‌طور که گفته شد فرزاد موتمن روند نمایش «سراسر شب» را سخت و جانکاه نامیده است. این کارگردان در گفت‌وگویی دیگر با «شهروند» صفت پیچیدگی را هم به این مسیر جانکاه می‌افزاید: «حقیقتش مانع اصلی اکران این فیلم بروکراسی اکران یا همان مافیای اکران بوده است. به این شکل که رسما فیلم را بلاک کرده و نگذاشته‌اند روی پرده بیاید. به هر حال اینکه در این دو سال چندین و چند بار زمان نمایش فیلم را تغییر داده و به تعویق انداخته‌اند، بی‌دلیل نمی‌تواند باشد.»فرزاد موتمن نمودار رخدادهای مربوط به نمایش عمومی «سراسر شب» را چنین ترسیم می‌کند: «بعد از یک سال و اندی دوندگی، به هر حال قرار شد این فیلم از اردیبهشت ٩٩ در گروه سینماهای آزاد به نمایش درآید، ولی قضیه کرونا مانع این اتفاق شد. بعد از گذشت چند هفته از اردیبهشت، از این رو که تعویق نمایش عمومی چندمین بار بود که رخ می‌داد، سعی کردیم هر جور و در هر زمانی که شد فیلم را اکران کنیم. بالاخره در همین اواخر تهیه‌کننده فیلم نامه‌ای فرستاد به سازمان سینمایی و تقاضا کرد فیلم دوباره در برنامه اکران قرار گیرد. درخواستی که ظاهرا مورد موافقت قرار گرفته و گفته می‌شود از اواخر مهر روی پرده خواهیم رفت.»
تفاوت تا مغز استخوان
فرزاد موتمن بارها گفته که موانع موجود با اکران «سراسر شب» ربطی به مسائل ممیزی و سانسور یا حتی اهداف مالی نداشته و تنها و تنها به این دلیل انجام شده که عده‌ای از مدیران و مسئولان دست‌اندرکار اکران فیلمی شبیه آن را در زندگی‌شان ندیده‌اند: «ته دل‌شان می‌گویند چرا این فیلم شبیه فیلم‌های ما نیست؛ یعنی دلیلش این است که این آقایان تا کنون به عمرشان فیلمی مانند «سراسر شب» ندیده‌اند. باور کنید ماجرا به همین سادگی است؛ ساده و مسخره. این دوستان عقیده دارند که اگر چیزی را متوجه نشوند، مردم هم متوجه نخواهند شد و استقبال نخواهند کرد.»
به باور موتمن مشکلات سینمای ایران نتیجه چنین نگاهی است: «همین نوع نگاه عملا سینمای ایران را تکرنگ کرده است. ما یک سینمای کمدی داریم که مال همین آقایان است و یکسری درام پرخاشگر هم داریم که محصول مشترک آقایان با سازمان سینمایی است؛ همین.»فرزاد موتمن می‌گوید که چون اداره‌کنندگان سینما چیزی بیش از این نمی‌خواهند، سینماگران هم چیزی بیشتر ارایه نمی‌دهند: «سینمای ما از ریسک فراری است و تجربه جدید در آنجا ندارد؛ چون نه شناخت و توانایی مدیریت سینما وجود دارد و نه علاقه‌اش. یعنی با آدم‌هایی طرفیم که سینمادوست واقعی هم نیستند و کار اصلی‌شان ساخت‌وساز و معدن و تجارت سنگ و جواهر بوده نه سینما. اینها از سر اتفاق وارد سینما شده‌اند، سلیقه تربیت‌شده‌ای هم ندارند و اغلب‌شان حتی حد دو سه کلمه هم نمی‌توانند درباره سینما حرف بزنند. ولی متأسفانه همین‌‌ها با سلیقه‌های محدودشان در سینمای ایران تصمیم می‌گیرند و نتیجه این روند هم همین فیلم‌هایی است که می‌بینیم.»
فیلم زندگی
فرزاد موتمن در گفت‌وگوهای زیادی ادعا کرده که «سراسر شب» برایش جایگاهی ورای دیگر فیلم‌هایش دارد: «سراسر شب رادیکال‌ترین و متفاوت‌ترین فیلم کارنامه من است. در حقیقت این اصلی‌ترین فیلمی است که در زندگی‌ام ساخته‌ام.» موتمن این جمله را چنین توضیح می‌دهد: «یعنی بیشتر چیزهایی که من در سینما دوست دارم در این فیلم هست. بارها گفته‌ام که من یک فیلمساز مولف نیستم و بیشتر کارگر سینما هستم؛ یعنی فیلمی را که به من سفارش می‌دهند، می‌سازم. در مورد سراسر شب اما این فیلم را فیلمی تألیفی می‌دانم که خودم فیلمنامه‌اش را نوشته‌ام و هم اینکه به طور کلی با دیگر فیلم‌های من تفاوت دارد. یک فیلم خاص که اگر قرار باشد آیندگان مرا با یک فیلم به یاد داشته باشند، ترجیح می‌دهم آن یک فیلم سراسر شب باشد.»موتمن ادعا می‌کند که سال‌ها برای ساختن «سراسر شب» صبر کرده است: «ایده اصلی فیلم سال ۹۰ به ذهنم آمد و از آن سال تاکنون روی این ایده کار کرده‌ام -تا حدی که در این سال‌ها اتاقم پر از یادداشت درباره سراسر شب بوده است. اما تا سال ۹۶ هیچ کاری روی آنها نکرده بودم؛ یعنی جرأتش را نداشتم؛ حس می‌کردم باید صبر کنم و کمی پخته‌تر شوم. بگذارید این‌گونه بگویم که ٦ سال طول کشید تا بتوانم عزمم را جزم کنم و نوشتن «سراسر شب» را آغاز کنم.»کارگردان «سراسر شب» می‌گوید دشواری‌های کار او را از ساخت فیلم زندگی‌اش پشیمان کرده است: «آن‌قدر اذیتم کردند که شاید دیگر جرأت ساخت چنین فیلمی را نداشته باشم یا حداقل بروم در جای دیگری چنین فیلمی بسازم.»
قمار اکران
اما آیا «سراسر شب» در گیشه موفق خواهد شد؟ به‌خصوص با بحرانی که کرونا بر سینما حاکم کرده است. فرزاد موتمن اما می‌گوید که چندان نگران این موضوع نیست: «در سینما موفقیت یا شکست فیلم، هر فیلمی، قابل پیش‌بینی نیست. در مورد فیلم‌های موفق هم هیچ فیلمی نمی‌تواند با تمام تماشاگران ارتباط بگیرد. حتی فیلم‌های اسپیلبرگ. اسپیلبرگ فیلم‌هایش خیلی می‌فروشد و در نتیجه می‌شود گفت تماشاگران وسیعی در تمام دنیا دارد. اما حتی در مورد او هم سلایق مخالف وجود دارد و بعضی‌ها فیلم‌هایش را نمی‌پسندند. من خودم یکی از آنها هستم که نمی‌توانم بیشتر فیلم‌های او را تحمل کنم. اینها را به این دلیل می‌گویم تا تأکید کنم که امید من به همین سلیقه‌های متفاوت است. سلیقه‌هایی که از ژوراسیک پارک خوش‌شان نمی‌آید و هیجان آن را درک نمی‌کنند. «سراسر شب» را این جور سلایق خواهند دید.»
شب آلمانی
آخرین خبر در مورد «سراسر شب» هم اینکه این فیلم حدود یک ماه بعد از ایران در اروپا و به‌خصوص آلمان نیز اکران خواهد شد. این خبر را نخستین‌بار الناز شاکردوست در صفحه اینستاگرامش منتشر کرد و گفت که «اکران فیلم سراسر شب، از تاریخ ۲۰۲۰/۱۰/۱۸ در کشور آلمان آغاز خواهد شد.»
دیدگاه تان را بنویسید