درِ بسته قاهره

ترکیه علی رغم اختلافات و رقابت‌هایی که با مصر دارد، به دنبال برقراری دوباره ارتباط دیپلماتیک با این کشور است ولی اردوغان در ارتباط با السیسی موفق نخواهد شد.

از فردای کودتای 2013 در مصر که منجر به سرنگونی محمد مرسی، رئیس جمهور اخوانی مصر شد، رابطه ترکیه اردوغان با مصر شکرآب شد. ترکیه اردوغانی مهمترین حامی جنبش اخوان المسلمین در جهان است و با روی کار آمدن ژنرال السیسی در مصر با مانعی قوی در رسیدن به اهداف سیاست خارجی خود مواجه شد. ترکیه هم اکنون با مصر در مناقشه جنگ داخلی لیبی درگیر است. اردوغان از طرابلس حمایت می‌کند و السیسی طرفدار طُبرُق است. همچنین مصر با ایجاد روابط نزدیک با یونان، این دشمن خونی ترکیه، آکسارای را عصبانی کرده است. به ویژه که در ماه گذشته مصر و یونان با یکدیگر تفاهم‌نامه ترسیم حدود و منطقه اقتصادی در دریای مدیترانه را امضا کردند. به نظر می‌رسد قاهره این تفاهم‌نامه را در پاسخ به توافق آنکارا و طرابلس بر سر مرزهای دریایی دو کشور در مدیترانه منعقد ساخته باشد. البته ترک‌ها هم بیکار ننشستند و چند روز بعد یک قرارداد 16میلیارد دلاری با دولت وفاق ملی بستند.

با وجود این رقابت‌های شدید دو کشور در مدیترانه، سیگنال‌هایی از آنکارا می‌رسد که به دنبال تجدید رابطه دیپلماتیک با مصر است. اخیرا خبرگزاری تسنیم طی یک گزارش از تلاش‌های ترکیه برای تجدید رابطه با مصر خبر داده و از زبان یک مشاور رجب طیب اردوغان، عدم تمایل ساکنین آکسارای را برای درگیری نظامی با ارتش مصر اعلام کرده است. اهمیت این گزاره‌ها از آنجاست که نیروهای نظامی دو کشور در مناقشه لیبی عملا وارد شده‌اند و دو کشور إبایی از اعلام این کار خود ندارند. با این حال دیروز سامح الشکری، وزیر امور خارجه مصر، حضور نظامی ترکیه در لیبی را عامل از بین برنده ثبات در شمال آفریقا خواند. پیداست که با وجود این واکنش، آنکارا  به در بسته خواهد خورد.

از سوی دیگر، مصر وضعیت اقتصادی مناسبی ندارد. سال گذشته بود که یحیی حامد، وزیر اسبق سرمایه‌گذاری مصر در فارین پالیسی طی مقاله‌ای فاش ساخت که مصر یک کشور ورشکسته است و سیاست‌های اقتصادی السیسی، فقر عمومی را به 60درصد رسانده است. بنا بر نظریه ادواری جنبش‌های اسلامی، که هرایر دکمجیان، استاد علوم سیاسی دانشگاه دولتی نیویورک آن را ارائه داده است، در پاسخ به بحران‌ها و در سایه رهبران کاریزماتیک، جنبش‌های رستاخیز اسلامی رخ می‌دهد. یکی از مهمترین بحران‌ها نیز بحران اقتصادی است. کاخ عابدین از رخ دادن جریانی به مانند جریانی که در دهه70 میلادی رخ داد هراسان است چرا که آن دهه نیز بحران اقتصادی و فقر عمومی باعث شد تا حرکت‌های جهادی بر اساس تعالیم سید قطب رشد یابد و در نتیجه، انورسادات رئیس جمهور وقت مصر در اکتبر 1981 در رژه ارتش این کشور، توسط خالد اسلامبولی و دوستانش به قتل رسید. همین وضع نیز در مصر امروز جریان دارد و دولت مصر بر این اساس، دست به سرکوب شدید اخوان المسلمین زده است و در روزهای اخیر، محمود عزت، مرشد عام موقت این سازمان نیز دستگیر شد. قاهره با این وضعیت نمی‌تواند ترکیه اردوغانی که ملجاء اخوانی‌های جهان است و بسیاری از رسانه‌ها و فعالین اخوانی در آن مشغول به فعالیت هستند را به راحتی بپذیرد.

رویکرد نوعثمانی‌گری سیاست خارجی ترکیه در شمال آفریقا جز با نیروی نظامی پیروز نخواهد شد. ساکنین کاخ عابدین موجودیت خود را در مخالفت با اخوان المسلمین می‌بینند و اصلا یکی از دلایل حضور آن‌ها در مناقشه لیبی هم همین است. پس بعید است که با ساکنین کاخ آکسارای بتوانند کنار بیاییند مگر اینکه آنکارا دست از اخوانی‌ بازی بردارد.